Y DRYDEDD ACT Feranda fawr lydan yn rhan o dŷ Morris. Gwelir darn o'r tŷ a'r drws allan yn arwain i'r feranda. Mae canllaw ar hyd y feranda i'r dde. Yn y cefn, o ben draw'r feranda mae grisiau yn mynd i'r ardd islaw. Mae canghennau hen goed tal yn bargodi dros y feranda tua'r tŷ. Ymhell i'r dde, rhwng y coed, ceir cipolwg ar ddarn isa'r tŷ newydd gyda sgaffald o amgylch hynny a welir o'r tŵr. Yn y cefndir gwelir terfyn yr ardd, hen ffens goed. Tu allan i'r ffens, stryd a'i thai isel yn mynd â'u pen iddynt. Yr ail ddiwrnod. Awyr fìn nos a'r cymylau dan olau haul. Ar y feranda mae sêt ardd ar wal y tŷ ac o'i blaen fwrdd hir. Yr ochor arall i'r bwrdd mae cadair freichiau a stolion. Dodrefn cansen sydd yno. Mrs Morris yn gorffwyso ar ei heistedd yn y gadair freichiau a siôl fawr wen dros ei hysgwyddau ac yn syllu tua'r dde. Toc daw Helen O 'Reilly i fyny'r grisiau o'r ardd. Mae hi'n gwisgo ei dillad mynydda ond mae ganddi dusw bach o flodau cyffredin ar ei bron. Mae hi'n gwisgo trowsus cynnes. |
|
Mrs Morris |
(Yn troi ei phen ychydig.) Fuoch chi o gwmpas yr ardd, Miss O'Reilly? |
Helen |
Do, mi fûm i'n cael golwg arni. |
Mrs Morris |
A dod o hyd i ychydig o floda' rydw i'n gweld. |
Helen |
Do wir. Mae 'na glystyra' ohonyn nhw dan y llwyni. |
Mrs Morris |
Oes 'na wir? O hyd? Anaml iawn y bydda' i'n mynd yna, ydych chi'n gweld. |
Helen |
(Yn dod yn nes.) Be'? Fyddwch chi ddim yn picio i lawr i'r ardd bob dydd ynte'? |
Mrs Morris |
(Hanner gwên.) Fydda i ddim yn picio i unlle rŵan. |
Helen |
Wel, ond fyddwch chi ddim yn mynd i lawr rŵan ac yn y man i weld yr holl betha' hardd sy' 'na? |
Mrs Morris |
Mae'r cwbwl wedi mynd mor ddiarth i mi, bron nad oes arna i ofn mynd i weld erbyn hyn. |
Helen |
Eich gardd chi'ch hun? |
Mrs Morris |
Dydw i ddim yn teimlo mai fi piau hi bellach. |
Helen |
Be' ydych chi'n 'i feddwl? |
Mrs Morris |
Dydy hi ddim fel roedd hi yn amser nhad a mam. O, nâc ydy. Maen nhw wedi dwyn cymaint o'r ardd, Miss O'Reilly. Be 'ddyliech chi? Maen nhw wedi'i rhannu hi'n glytia' a chodi tai i bobol ddiarth yno, pobol nad ydw i ddim yn eu nabod nhw. Ac mi fedran nhw eistedd ac edrych i mewn i'r tŷ arna' i o'u ffenestri. |
Helen |
(Yn sirioli.) Mrs Morris. |
Mrs Morris |
Ie? |
Helen |
Ga' i aros yma efo chi am dipyn? |
Mrs Morris |
Cewch ar bob cyfri, os ydych chi eisio. |
Helen |
(Yn symud stôl at fraich y gadair freichiau ac yn eistedd.) A! Mi all rhywun 'i fwynhau ei hun fel cath yn yr haul yn fan 'ma. |
Mrs Morris |
(Yn rhoi ei llaw yn ysgafn ar wddw Helen.) Chwarae teg i chi am fod eisio eistedd efo mi. Roeddwn i'n meddwl mai i'r tŷ at y gŵr yr oeddech chi am fynd. |
Helen |
I be? |
Mrs Morris |
I'w helpu o, dyna oeddwn i'n feddwl. |
Helen |
Ddim diolch. A ph'run bynnag dydy o ddim yn y tŷ. Mae o draw yn fan'na efo'r gweithwyr. Ond roedd o'n edrych mor ffyrnig na feiddiais i ddim siarad efo fo. |
Mrs Morris |
Ond un ffeind a thyner ydy o mewn gwirionedd, wyddoch chi. |
Helen |
Tybed? |
Mrs Morris |
Dydych chi ddim yn ei nabod o eto, Miss O'Reilly. |
Helen |
(Yn edrych arni yn hoffus.) Ydych chi'n falch eich bod chi'n mynd i'r tŷ newydd? |
Mrs Morris |
Mi ddylwn i fod yn falch gan mai dyna ddymuniad Mr Morris. |
Helen |
O, nid hynny'n unig, siŵr. |
Mrs Morris |
Wir, Miss OReilly. Oherwydd dyna 'nyletswydd i, cyd-dynnu efo fo. Ond yn amal mae'n anodd iawn eich gorfodi eich hun i ufuddhau. |
Helen |
Ydy, mae'n rhaid bod hynny'n anodd iawn. |
Mrs Morris |
Ydy. Coeliwch fi. I rywun â chymaint o wendida' ag sy' gen i... |
Helen |
I rywun sy' wedi bod drwy gymaint â chi... |
Mrs Morris |
Sut y gwyddoch chi am hynny? |
Helen |
Eich gŵr chi ddwedodd wrtha' i. |
Mrs Morris |
Prin iawn y bydd o'n sôn am y petha' yna efo mi. Ydw, o ydw, rydw i wedi bod drwy fwy na digon o drwbwl yn fy mywyd, Miss OReilly. |
Helen |
(Yn edrych arni yn llawn cydymdeimlad ac yn nodio'n araf.) Mrs Morris druan. I ddechra' mi fuo'r tân... |
Mrs Morris |
(Gydag ochenaid.) Do. Popeth oedd yn perthyn i mi wedi'i losgi. |
Helen |
A wedyn mi ddaeth rhywbeth gwaeth... |
Mrs Morris |
(Yn chwilio am eglurhad.) Gwaeth? |
Helen |
Gwaeth na'r cwbwl. |
Mrs Morris |
Be' ydych chi'n 'i feddwl? |
Helen |
(Y'n dyner.) Mi goll'soch chi'r ddau hogyn bach. |
Mrs Morris |
O, ie. Nhw. Ond roedd hynny'n beth gwahanol, wyddoch chi. Trefn rhagluniaeth oedd hynny ac felly fedar rhywun neud dim ond ymostwng a bodloni... Ie, a bod yn ddiolchgar hefyd. |
Helen |
Felly rydych chi'n teimlo, ie? |
Mrs Morris |
Nid bob amser, mae'n ddrwg gen i dd'eud. Mi wn i o'r gora' mai dyna ydy 'nyletswydd i. Ond er hynny fedra' i ddim. |
Helen |
Na fedrwch. 'Dydy hynny ddim ond naturiol. |
Mrs Morris |
Ac yn amal rhaid i mi f'atgoffa fy hun mai cosb gyfiawn arna' i oedd hi. |
Helen |
Am be? |
Mrs Morris |
Am nad oedd gen i ddigon o ddewrder yn wyneb anffawd. |
Helen |
Ond wela' i ddim bod... |
Mrs Morris |
O, peidiwch wir, Miss OReilly. Peidiwch â siarad dim mwy am y ddau fachgen bach. Dim rhaid bod yn drist yn eu cylch nhw. Mae nhw'n hapus rŵan, y plant bach,... hapus rŵan. Na, y mân golledion mewn bywyd sy'n torri calon rhywun. Colli'r cwbwl o'r petha' nad ydy pobol yn meddwl dim ohonyn nhw. |
Helen |
(Yn rhoi ei breichiau ar liniau Mrs Morris ac edrych arni yn annwyl.) Mrs Morris annwyl. Dwedwch wrtha' i. Pa betha'? |
Mrs Morris |
Dim ond petha' bychain. Fel roeddwn i'n d'eud. Mi losgwyd yr hen lunia' i gyd ar y walia', a'r holl wisgoedd sidan oedd wedi bod yn y teulu ers cenedlaetha'. A lês mam a nain, y cwbwl wedi'u llosgi. A'r gema'. (Saib.) A'r dolia' i gyd. |
Helen |
Y dolia?? |
Mrs Morris |
(Yn tagu gan ddagrau.) Roedd gen i naw o ddolia'; ddigon o ryfeddod. |
Helen |
Mi gawson hwytha'u llosgi hefyd? |
Mrs Morris |
Bob un. Roedd hynny'n galed. O mi deimlais i'n arw. |
Helen |
Oeddech chi wedi cadw'r dolia' 'ma i gyd ers pan oeddech chi'n hogan bach? |
Mrs Morris |
Wedi'u cadw, oeddwn. Ond nid eu rhoi o'r neilltu. Roedd y dolia' a finna' wedi dal i fyw efo'n gilydd. |
Helen |
Wedi i chi dyfu? |
Mrs Morris |
Ie, ymhell ar ôl hynny. |
Helen |
Wedi i chi briodi hefyd? |
Mrs Morris |
O, ie. Cyn belled na welai o mohonyn nhw. Ond mi llosgwyd nhw i gyd, y petha' bach. Feddyliodd neb am eu hachub nhw. Rydw i mor ddigalon yn meddwl am y peth. Wnewch chi ddim chwerthin am fy mhen i, na wnewch, Miss OReilly? |
Helen |
Dydw i ddim yn chwerthin yn siŵr i chi. |
Mrs Morris |
Oherwydd, roedd 'na fywyd ynddyn hwytha', ydych chi'n gweld? Roeddwn i'n eu cario o dan fy nghalon, fel plant bach heb eu geni. |
Dr Hughes |
(Yn dod allan a'i het yn ei law. Mae'n gweld Mrs Morris a Helen.) Ydych chi'n eistedd allan, a hwyrach dal annwyd Mrs Morris? |
Mrs Morris |
Mae hi reit braf a chynnes yma heddiw. |
Dr Hughes |
Ydy mae hi. Ond ydy popeth yn iawn yma? Mi ges i neges ffôn gennych chi. |
Mrs Morris |
(Yn codi.) Mae na rywbeth mae'n rhaid i mi siarad amdano efo chi. |
Dr Hughes |
O'r gora'. Fyddai'n well i ni fynd i'r tŷ? (Wrth Helen.) Yn eich dillad mynydda o hyd, Miss O'Reilly? |
Helen |
(Yn codi ac ateb yn llon. Yn dangos ei hesgidiau a'i sanau, a chwiban a fflachlamp hwyrach.) Wrth gwrs. Yr offer a'r gêr i gyd. Ond heddiw 'dydw i ddim yn mynd i ddringo a thorri 'ngwddw. Mi arhoswn ni'n dau'n ddistaw yn y gwaelod a sbïo, Doctor. |
Dr Hughes |
Be gawn ni weld? |
Mrs Morris |
(Yn ddistaw ac wedi dychryn; wrth Helen.) Hsht, hsht. Yn enw'r nefoedd. Mae o'n dod. Ceisiwch gael y syniad 'na o'i ben o. A Helen, fedrwn ni ddim bod yn ffrindia', dwedwch? |
Helen |
(Yn taflu ei dwylo am wddw Mrs Morris.) O biti na fedren ni. |
Mrs Morris |
(Yn ymryddhau yn dyner.) Dyna ni. Dyna ni. Dyma fo'n dod Doctor. Ga' i air efo chi? |
Dr Hughes |
Amdano fo? |
Mrs Morris |
Ie wir. Dowch i mewn. |
Y ddau yn mynd i'r tŷ. Yn union wedyn daw Morris i fyny'r grisiau o'r ardd. Golwg ddifrif ar wyneb Helen. |
|
Morris |
Ydych chi wedi sylwi, Helen, ei bod hi'n mynd pan fydda' i'n ymddangos? |
Helen |
Rydw i wedi sylwi eich bod chi'n cael effaith felly. |
Morris |
Hwyrach. Ond 'does gen i mo'r help. (Yn edrych yn graff arni.) Ydych chi'n oer, Helen? Rydych chi'n edrych felly. |
Helen |
Rydw i newydd ddod i fyny o blith y meirw. |
Morris |
Be' ydych chi'n 'i feddwl? |
Helen |
Bod iasa' oer wedi bod yn fy ngherdded i, Mr Morris. |
Morris |
(Yn araf.) Rydw i'n meddwl mod i'n deall... |
Helen |
Be' ddaeth â chi yma rŵan? |
Morris |
Mi gefais i gip arnoch chi o'r fan 'cw. |
Helen |
Ond rhaid eich bod chi wedi'i gweld hitha' hefyd. |
Morris |
Mi wyddwn i yr âi hi ar unwaith pan ddeuwn i yma. |
Helen |
Ydy o'n boenus iawn i chi ei bod hi'n eich osgoi chi fel hyn? |
Morris |
Mewn ffordd mae o'n rhyddhad hefyd. |
Helen |
Nad os raid i chi ei hwynebu hi. |
Morris |
Ie. |
Helen |
Rhag i chi orfod gweld yn gyson gymaint o loes ydy colli'r bechgyn bach iddi hi o hyd? |
Morris |
Ie, hynny'n bennaf. |
Helen yn symud yn araf ar draws y feranda gyda'i dwylo tu ôl. Yn aros wrth y ganllaw ac edrych allan tua'r ardd. |
|
Morris |
(Ar ôl saib fer.) Gawsoch chi sgwrs hir efo hi? (Helen yn sefyll fel delw ac heb ateb.) Mi ofynnais i gawsoch chi sgwrs hir? (Helen yn ddistaw fel o'r blaen.) Am be' roedd hi'n siarad Helen? (Helen yn ddistaw o hyd.) |
Morris; Gladys druan. |
Am y bechgyn debyg gen i. (Rhyw gryndod nerfus yn cerdded corff Helen; mae'n nodio'n gyflym ychydig weithiau.) |
Morris |
Ddaw hi byth drosto fo. Byth, tra bo hi ar y ddaear 'ma. (Yn agosáu ati.) Rydych chi'n sefyll yn fan'na fel delw eto, yn union fel roeddech chi'n sefyll neithiwr. |
Helen |
(Yn troi ac edrych arno gyda llygaid mawr difri.) Rydw i'n mynd i ffwrdd. |
Morris |
(Yn siarp.) Mynd i ffwrdd? |
Helen |
Ydw. |
Morris |
Ond, 'na i ddim gadael i chi fynd. |
Helen |
Be' ydw i'n mynd i'w 'neud yma? |
Morris |
Dim ond aros yma Helen. |
Helen |
(Yn edrych arno'n amheus.) O, ie. Diolch yn fawr. Ond mi wyddoch chi'n iawn na fasai hi'n gorffen yn fan'no. |
Morris |
(Yn fyrbwyll.) Wel, gora' oll. |
Helen |
(Gydag angerdd.) Alla' i ddim g'neud drwg i rywun ydw i'n ei nabod. Alla' i ddim dwyn rhywbeth sy'n perthyn iddi hi. |
Morris |
Pwy sy'n sôn am hynny? |
Helen |
(Yn mynd ymlaen fel o'r blaen.) Rhywun diarth, OK. Achos mae hynny'n hollol wahanol. Rhyw berson na welais i erioed mohoni. Ond rhywun yr ydw i wedi dod yn agos ati hi. Na. No way. |
Morris |
Ie, ond wnes i erioed awgrymu y dylech chi. |
Helen |
O, Mr Morris. Mi wyddoch chi'n iawn be fyddai 'i diwedd hi. A dyna pam rydw i'n mynd i ffwrdd. |
Morris |
A be' ddaw ohonof fi wedi i chi fynd? Be' fydd gen i i fyw er ei fwyn o wedyn? |
Helen |
(Golwg annirnadwy yn ei llygaid.) Dim problem i chi. Mae gennych chi'ch dyletswydda' ati hi. Rhaid i chi fyw i'r rheini. |
Morris |
Rhy hwyr. Mae'r pwera' 'ma... yr... yr... |
Helen |
... Ysbrydion... |
Morris |
Ie, yr ysbrydion 'na. A'r dewin oddi mewn i mi hefyd. Mae nhw wedi sugno gwaed ei bywyd hi. (Yn chwerthin yn ei anobaith.) Er mwyn fy hapusrwydd i y gwnaethon nhw. Ie. (Yn drist.) A rŵan mae hi wedi marw... er fy mwyn i. A finna', yn fyw, ond wedi fy rhwymo wrth ddynes farw. (Poen meddwl amlwg.) Fi, na alla' i fyw heb sirioldeb mewn bywyd. |
Helen yn cerdded o gwmpas y bwrdd ac yna'n eistedd ar y sêt, ei phenelinoedd ar y bwrdd a'i phen rhwng ei dwylo. Yn eistedd ac edrych arno am ysbaid. |
|
Helen |
Be' ydych chi am adeiladu nesa? |
Morris |
(Yn ysgwyd ei ben.) Dydw ddim yn credu yr adeilada' i lawer eto. |
Helen |
Ddim mwy o'r cartrefi clyd rheini i fam a thad a thyaid o blant? |
Morris |
Fydd 'na alw am dai felly yn y dyfodol, os gwn i? |
Helen |
Y contractor druan! A chitha' wedi bod wrthi am ddeng mlynedd. Wedi rhoi eich bywyd i hynny'n unig. |
Morris |
Ie, mae 'na lawer o wir yn yr hyn ydych chi'n 'i dd'eud. |
Helen |
(Yn uchel.) O! Mae'r cwbwl yn edrych mor wirion, mor hurt. |
Morris |
Be? |
Helen |
Na all rhywun afael yn dynn yn ei hapusrwydd ei hun. Am ddim rheswm ond bod rhywun ydych chi'n ei nabod yn digwydd bod yn y ffordd. |
Morris |
Rhywun nad oes gennych chi ddim hawl i'w wthio o'r neilltu. |
Helen |
Tybed, nad oes gan rywun yr hawl mewn gwirionedd? Ac eto, ac eto... O na f'asai rhywun yn gallu cysgu ac anghofio'r holl beth. (Helen yn rhoi ei breichiau yn fflat ar y bwrdd gan orffwys ochr chwith ei phen ar ei dwylo a chau ei llygaid.) |
Morris |
(Yn troi'r gadair freichiau ac eistedd i lawr wrth y bwrdd.) Oedd gennych chi gartre' cysurus hapus draw efo'ch tad Helen? |
Helen |
(Heb symud ac fel petai hi'n hanner cysgu.) Doedd gen i ddim byd ond carchar. |
Morris |
A rydych chi'n benderfynol nad ewch chi'n ôl iddo? |
Helen |
(Fel o'r blaen.) Fydd deryn gwyllt o'r coed byth eisio bod mewn cawell. |
Morris |
Gwell ganddo wibio drwy'r awyr agored... |
Helen |
(Fel o'r blaen.) Gwibio ydy natur yr hebog a'r barcud. |
Morris |
(Yn syllu arni.) Biti na bai ysbryd dewr yr hen anturwyr ynon ninna'. |
Helen |
(Yn ei llais arferol, yn agor ei llygaid ond heb symud.) A rhywbeth arall. D'wedwch be' oedd hwnnw. |
Morris |
Cydwybod gref. |
Helen yn eistedd i fyny ar y sêt yn llawn edmygedd yr hen hoywder yn ei llygaid eto. |
|
Helen |
(Yn nodio arno.) Mi wn i be ydych chi'n mynd i adeiladu nesa'. |
Morris |
Mi wyddoch chi fwy nag a wn i ynte', Helen. |
Helen |
Wir. Mae'r contractors 'ma mor dwp. |
Morris |
Be' fydd o ynte? |
Helen |
(Yn nodio eto.) Y castell. |
Morris |
Pa gastell? |
Helen |
Fy nghastell i wrth gwrs. |
Morris |
Ydych chi eisio castell rŵan? |
Helen |
Rydych chi wedi addo teyrnas i mi. |
Morris |
Felly rydych chi'n dal i dd'eud. |
Helen |
Reit, rydych chi'n cyfadde'ch bod chi wedi addo teyrnas i mi. Wel, ellwch chi ddim cael teyrnas heb gastell. |
Morris |
(Yn bywiogi.) Ie. Maen nhw'n cyd-fynd fel arfer. |
Helen |
Da iawn. Adeiladwch o ynte'. Ar unwaith. |
Morris |
(Yn chwerthin.) Rŵan, y munud 'ma? |
Helen |
Wrth gwrs. Mae'r amser ar ben. Y deng mlynedd. A dydw i ddim am aros chwaneg. Y castell, Mr Morris! |
Morris |
Nid mater bach ydy bod yn eich dyled chi Helen. | Helen Ddylech chi fod wedi meddwl am hynny'n gynt. Mae'n rhy hwyr rŵan. (Yn tapio'r bwrdd.) Felly, y castell ar y bwrdd. Fy nghastell i ydy o. Rydw i eisio fo rŵan! | Morris (Yn fwy o ddifri, yn plygu tuag ati â'i freichiau ar y bwrdd.) Sut fath o gastell sy' gennych chi mewn golwg, Helen? |
Helen |
(Daw mwy o ddirgelwch i'w golwg fel petai hi'n syllu i mewn i'w phersonoliaeth ei hun. Siarad yn araf.) Mi fydd fy nghastell i'n sefyll ar le uchel, uchel iawn. Pob ochor yn glir. Fel y galla' i weld ymhell i'r pellter. |
Morris |
Efo tŵr uchel, 'does dim dwywaith. |
Helen |
Tŵr uchel ofnadwy. Ac ar ben ucha'r tŵr mi fydd 'na falconi. Ac yno'n uchel y bydda' i... |
Morris |
(Yn rhoi ei ddwylo ar ei ben heb feddwl.) O, fel y byddwch chi wrth eich bodd yn sefyll mewn lle mor beryglus o uchel... |
Helen |
Wrth gwrs. Mi safa' i yno ac edrych i lawr ar y lleill... y rhai sy'n codi eglwysi a chartrefi i fam a thad a phlant. ... A mi gewch chitha' ddod i weld hefyd. |
Morris |
(Yn isel.) Gaiff yr hen adeiladwr ddringo i fyny at y dywysoges? |
Helen |
Os bydd o'n dymuno. |
Morris |
(Yn dyner.) Felly, rydw i'n credu y daw'r adeiladwr. |
Helen |
(Yn nodio.) Daw, mi ddaw. |
Morris |
Ond wnaiff o byth adeiladu wedyn, yr hen adeiladwr druan. |
Helen |
(Yn llawn bywyd.) O g'naiff wir! Mi awn ni'n dau ati efo'n gilydd. A wedyn mi adeiladwn ni'r peth hardda'... yr hardda' yn yr holl fyd. |
Morris |
(Yn daer.) Helen, d'wedwch wrtha i, be' ydy hwnnw? |
Helen yn edrych arno gan wenu. Mae'n ysgwyd ei phen, gwneud ceg blentynnaidd a siarad fel wrth blentyn. |
|
Helen |
Adeiladwyr. Bobol bach, mae nhw'n rhai twp, mor ofnadwy o dwp. |
Morris |
Ydyn, mwy na thebyg. Ond rŵan dwedwch wrtha' i be' ydy o. Y peth hardda' yn y byd. Yr un rydyn ni'n mynd i'w adeiladu efo'n gilydd? |
Helen |
(Yn ddistaw am ychydig. Yna dywaid â golwg bell yn ei llygaid.) Cestyll yn yr awyr. |
Morris |
Cestyll yn yr awyr? |
Helen |
(Yn nodio.) Ie. Cestyll yn yr awyr. Wyddoch chi sut beth ydy castell yn yr awyr? |
Morris |
Dyna'r peth hardda' yn y byd, meddech chi. |
Helen |
(Y'n codi'n wyllt a gwneud arwydd â'i llaw o daflu'r syniad i ffwrdd.) Ie, wrth gwrs. Cestyll yn yr awyr... maen nhw mor handi i ddianc iddyn nhw. Ac mor hawdd eu gwneud hefyd. (Yn edrych yn ddirmygus arno.) Yn enwedig i adeiladwyr efo nerfa' gwan. |
Morris |
(Yn codi.) Ar ôl heddiw mi adeiladwn ni'n dau efo'n gilydd Helen. |
Helen |
(Gyda gwên led amheus.) Castell go iawn yn yr awyr? |
Morris |
Ie. Un â sylfeini cadarn iddo fo. |
Daw Elwyn Meredith allan o'r tŷ. Mae'n cario torch fawr werdd gyda blodau a rhubanau sidan arni. |
|
Helen |
(Cri o lawenydd.) Y wreath. O mi fydd hyn yn wych! |
Morris |
(Wedi'i synnu.) O, chdi sy' wedi dod â hi Elwyn? |
Elwyn |
Roeddwn i wedi addo i'r fforman y g'nawn i. |
Morris |
(Yn teimlo rhyddhad.) A mae dy dad yn well felly ynte? |
Elwyn |
Nâc ydy. |
Morris |
Ddaru'r hyn sgrifennais i mo'i gysuro fo? |
Elwyn |
Roedd hi'n rhy hwyr. |
Morris |
Rhy hwyr! |
Elwyn |
Pan gyrhaeddodd hi roedd o'n anymwybodol. Wedi cael strôc. |
Morris |
Gwell i ti fynd adre ato fo. Rhaid i ti fynd i edrych ar ôl dy dad. |
Elwyn |
'Dydy o mo f'angen i ddim mwy. |
Morris |
Ond mi ddylet ti fod efo fo, debyg iawn. |
Elwyn |
Mae hi'n eistedd wrth ei wely fo. |
Morris |
(Yn ansicr braidd.) Gwyneth? |
Elwyn |
(Yn edrych yn gyhuddgar braidd.) Ie, Gwyneth. |
Morris |
Dos di adre, Elwyn. I fod efo fo a hitha'. Dyro i mi'r wreath. |
Elwyn |
(Yn atal gwên wawdlyd.) Dydych chi erioed yn meddwl g'neud hynny'ch hun? |
Morris |
Rydw i eisio mynd â hi i lawr iddyn nhw fy hun. (Yn cymryd y dorch flodau oddi arno.) A rŵan, dos di adre. 'Dydyn ni mo d'angen di heddiw. |
Elwyn |
Rydw i'n deall na fyddwch chi mo' f'angen i yn y dyfodol. Ond rydw i'n aros heddiw. |
Morris |
O'r gora', aros. Os wyt ti wedi rhoi dy feddwl ar hynny. |
Helen |
(Wrth ymyl y ganllaw.) Mr Morris. Mi arhosa' i yn fan 'ma i'ch gwylio chi. |
Morris |
Fy ngwylio i! |
Helen |
Mi fydd yn hollol wefreiddiol. |
Morris |
(Yn isel.) Mi siaradwn ni am hynny eto, Helen. (Yn mynd i lawr y grisiau trwy'r ardd gyda'r dorch flodau.) |
Helen |
(Yn edrych arno'n mynd ac yna'n troi at Elwyn.) Rydw i'n meddwl y gallech chi, o leia', fod wedi diolch iddo fo. |
Elwyn |
Diolch. Ddylwn i fod wedi diolch iddo fo? |
Helen |
Wel, dylech wrth gwrs. |
Elwyn |
Rydw i'n meddwl mai i chi y dylwn i ddiolch. |
Helen |
Sut y gellwch chi dd'eud y fath beth? |
Elwyn |
(Heb ei hateb.) Ond byddwch yn ofalus, Miss O'Reilly. 'Dydych chi ddim yn ei nabod o eto. |
Helen |
(Gydag angerdd.) Rydw i'n ei nabod o'n well na neb. |
Elwyn |
(Chwerthiniad chwerw.) Diolch iddo fo! Y dyn gadwodd fi i lawr flwyddyn ar ôl blwyddyn. Y dyn barodd i 'nhad golli ffydd yn fy ngallu i. Wnaeth i mi golli ffydd ynof fi fy hun... A'r cwbwl dim ond iddo fo... |
Helen |
(Fel petai hi'n ffroeni rhywbeth.) Dim ond iddo fo...? D'wedwch, ar unwaith! |
Elwyn |
Iddo fo gael ei chadw hi efo fo. |
Helen |
(Yn cychwyn ato'n sydyn.) Yr hogan 'na wrth y ddesg? |
Elwyn |
Ie. |
Helen |
(Yn fygythiol, yn dangos ei dyrnau.) Dydy hyn 'na ddim yn wir. Rydych chi'n d'eud anwiredd amdano fo. |
Elwyn |
Roeddwn innau yn gwrthod credu hynny hyd heddiw... pan dd'wedodd hi ei hun. |
Helen |
(Fel pe'n colli arni ei hun.) Be ddwedodd hi? Mae'n rhaid i mi gael gwybod. Ar unwaith. Y munud 'ma. |
Elwyn |
Mi dd'wedodd hi ei fod o wedi meddiannu ei meddwl hi... yn gyfangwbwl. Wedi'i orseddu'i hun yn ei holl feddylia' hi. Na fedrith hi ddim dianc. ... Ei bod hi am aros yma, lle mae o... |
Helen |
(A'i llygaid yn melltennu.) Chaiff hi 'mo'r cyfle! |
Elwyn |
Pwy sy'n d'eud? |
Helen |
Mi fydd o'n d'eud. |
Elwyn |
O, rydw i'n deall. Ar ôl hyn fasai hi ddim ond yn rhwystr iddo. |
Helen |
Dydych chi'n deall dim. Os ydych chi'n gallu siarad fel 'na. Na, mi dd'weda' i wrthych chi pam roedd o'n dal ei afael ynddi hi. |
Elwyn |
Pam, ynte'? |
Helen |
Er mwyn eich cadw chi. |
Elwyn |
Dd'wedodd o hynny wrthych chi? |
Helen |
Naddo. Ond dyna'r gwir. Felly roedd hi. Rydw i eisio iddi hi fod felly. |
Elwyn |
A'r funud y daethoch chi, mi adawodd o iddi hi fynd. |
Helen |
Na, chi. Gadael i chi fynd ddaru o. Pam y b'asa fo'n malio am ryw ferch fel hi? |
Elwyn |
(Yn dechrau meddwl.) Oes posib mai f'ofn i oedd arno fo drwy'r amser? |
Helen |
Ofn wir. Ofn arno fo? Peidiwch â bod mor hunan-dybus, bendith y Tad i chi. |
Elwyn |
Mae'n siŵr ei fod o wedi sylweddoli ers talwm fod gen i rywfaint o allu. P'run bynnag, ydych chi ddim yn gweld mai ofn sy' amo fo? |
Helen |
Fo? Peidiwch â malu awyr. |
Elwyn |
Yn ei ffordd ei hun mae o'n llwfr. Isaac Ryan Morris, Contractor! Does arno fo ddim ofn dwyn oddi ar bobol eraill,... eu hapusrwydd. Fel mae o wedi difetha bywyd 'nhad a finna'. Ond pan ddaw hi i ddringo rhyw fymryn o sgaffald, mae'n well ganddo fo 'neud unrhyw beth na hynny. |
Helen |
O, pe baech chi wedi'i weld o yn uchel, uchel, yn yr entrychion fel y gwelais i o. |
Elwyn |
Welsoch chi hynny? |
Helen |
O, do. Mor rhydd a balch. Yn sefyll reit ar y top a gosod y wreath ar y ceiliog gwynt. |
Elwyn |
Mi wn i iddo fo fentro yr un tro hwnnw yn ei fywyd. Dim ond un tro. Rydyn ni'r dynion ifainc wedi bod yn sôn am y peth. Ond 'does 'na 'run gallu ar y ddaear fedrai ei gael o i 'neud hynny eto. |
Helen |
Heddiw, mi fydd o'n g'neud hynny eto. |
Elwyn |
(Yn wawdlyd.) Gawn ni weld. |
Helen |
Mi gawn ni weld! |
Elwyn |
Welwch chi na finna' mo hynny. Bendant. |
Helen |
(Gydag angerdd arbennig.) Rydw i'n mynd i'w weld o. Mae'n rhaid i mi ei weld o. Ac mi ga' i. |
Elwyn |
Na, wnaiff o ddim. Feiddith o ddim. Dyna'r man gwan yn ei gymeriad o... y giaffar, er mor glyfar ydy o... y contractor pwysig. |
Daw Mrs Morris o'r tŷ i'r feranda. |
|
Mrs Morris |
(Yn edrych o'i chwmpas.) Ydy o ddim yma? B'le mae o wedi mynd? |
Elwyn |
Mae Mr Morris i lawr yn fan'na efo'r dynion, |
Helen |
Mae o wedi mynd â'r wreath. |
Mrs Morris |
(Wedi dychryn.) Mi aeth â'r wreath efo fo? O'r nefoedd! Duw a'n helpo ni. Meredith, ewch i lawr ato fo wir. Perswadiwch o i ddod yn ôl i fan 'ma. |
Elwyn |
Ga' i ddeud eich bod chi eisio siarad efo fo, Mrs Morris? |
Mrs Morris |
Ie. Nâc e. Na, peidiwch â d'eud bod arna' i eisio fo. D'wedwch fod 'na rywun yma ac iddo ddod ar unwaith. |
Elwyn |
O'r gora', mi 'na i hynny Mrs Morris. (Yn mynd i Iawr y grisiau ac allan drwy'r ardd.) |
Mrs Morris |
O, Miss O'Reilly fedrwch chi ddim dychmygu mor bryderus ydw i yn ei gylch o. |
Helen |
Dydw i ddim yn deall be' ydy'r panic. |
Mrs Morris |
Ydych hi ddim yn sylweddoli ngeneth i? Y peryg petai o'n g'neud hyn? Petai o'n cymryd yn ei ben i ddringo'r sgaffald? |
Helen |
(Yn eiddgar.) Ydych chi'n meddwl y gwnaiff o? |
Mrs Morris |
Does dim dal be' all o gymryd yn ei ben. Mi all o 'neud unrhyw beth dan haul. |
Helen |
Aha! Ydych chitha''n meddwl ei fod o... wel...? |
Mrs Morris |
Wn i ddim be' i'w feddwl ohono fo, wir. Mae'r doctor wedi bod yn d'eud pob math o betha' wrtha' i. Ac wrth gysylltu hynny ag ambell i beth a glywais i o'i hun yn ei dd'eud... |
Dr Hughes yn rhoi ei ben i mewn drwy'r drws. |
|
Dr Hughes |
Ydy o'n dod yn o fuan? |
Mrs Morris |
Ydy, rydw i'n meddwl, rydw i wedi gyrru amdano fo beth bynnag. |
Dr Hughes |
(Yn nesáu.) F'asai hi ddim gwell i chi fynd i'r tŷ, Mrs Morris? |
Mrs Morris |
Na, na. Mi arhosa' i allan yma i ddisgwyl Isaac. |
Dr Hughes |
Ond mae rhyw ferched wedi galw i'ch gweld chi. |
Mrs Morris |
O'r annwyl, rhywbeth arall, a'r funud yma o bob adeg. |
Dr Hughes |
Mae nhw'n d'eud eu bod nhw'n awyddus i weld y seremoni. |
Mrs Morris |
O! wel, rhaid imi fynd atyn' nhw wedi'r cwbwl debyg. Mae'n ddyletswydd arna' i. |
Dr Hughes |
Fedrwch chi ddim gofyn iddyn' nhw alw eto? |
Mrs Morris |
Na. Wnâi hynny 'mo'r tro o gwbwl. Gan eu bod nhw yma, fy nyletswydd i ydy eu gweld nhw. Ond da chi, arhoswch chi allan yma i'w dderbyn o pan ddaw o. |
Dr Hughes |
A thrio'i ddal o i siarad cyhyd ag y medrwn ni. |
Mrs Morris |
Ia, os gwelwch chi'n dda. Miss O'Reilly, daliwch eich gafael yn dynn ynddo fo. |
Helen |
Fyddai hi ddim yn well i chi 'ch hun 'neud hynny. |
Mrs Morris |
Byddai, mae o'n ddyletswydd arna' i. Ond pan fo gan rywun ddyletswydda' mewn cymaint o gyfeiriada'... |
Dr Hughes |
(Yn edrych tua'r ardd.) Dyma fo, mae o'n dod. |
Mrs Morris |
A minna'n gorfod mynd i'r tŷ. |
Dr Hughes |
(Wrth Helen.) Peidiwch â sôn wrtho fo 'mod i yma. |
Helen |
Na' i ddim. Gellwch fentro y ca' i rywbeth arall i siarad amdano fo efo Mr Morris. |
Mrs Morris |
A plis, gofalwch gadw'ch gafael yn dynn ynddo fo. Chi fedar 'neud hynny ora'. |
Mrs Morris a Dr Hughes yn mynd i'r tŷ. Helen yn aros ar y feranda. Mr Morris yn dod i fyny'r grisiau o'r ardd. |
|
Morris |
Mae nhw'n d'eud bod rhywun eisio 'ngweld i. |
Helen |
Oes. Fi, Mr Morris. |
Morris |
O! Chi sy 'na Helen? Roedd arna' i ofn mai'r doctor a Gladys oedd yma. |
Helen |
Ofn. Rydych chi'n hawdd iawn eich dychryn, mae'n rhaid. |
Morris |
Ydych chi'n meddwl? |
Helen |
Ydw, mae pobol yn d'eud fod arnoch chi ofn dringo, dringo i fyny sgaffald ac ati. |
Morris |
Mae hynny'n fater gwahanol. 'Helen Mae'n wir fod arnoch chi ofn ynte? Ydy. |
Helen |
Ofn disgyn i lawr, a'ch lladd eich hun. |
Morris |
Na, nid hynny. |
Helen |
Ofn be', ynte? |
Morris |
Ofn cosbedigaeth, Helen, ofn y farn. |
Helen |
Cosb? 'Dydw i ddim yn deall. |
Morris |
Eisteddwch i lawr, a mi dd'weda' i rywbeth wrthych chi. |
Helen |
Ie, g'newch, ar unwaith. (Yn eistedd ar stôl ger y ganllaw gan edrych yn ddisgwylgar.) |
Morris |
(Yn taflu ei het ar y bwrdd.) Mi wyddoch chi mai drwy adeiladu eglwysi y dechreuais i. |
Helen |
(Yn nodio.) Mi wn i hynny. |
Morris |
Wel, hogyn o gartre duwiol yn y wlad oeddwn i, ydych chi'n gweld. Felly roeddwn i'n meddwl mai adeiladu eglwysi oedd y gwaith mwya' teilwng fedrwn i 'i neud. |
Helen |
Ie, ie. |
Morris |
A rydw i'n meddwl y medra' i dd'eud mod i wedi codi'r eglwysi bychain hynny mor onest a chywir a chyda cymaint o barch fel... |
Helen |
Fel be? |
Morris |
Fel y disgwyliwn i 'mod i wedi'i blesio Fo. |
Helen |
Plesio pwy? |
Morris |
Yr un roedd yr eglwysi er ei fwyn o, wrth gwrs. Hwnnw roedden nhw wedi'u cysegru i'w ogoniant o, ac er ei glod. |
Helen |
Wela' i. Ond ydych chi'n berffaith siŵr nad... nad oeddech chi wedi'i blesio fo? |
Morris |
(Yn ddirmygus.) Fo yn falch ohona' i? Sut y medrwch chi siarad fel 'na Helen? Yr un roddodd y dewin oddi mewn i mi i chwara' ei gastia'? Hwnnw barodd iddyn nhw fod wrth law ddydd a nos... nhw... tylwyth yr... |
Helen |
Yr ysbrydion? |
Morris |
Ie. Y ddau fath. O, na. Mi ddangosodd yn ddigon buan nad oeddwn i wedi'i blesio Fo. (Awgrym o ddirgelwch.) Dyna, mewn gwirionedd, pam y parodd o i'r hen dŷ fynd ar dân, ydych chi'n gweld. |
Helen |
O, dyna pam? |
Morris |
Ie. Ydych chi ddim yn deall? Roedd o eisio rhoi'r cyfle i mi ddod yn bencampwr yn fy ngwaith fel y b'aswn i'n adeiladu eglwysi mwy gogoneddus iddo Fo. Yn y dechra' 'doeddwn i ddim yn deall be' oedd ganddo Fo mewn golwg. Ond mi wawriodd arna i mewn amrantiad. |
Helen |
Pryd oedd hynny? |
Morris |
Pan oeddwn i'n codi tŵr yr eglwys i fyny ym Mryn Padarn. |
Helen |
Roeddwn i'n ama'. |
Morris |
Oherwydd, i fyny yno yn yr ardal anial honno mi fûm i'n crwydro gan fy holi fy hun. Yr adeg honno mi sylweddolais i'n glir pam roedd O wedi cymryd fy mhlant bach oddi arna' i. Rhag bod gen i ormod o feddwl o betha' eraill. Doedd dim byd fel cariad a hapusrwydd yn cyfri', ydych chi'n gweld? Adeiladwr oeddwn i i fod a dim arall. A thrwy gydol fy mywyd roeddwn i i fod i ddal ati i adeiladu iddo Fo. (Yn chwerthin.) Ond, mi fedra' i'ch sicrhau chi nad felly y bu hi. |
Helen |
Be 'naethoch chi? |
Morris |
I ddechra' mi holais fy hun... a phrofi fy hun... |
Helen |
A wedyn? |
Morris |
Yna... mi wnes i'r amhosib... fi gystal â Fo. |
Helen |
Yr amhosib? |
Morris |
'Doeddwn i erioed wedi medru dringo i unrhyw uchder. Ond y diwrnod hwnnw, mi lwyddais i. |
Helen |
(Yn neidio.) O do mi 'naethoch chi. |
Morris |
A phan oeddwn i'n sefyll yno yn uchel, reit ar y top, wrth i mi roi'r dorch floda' ar y ceiliog gwynt, mi dd'wedais i wrtho Fo: Clyw fi yn awr. Tydi yr Hollalluog. O'r dydd hwn ymlaen byddaf yn adeiladwr rhydd. Myfi yn fy myd fy hun fel yr wyt Ti yn dy fyd. Adeilada' i byth eglwysi i Ti eto... dim ond cartrefi i bobol. |
Helen |
(Ei llygaid yn ddisglair.) Dyna oedd y gân a glywais i yn yr awyr! |
Morris |
Ond wedi hynny mi ddaeth ei dro ynta'. |
Helen |
Be' ydych chi'n 'i feddwl? |
Morris |
(Yn edrych arni'n ddigalon.) Dydy codi tai i bobol yn dda i ddim, Helen. |
Helen |
Pam rydych chi'n d'eud hynny? |
Morris |
Oherwydd mod i'n gweld nad ydy pobol ddim yn medru defnyddio'r tai er mwyn eu hapusrwydd. A f'aswn inna' ddim chwaith petawn i wedi cael un. (Chwerthin tawel chwerw.) Wrth edrych yn ôl, be' sy' 'na? 'Dydw i wedi adeiladu dim byd. Na dim byd wedi'i aberthu chwaith er mwyn cael y cyfle i adeiladu. Dim. Dim oll! |
Helen |
Newch hi byth adeiladu dim byd eto felly? |
Morris |
(Yn fywiog.) O g'naf. Rydw i ar fin dechra'! |
Helen |
Be' ydych chi am adeiladu? Dwedwch ar unwaith. |
Morris |
Does dim ond un trigfan i hapusrwydd pobol. A dyna ydw i am ei adeiladu rŵan. |
Helen |
(Yn sefydlu ei golwg arno.) Ein cestyll yn yr awyr ydych chi'n feddwl, on'd e? |
Morris |
Ie. Cestyll yn yr awyr. |
Helen |
Mae arna' i ofn y caech chi bendro cyn cyrraedd hanner y ffordd i fyny. |
Morris |
Nid os ca' i fynd i fyny law yn llaw efo chi, Helen. |
Helen |
(Yn methu cuddio eiddigedd.) Efo fi'n unig? Oni fydd 'na amryw ohonon ni? |
Morris |
Pwy arall? |
Helen |
O, y Gwyneth 'na. Yr hogan druan 'na wrth y ddesg. Ydych chi ddim am fynd â hi hefyd? |
Morris |
Oho! Amdani hi yr oedd Gladys yn siarad efo chi? |
Helen |
Ai dyna'r gwir? Ie neu nage? |
Morris |
(Yn flin.) Ateba' i 'mo'r fath gwestiwn. Rhaid i chi gredu ynof fi, yn llwyr. |
Helen |
Ar hyd y deng mlynedd d'waetha, rydw i wedi credu ynoch chi'n gyfangwbwl. |
Morris |
Rhaid i chi ddal i gredu ynof fi. |
Helen |
Gadewch i mi'ch gweld chi yn sefyll ar y top, yn ddyn rhydd ynte'. |
Morris |
(Yn drist.) Helen, nid bob dydd y medra' i neud hynny. |
Helen |
(Gydag angerdd.) Rydw i eisio i chi 'neud. (Yn erfyn.) Dim ond unwaith eto, plis. G'newch yr amhosib unwaith eto! |
Morris |
(Yn sefyll ac edrych yn ddwfn i'w llygaid.) Os ceisia' i Helen, mi safa' i fyny yn fan 'cw a siarad fel y gwnes i o'r blaen. |
Helen |
(Yn mynd yn fwy brwdfrydig.) Be dd'wedwch chi wrtho Fo? |
Morris |
Mi dd'weda' i wrtho Fo: Clyw fi, Arglwydd Hollalluog. Rhaid i Ti fy marnu i yn ôl dy ddoethineb. Ond o hyn allan, adeilada' i ddim ond y peth hardda' yn y byd... |
Helen |
(Wedi ymgolli.) Ie!... Ie!... Ie! |
Morris |
Ei adeiladu o gyda thywysoges a garaf. |
Helen |
Ie. D'wedwch hynny wrtho Fo. D'wedwch hynny wrtho Fo. |
Morris |
G'naf. Ac yna mi dd'weda' i wrtho Fo: Yn awr rwy'n mynd i lawr, rhoi fy mreichia' amdani hi a'i chusanu... |
Helen |
Lawer gwaith. D'wedwch hynny. |
Morris |
Laweroedd o weithia', dyna dd'weda' i. |
Helen |
A wedyn? |
Morris |
Yna mi chwifia' i fy het a dod i lawr i'r ddaear a g'neud fel y d'wedais i. |
Helen |
(Â'i breichiau allan.) Rŵan rydw i'n eich gweld chi eto fel y gwelais i chi pan oedd cân yn yr awyr! |
Morris |
(Yn edrych arni wedi plygu ei ben.) Sut ddar'u chi ddatblygu i'r hyn ydych chi, Helen? |
Helen |
Sut y g'naethoch chi fi yr hyn ydw i? |
Morris |
(Yn fyr a chadarn.) Mi gaiff y dywysoges ei chastell. |
Helen |
(Yn llawenhau a chlapio.) O fy adeiladwr arbennig i! Fy nghastell hardd. Ein castell yn yr awyr! |
Morris |
Ar ei sylfaen gadarn. |
Trwy'r coed fe welir, yn aneglur, bod tyrfa wedi ymgasglu yn y stryd. Clywir sain band pres yn y pellter y tu ôl i'r tŷ newydd. Daw Mrs Morris gyda choler ffwr am ei gwddw, Dr Hughes gyda siôl wen, Mrs Morris ar ei fraich, ac amryw o ferched, allan ar y feranda. Yr un pryd daw Elwyn Meredith i fyny o'r ardd. |
|
Mrs Morris |
(Wrth Elwyn.) Oes 'na fand hefyd? |
Elwyn |
Oes. Band yr Undeb ydy o. (Wrth Morris.) Mi ofynnodd y fforman i mi ddeud wrthych chi 'i fod o'n barod i fynd i fyny efo'r wreath. |
Morris |
(Yn cymryd ei het.) Iawn. Mi a' i i lawr. |
Mrs Morris |
(Yn bryderus.) Pam mae eisio i chi fynd i lawr, Isaac? |
Morris |
(Yn gwta.) Rhaid i mi fod i lawr 'na efo'r dynion. |
Mrs Morris |
Ie, i lawr cofiwch. Dim ond ar lawr. |
Morris |
Dyna lle bydda' i bob amser. Fel arfer. (Yn mynd i lawr y grisiau a thrwy'r ardd.) |
Mrs Morris |
(Yn galw arno dros y ganllaw.) Da chi, perwch i'r dyn fod yn ofalus wrth fynd i fyny. Cofiwch, Isaac. |
Dr Hughes |
(Wrth Mrs Morris.) Mi welwch mod i'n iawn. Mae o wedi rhoi o'r neilltu'r syniad gwirion. |
Mrs Morris |
O'r fath ryddhad. Ddwy waith mae 'na ddynion wedi disgyn a chael eu lladd yn y fan. (Yr troi at Helen.) Diolch i chi, Miss O'Reilly, am ddal gafael yn dynn ynddo fo. Faswn i byth wedi medru g'neud hynny fy hun. |
Dr Hughes |
(Yn siriol.) Ie wir, Miss O'Reilly. Rydych chi'n gwybod sut i ddal eich gafael yn rhywun pan rowch chi'ch meddwl ar hynny. |
Mrs Morris a Dr Hughes yn mynd at y merched sy'n sefyll wrth y grisiau yn edrych allan dros yr ardd. Helen yn sefyll wrth y ganllaw. Elwyn yn mynd ati hi. |
|
Elwyn |
(Yn mygu chwerthiniad a sibrwd yn isel.) Miss O'Reilly. Welwch chi'r dynion ifainc 'na i lawr yn y stryd? |
Helen |
Gwelaf. |
Elwyn |
Y gweithwyr ifainc a'r prentisiaid ydyn nhw, wedi dod i wylio'r bos. |
Helen |
I be' mae nhw eisio'i wylio fo? |
Elwyn |
Mae nhw eisio gweld cymaint o ofn arno fo na 'naiff o ddim dringo i ben ei dŷ ei hun. |
Helen |
A dyna be mae'r hogia' eisio, ie? |
Elwyn |
(Yn ddirmygus a sbeitlyd.) Mae o wedi'n dal ni i lawr. Rŵan, mi gawn ni ei weld o'i hun yn gorfod aros i lawr yn y gwaelod. |
Helen |
Welwch chi mo hynny. Nid y tro yma. |
Elwyn |
(Yn gwenu.) Felly wir. B'le gwelwn ni o ynte'? |
Helen |
I fyny reit ar y top, wrth y ceiliog gwynt. Dyna lle gwelwch chi o. |
Elwyn |
(Yn chwerthin.) Fo? Dyna ydych chi'n ei feddwl. |
Helen |
Mae o wedi rhoi ei feddwl ar gyrraedd pen y tŵr. A dyna lle gwelwch chi o, ar y copa. |
Elwyn |
Meddwl, ie. Mi fedra' i gredu hynny'n hawdd. Ond fedrith o ddim. Mi gâi bendro... ymhell cyn cyrraedd hanner y ffordd. Mi f'asai'n rhaid iddo gropian i lawr ar ei bedwar. |
Dr Hughes |
(Yn pwyntio.) Edrychwch. Dacw'r fforman yn dechra' dringo'r ysgol. |
Mrs Morris |
A mae o'n cario'r wreath hefyd. O, gobeithio'r annwyl y bydd o'n ofalus. |
Elwyn |
(Yn llygadrythu'n anghrediniol a gweiddi.) Ond Duw annwyl... fo. |
Helen |
(Yn torri allan mewn llawenydd.) Fo'i hun ydy o. Mr Morris, y contractor! |
Mrs Morris |
(Yn sgrechian yn ei dychryn.) Ie, Isaac ydy o! O Dduw mawr! Isaac! Isaac! |
Dr Hughes |
Hsht, hsht. Peidiwch â gweiddi arno fo. |
Mrs Morris |
(Wedi colli arni ei hun.) Rhaid i mi fynd ato fo. Rhaid i mi ei gael o i lawr! |
Dr Hughes |
(Yn dal ei afael ynddi.) Peidiwch â symud. Yr un ohonoch chi. Dim smic. |
Helen |
(Heb symud ond yn dilyn Morris â'i llygaid.) Yn dringo a dringo. ... Yn uwch ac yn uwch! Edrychwch! ... Mewn difri'! |
Elwyn |
(Yn dal ei anadl.) Rhaid iddo droi'n ôl rŵan. ... 'Does dim arall amdani. |
Helen |
Dringo... dal i ddringo! Mae o bron ar ben y tŵr! |
Mrs Morris |
Mae'r ofn yn ddigon amdana' i. Fedra' i ddim diodde' edrych! |
Dr Hughes |
Gwell i chi beidio edrych. |
Helen |
Dyna i chi. Mae o'n sefyll ar y planc ucha. Reit yn y top! |
Dr Hughes |
Neb i symud. Ydych chi'n clywed? |
Helen |
(Yn dawel orfoleddus.) O'r diwedd! O'r diwedd! Unwaith eto. Y pencampwr yn rhydd! |
Elwyn |
(Bron methu cael geiriau.) Ond, mae hyn yn... |
Helen |
Fel hyn yr ydw i wedi'i weld o drwy gydol y deng mlynedd. Mor ddewr, yn sefyll yna. Dyna be' ydy gwefr. Rŵan mae o'n gosod y wreath ar y ceiliog gwynt! |
Elwyn |
Rydw i'n teimlo mod i'n gweld rhywbeth amhosib. |
Helen |
Ie, yr amhosib! Dyna'n union mae o'n ei 'neud rŵan! (Yr olwg bell yn ei llygaid.) Welwch chi rywun arall i fyny 'na efo fo? |
Elwyn |
Na, does 'na neb arall. |
Helen |
Oes. Mae 'na un, y mae o'n dadla' efo fo. |
Elwyn |
Does 'na neb yna. |
Helen |
Ydych chi ddim yn clywed cân yn yr awyr chwaith? |
Elwyn |
Rhaid mai'r gwynt ydy o, ym mriga'r coed. |
Helen |
Rydw i'n clywed cân orfoleddus. (Yn gweiddi mewn gorfoledd gwyllt.) Edrychwch! Edrychwch! Rŵan mae o'n chwifio'i het! Arnon ni i lawr yma mae o'n chwifio! O, chwifiwn, chwifiwn yn ôl arno fo! Mae o wedi concro! (Yn cipio'r siôl wen oddi ar y doctor, ei chwifìo a gweiddi.) Hwre i'r adeiladwr! |
Dr Hughes |
Peidiwch. Yn enw'r nefoedd, peidiwch... |
Y merched ar y feranda yn chwifio eu hancesi. Y dyrfa yn y stryd yn ymuno yn y gymeradwyaeth. Hwre! hwre! Distawrwydd sydyn a'r dyrfa yn rhoi gwaedd o ddychryn. Yn aneglur, rhwng y coed, gwelir corff a phlanciau ac ati yn dymchwel. |
|
Mrs Morris a'r merched |
(Gyda'i gilydd.) Mae o'n disgyn! Mae o'n disgyn! |
Mrs Morris yn gwegian, yn syrthio'n ôl mewn llewyg ac yn cael ei dal gan y merched yng nghanol ocheneidiau a chythrwfl. Mae'r dyrfa'n torri dros y ffens ac i'r ardd. Dr Hughes yn rhuthro yno yr un pryd. Saib fer. |
|
Helen |
(Yn dal i edrych i fyny heb symud amrant, wedi ei mesmereiddio.) Fy arwr. Fy mhencampwr i! Dyna ddyn! |
Elwyn |
(Yn pwyso ar ganllaw am gymorth ac yn crynu.) Mae'n rhaid ei fod o wedi'i falu'n ddarna'. Wedi'i ladd yn y fan. |
Un o'r merched |
(Tra bod Mrs Morris yn cael ei chario i'r tŷ.) Rhedwch i lawr am y doctor... |
Elwyn |
Fedra' i ddim symud... |
Merch arall |
Wel, gwaeddwch ar rywun ynte'! |
Elwyn |
(Yn ceisio gweiddi.) Sut mae petha? Ydy o'n fyw? |
Llais |
(I lawr yn yr ardd.) Mae Mr Morris wedi'i ladd. |
Lleisiau eraill |
(Yn nes.) Mae ei ben o wedi'i falu... Mi syrthiodd reit i'r chwarel. |
Helen |
(Yn troi at Elwyn a dweud yn ddistaw.) Alla' i mo'i weld o i fyny na rŵan. |
Elwyn |
Mae hyn yn ofnadwy. Methu ddaru o yn y diwedd. |
Helen |
(Yn dawel ac fel petai hi dan gyfaredd rhyw fuddugoliaeth.) Ond mi gyrhaeddodd reit i'r copa. Ac mi glywais i delyna' yn yr awyr. (Yn chwifio'r siôl a rhoi llef angerddol.) Fy arwr! Fy arwr i! |