| Er mwyn dangos mai rhan o'r festri yw'r llwyfan, gwell fydd defnyddio wings yn lle box scene. Ar ganol y llwyfan (yn y cefn) ceir tair mainc, fel a welir mewn festri. Ar y chwith, yn agos i ffrynt y llwyfan, y mae lle tan. Y mae'r tair adain ar letraws ar y dde i'r llwyfan, a dwy ar y chwith (o safbwynt y chwaraewyr). Pan gyfyd y llen gwelir JACOB (hen ddyn araf ei symud ond ffraeth ei dafod) yn cerdded o'r lle tan a "blowar" yn ei law. Ar ol mynd cam neu ddau i'r dde, clywn ef yn siarad ag ef ei hun. |
|
| Jacob |
Os na gynni di nawr, cer allan i gynllw'n a thi. Weles i ddim tan mor... (Yn aros ac yn troi i edrych ar y tan.) Diain i, mae'n mynd allan eto! (Yn mynd yn ol i'r lle tan ac yn gosod y blowar eto.). Nhw a'u dramas tragwyddol. Byddai'n llawer ffitiach iddyn nhw... |
| Y mae drws y festri — ar y dde — yn cael ei ysgwyd yn gryf. |
|
| Jacob |
(Yn gweiddi.) Hei! Ganbwyll a'r drws 'na! |
| Winni |
Dewch i agor e' te! |
| Jacob |
Pwy? Fi?... Mae e' ar agor. |
| Winni |
(Yn ysgwyd eto.) Nagyw! |
| Jacob |
Rhowch gic iddo fe. |
| Clywir y gic, ac yna, y drws yn agor yn sydyn. |
|
| Jacob |
Gadewch e' ar agor nawr. Oes eisie gole arnoch chi 'nol 'na? |
| Winni |
(Yn dod yn nes.) Nagos! |
| Try Jacob yn ol at y tan. Daw winni i mewn, ac ar ol cyrraedd canol y llwyfan mae yn eistedd ar un o'r seti. |
|
| Winni |
Fi yw'r cyntaf, Jacob? |
| Jacob |
(Yn swrth.) Ie... Be' sy' 'ma heno? |
| Winni |
Practis. |
| Jacob |
O... Y cor, ife? |
| Winni |
Nage — y ddrama. |
| Jacob |
(Yn sarcastig.) O — practis drama! (Yn swrth.) Wel, pam gynllw'n na ddywedodd rhywun wrtho i fod practis? |
| Winni |
Ond, Jacob... |
| Jacob |
Dim ond pum munud yn ol y clywais i am dano. A dim ond digwydd clywed wnes i pryd hynny. Beth am y tan 'ma? Y'ch chi'n credu fod tan yn gallu cynneu heb... (Erbyn hyn y mae Jacob wedi troi yn ol at y tan.) Rarswyd fawr, — fe aiff e' allan eto! (Yn symud yn ol at y tan.) |
| Winni |
Roedd William Tomos wedi addo dweud... |
| Jacob |
William Tomos! 'Does gan William Tomos ddim digon o sens i ddweud wrtho'i hunan. (A'i ben yn y tan.) Beth yw'r ddrama i fod eleni? |
| Winni |
"Yr Alanas". |
| Jacob |
(Yn troi.) O... Yr Alanas!... Mae'n enw crand. |
| Winni |
Ydi, — ma'r enw'n olreit. |
| Jacob |
Gwaith pwy yw hi? |
| Winni |
(Mewn llais di-obaith.) William Tomos. |
| Jacob |
Beth?... Wel, ar 'y ngair i! Oes rhaid i chi chwarae dramas William Tomos o hyd? |
| Winni |
Ond, Jacob, mae'n aelod o'r capel a... |
| Jacob |
Be' sy' gan hynny i wneud a'r peth? Rwy i'n aelod, — wel, 'rym ni i gyd yn aelodau, ond 'dym ni? |
| Winni |
Ond, Jacob... |
| Jacob |
Bah! Welodd neb na phen na chwt i un o ddramas William Tomos! |
| Winni |
Naddo, 'rwy'n gwybod, ond... |
| Jacob |
Testun sbort oedd y perfformiad dwetha, a... |
| Winni |
Beth! |
| Jacob |
Nawr, nawr, — nid amdanoch chi 'rwy'n siarad! 'Roech chi'n olreit, yn-yn-yn naturiol fel! Ond am y ddrama! Talp o... |
| Winni |
Hist, Jacob! Ma' 'na rywun yn dod! |
| Jacob |
Nagoes, nagoes! Talp o... |
| Winni |
(Yn edrych yn ofnus i'r dde.) Ond, Jacob!... |
| Jacob |
Mae gen i hawl i ddatgan fy marn. Talp o nonsens o'r dechre' i'r diw—... |
| Swn yn dod o'r dde. |
|
| Winni |
(Yn dawel.) Dyma fe! |
| Jacob |
O! (Yn troi yn ol at y tan.) Gallwn i fod yn son am y bregeth neu... |
| Winni |
(Yn newid.) O, Wil, sy' 'na! |
| Jacob |
(Yn troi.) Wil? O, wel — talp o nonsens o'r dechre i'r diwedd! |
| Wil |
(Yn dod i'r golwg.) O? |
| Jacob |
Ma' bron pawb yn marw yn nramas William Tomos! |
| Wil |
(Yn croesi ac yn eistedd.) Rwy i'n mynd yn ffast, 'ta beth. |
| Jacob |
Bob tro mae e' am gael gwared un o'r gymeriadau, mae e'n 'i ladd e! Slaughter House, myn brain i — a'r llwyfan yn ddim byd ond celfi a chyrff! |
| Wil |
Ond be' allwn ni wneud? |
| Jacob |
Dwedwch wrtho'ch bod chi wedi cael llond bola ar 'i ddr— |
| Winni |
O — fe dorra'i galon! |
| Jacob |
(Yn sarcastig.) O, ie, wrth gwrs! Ond 'drychwch ar Gaersalem. Yn chwarae dramas da, ac yn eich maeddu chi bob tro! Rwy' wedi dweud o'r blaen, ac fe ddweda' i eto — os 'ych chi am gael shap ar bethe yma, fe fydd yn rhaid i chwi gael gwared ar William T—... (Swn rhywun ar y dde.) Hylo — pwy sy' 'na?... O, dyma fe! |
| Try Jacob yn ol at y tan. |
|
| Jacob |
Mae'n bryd iti gynneu, hefyd! |
| Daw William Tomos i mewn a'i gopi dan ei fraich. |
|
| Tomos |
(Yn awdurdodol.) Ah! Ma'r tan wedi'i gynneu, 'rwy'n gweld! Nos da, chi'ch dau, |
| Jacob |
Ydi — mae e' wedi'i gynneu, — ond 'does dim diolch â chi, William Tomos. |
| Tomos |
O, 'rwyt ti yma, wyt ti? |
| Jacob |
(Yn nesu ato.) Pam na ddwedsech chi wrtho i fod practis i fod heno? |
| Tomos |
(Yn symud at y tan.) Pwy all feddwl am beth bach dibwys felna, a'i ben yn llawn o'r gwaith sydd o'i flaen? Symudwch y blowar 'ma! |
| Jacob |
(Yn cymryd y blowar.) O, peth bach dibwys, iefe? (Yn troi ac yn mynd i'r dde.) 'Chewch chi ddim tan o gwbwl y tro nesa'. (Yn troi cyn mynd o'r golwg.) Faint o amser fyddwch chi heno? |
| Tomos |
Byddwn yma hyd ddiwedd y practis. |
| Jacob |
O!... Felly? Wel, cofiwch, rwy i'n mynd i'r gwely am ddeuddeg! (Yn mynd i'r dde.) |
| Tomos |
Ble ma'r lleill? |
| Wil |
Mae'n gynnar eto. |
| Tomos |
Yn gynnar? |
| Wil |
Iddyn nhw, rwy'n feddwl. |
| Tomos |
Mae bron a bod yn hanner awr ar ol amser. Os na yn 'dyn nhw'n dod mewn pum munud... |
| Swn nifer o bodol ar y dde: Hylo Jacob. Shwd ma'r tan? etc. etc. |
|
| Tomos |
A. Dyma nhw. |
| Winni |
Beth am gael practis o flaen y tan heno, Mr. Tomos? |
| Tomos |
'Rarswyd! Na! Gwastraff amser — dim ond clebran a-a-a-a chlebran! Na, y llwyfan amdani! |
| Daw y lleill i mewn. Digon o swn â ffys. |
|
| Twm |
(Yn symud at y tan.) A! Dyma'r stwff. Fe wnaiff yr hen Jacob stocer ardderchog yn y byd nesa'. Tyn y sêt 'na mlaen, Wil , — ie honna! Symudwch, William Tomos, i ni gael y sêt 'ma o flaen y tan! |
| Tomos |
Na, na! Does 'na ddim eistedd o flaen y tân i fod heno. |
| Twm |
Beth! Dim eistedd o flaen — y — y! Ond mae'n oer, William Tomos. |
| Tomos |
Fe ddylset fod wedi brysio i'r practis, 'machgen i. Fe gei di dy wres yn ol 'nawr, wrth actio. |
| Twm |
Pum munud fach, |
| Tomos |
Na, dim munud. Ma' 'na dros hanner awr wedi mynd yn barod. Os y'ch chi am eistedd wrth y tan — dewch yn gynnar, |
| Harri |
Clywch! Clywch! Ymlaen a nhw, Mr. Tomos. Yn yr ail act rwy' i'n dechre. |
| Twm |
Ie, ie. Ma' hynny'n olreit i ti. Ond beth amdana' i? Rwy' i yn yr holl blinkin' lot. |
| Dic |
'Rwy'n cynnig ein bod ni'n dechre gyda Act II. |
| Harri |
Act II? Ond, fachgen, Act I yw'r act gynta' bob amser. |
| Dic |
Ie, ar y noson. Ond am heno fe allwn wneud fel y mynnwn ni. |
| Harri |
Wyt ti am wneud cawl o'r ddrama — trwy ei thynnu hi'n racs felna? |
| Tomos |
Nawr, 'nawr, gwrandewch... |
| Harri |
Gadewch chi hyn i fi, William Tomos. Fe setla i hyn. |
| Twm |
Rho'r peth â'r fôt te. |
| Lleisiau |
Ie, dyna 'fe. Rhowch e' i'r fot, etc. etc. |
| Harri |
O, ie, a pha siawns sy' gen i mewn fôt? Rych chi bron i gyd yn Act I. Eisie sit down fach, iefe? |
| Twm |
Beth wyt ti am gael, 'te? |
| Harri |
Eisie gweld y ddrama yn dechre' rwy i. |
| Dic |
Er mwyn i ti gael sit down fach. |
| Lleisiau |
O, rhowch y peth i'r fôt. Ie, dyna 'fe. Fôt, fôt, etc. |
| Llawer o stwr. Yn ystod y siarad yma y mae William Tomos wedi ceisio cael gwrandawiad, ond nid oes neb yn cymryd dim sylw ohono. Yn awr y mae yn torri ar eu traws.} |
|
| Tomos |
(Mewn tymer ofnadwy.) Fôt? Beth gynllw'n sy' 'ma heno — lecsiwn?... (Distawrwydd.) 'Falle y ca' i — fel yr awdur a'r producer — ddweud gair? |
| O'r chwith daw swn rhywun yn chware emyn ar y piano. |
|
| Tomos |
(Ar ol nodyn neu ddau.) Yr arswyd fawr! |
| Twm |
Be sy'? (Yn dod i'r golwg.) Ydi e'n wrong eto? |
| Tomos |
(Bron yn wallgof.) Yn-yn-yn wrong? |
| Twm |
'Roedd e'n berffaith gen i 'rwythnos dwetha'. Un treial fach eto! (Yn diflannu. y piano yn dechrau eto.) |
| Tomos |
Taw, fachgen — T-t-taw. (Distawrwydd.) 'Rwyt ti'n potsiach ar y piano 'na byth a beunydd. Rho dy feddwl ar y ddrama, wnei di? |
| Twm |
(Yn dod i'r golwg.) Ond 'rych chi heb ddechre eto. |
| Tomos |
Dechre? Fydd 'na ddim shâp ar ddechre' tra byddi di'n pwnio'r perfedd allan o'r offeryn 'na. |
| Twm |
Yn Act II rwy' i'n dod i mewn. |
| Tomos |
O, wyt ti'n meddwl chware emynau drwy y ddwy act gynta?... Ca'r piano 'nal! |
| A Twm o'r golwg. yna — un nodyn cryf — a chlawr y piano yn syrthio. |
|
| Tomos |
Wel, 'nawr te, falle y cawn ni ddechre'. Fe ddechreuwn gyda Act I. |
| Harri |
Exactly! Dyna beth 'row'n i... |
| Tomos |
Dyna ddigon o dy glebran di! |
| Harri |
Ond, William Tomos... |
| Tomos |
Un gair arall, a-a-a mi ddechreuaf gydag Act II! (Distawrwydd.) Ydy' pawb yma? Atebwch eich enwau. John Roberts!... (Dim ateb.) Ti yw John Roberts, onid e'? |
| Dic |
Fi? Na! Dic Huws yw fy... |
| Tomos |
Nage, nage. Nid Dic Huws wyt ti 'nawr. Anghofia dy enw iawn. Cofia mai John Roberts wyt ti. 'Rwyf am iti fyw y part — drwy'r dydd a phob dydd. Yn y gwaith, yn y ty — cymer ef i'r gwely gyda thi. |
| Dic |
(Yn syml.) 'Ry'm yn dri yn y gwely 'nawr. |
| Pawb ond William Tomos yn chwerthin. |
|
| Tomos |
Tawelwch!... Paid a chellwair, 'machgen i! Dyma'r unig ffordd i roi portread teilwng o gymeriad. Byw y part! Cofia mai John Roberts wyt ti. Dyn pwysica'r dre' — dyn yn berchen miloedd o bunnau... |
| Dic |
O! |
| Tomos |
Rhaid iti ddychmygu'r peth. |
| Dic |
Rhaid, wir. |
| Tomos |
A bydda i yma i dy helpu di. |
| Dic |
O! — Wel — y — beth am fenthyg swllt i ddechre'? |
| Chwerthin. |
|
| Tomos |
Tawelwch! 'Rarswyd fawr, ydi golygfa' fel yma yn destun chwerthin? Gwel'd bachgen mor hurt nes methu deall peth syml fel... |
| Dic |
Hei, William Tomos, llai o'r hurt 'na! |
| Tomos |
Wyt ti yn deall, 'ta? |
| Dic |
Wrth gwrs 'mod i! |
| Tomos |
Pam wyt ti'n ymddwyn fel hyn 'te? Does gyda ni ddim mumud i'w gwastraffu, a... |
| Wil |
Mr. Tomos! |
| Tomos |
Ie? |
| Wil |
Mae gen i awgrym. |
| Tomos |
Wel, cadw e'. (Yn troi oddi wrtho.) |
| Wil |
Nawr, nawr, am eich helpu chi 'rwy i! |
| Tomos |
(Yn llygaid agored.) Fy helpu i?... 'Dwy i ddim am help neb! Nid dyma'r ddrama gynta' i mi drefnu. 'Rwy'n gyfarwydd a'r gwaith o A i Z. 'Rown i wedi sgrifennu drama cyn i dy eni di! |
| Twm |
Hon yw hi? |
| Tomos |
Hon? Diain i!... |
| Wil |
Nawr, nawr, dim ond cael joc roedd e'. Twm, gad hi nawr. William Tomos, gwrandewch. 'Does 'na neb yma am eich helpu a'r trefnu a'r... |
| Tomos |
Pwy yma all fy helpu? Y fi 'sgrifennddd y ddrama, a myfi, yn unig, sy'n i deall hi, |
| Dic |
Eitha reit. |
| Tomos |
Beth wyt ti'n feddwl? |
| Wil |
Dim, William Tomos bach — dim! Ond dyma beth 'rown i am ddweud. 'Rych chi am wybod os yw pawb yma... |
| Tomos |
Ydw. |
| Wil |
Wel, 'ma 'na chwech yn y cast, a ma' 'na chwech yma, |
| Tomos |
(Ar ol ennyd.) O! |
| Wil |
Felly, 'does dim eisie galw'r enwau. |
| Tomos |
Y... nagoes. |
| Wil |
Wel, beth am ddechre' te? |
| Tomos |
Y... ie, dyna fe. Ma 'na lawer gormod o siarad 'ma. Act I i ddechre! |
| Mae pawb yn symud. |
|
| Tomos |
'Nawr 'te, y ford yn y canol. 'B'le ma'r ford? Dewch a hi mlaen. Dyna fe! Cadair fan yma — cadair fan yna — drws ar y dde —- drws ar y chwith — i ddechre. Ble ma' Marged? |
| Winni |
Dymo fi! (Pawb arall o'r golwg.) |
| Tomos |
Yn eistedd wrth y ford. |
| Winni |
Fel hyn? |
| Tomos |
Nage, nage, — nid y fenyw drws nesa' sy' 'ma. Ond y chi, — perchen y ty a'r cyfan sydd ynddo. Eisteddwch ar y sêt i gyd — nid ar ei hymyl. John y Gwas! Wyt ti'n barod? |
| Twm |
(Yn dod i'r golwg ar y dde.) Ydw. |
| Tomos |
Wyt ti wedi dysgu dy bart? |
| Twm |
Ydw. Ond, William Tomos, ma' 'na ran ohono sy'n swno'n od iawn. |
| Tomos |
Yn od? Beth wyt ti'n feddwl? |
| Twm |
Wel... y... yn od, fel! |
| Tomos |
O! Er pryd wyt tì yn gritig ar ddrama? |
| Twm |
O... y... dim ond meddwl o'wn i , â... |
| Tomos |
Gad di'r meddwl i fi, machgen i. Wyt ti wedi dysgu dy bart? |
| Twm |
Ydw. |
| Tomos |
Ymlaen a thi, 'te. |
| Twm |
Mae twm yn mynd o'r golwg. |
| Tomos |
'Nawr te, pawb yn barod? Marged yn eistedd wrth y ford! |
| Twm |
(Yn dod i mewn ac yn sefyll a siarad fel adroddwr.) Agorir y drws. Daw John y Gwas i mewn. Dyn tua'r hanner cant yw John, ac yn ei law... |
| Tomos |
Be-be-be' ddwedaist di? |
| Twm |
Pam? Beth sy'? |
| Tomos |
Be' ddwedaist ti? |
| Twm |
(Mewn llais ansicr.) Agorir y drws. Daw John y... |
| Tomos |
Y nefoedd fawr! |
| Twm |
Ond mae e' yn y copi-bwc 'ma. |
| Tomos |
Beth sy' yn dy gopi-bwc di? |
| Twm |
Fy-fy-fy mhart i. |
| Tomos |
(Yn ymollwng.) Dy bart di? Ond y-y-y beth alla' i dy alw di? Nid dy bart di yw hwnna. |
| Twm |
Part pwy yw e', te. Fi sy'n siarad gynta'. |
| Tomos |
Siarad gynta... Ond y — O'r arswyd! beth alla'i dy alw di? Nid part yw hwnna! |
| Twm |
O? Beth yw e' te? |
| Tomos |
Stage directions! Stage directions! |
| Twm |
O! 'rwy'n gweld. Sut rown i i wybod? Dyma'r tro cynta' i fi fod mewn drama. |
| Tomos |
Ie, a'r olaf. Cer tua thre a phaid â... Na, aros. 'Rwy wedi cael digon o drafferth yn barod i gasglu'r chwech ohonoch chi. Cer i dy le, a chofia, dwed dy bart, ac actia'r "stage directions". |
| Twm |
Rown i'n meddwl 'i fod e'n swnio'n od. |
| Tomos |
Ti oedd yn od, y ff... ff... Ond brysia, neu fe fyddwn yma drwy'r nos. Wyt ti'n deall nawr? |
| Twm |
Ydw. |
| Tomos |
Wel, ymlaen a thi, a thyrd i mewn eto. |
| Twm |
Reit. (Mynd.) |
| Tomos |
A Marged, eisteddwch yn gartrefol, da chi! |
| Winni |
Ond, Mr, Tomos, 'falle y bydd i'n well imi wneud rhywbeth, hefyd. |
| Tomos |
Gwneud rhywbeth? Beth y'ch chi'n feddwl? |
| Winni |
Wel... y... gwneud rhywbeth wrth eistedd yma. |
| Tomos |
Gwneud beth? |
| Winni |
Wel... y... gwau, neu... |
| Tomos |
O, ma' pawb yn gwau mewn drama Gymraeg. Fe fydd yn ychydig o newid i weld menyw yn eistedd yn llonydd, John! (Nid oes ated.) John!! |
| Twm |
Mi fydda i na nawr. |
| Tomos |
Be' gynllw'n wyt ti wneud? |
| Twm |
Ma' bys Dic Huws yn dost, ac ma'r bandage wedi... |
| Tomos |
Ond nid gwas Dic Huws wyt ti. |
| Twm |
Rwyf bron a gorffen. |
| Tomos |
A myn brain i, rwy innau bron a gorffen hefyd! Os nad wyt ti'n dod, 'rwy i'n mynd. |
| Winni |
Mynd, Mr, Tomos? |
| Tomos |
Ydw, mor wired a mod i'n sefyll fan yma. Rwyf wedi cael digon ar y ffolineb 'ma, a... |
| Wil |
(Yn dod o'r chwith.) Nawr, nawr, William Tomos, nid felna... |
| Tomos |
Ca' dy geg, a cher nol i dy le! Rwy o ddifrif. Nid chwarae drama sy' 'ma, ond chware plant bach. |
| Twm |
(Yn dod o'r dde.) Rwy'n barod nawr. |
| Tomos |
O, wyt ti? Wel, ti elli aros i mi 'nawr. |
| Mae'r lleill yn dod o'r golwg o'r dde a'r chwith. |
|
| Tomos |
Ai dyma'r ffordd i wneud cyfiawnder a'r ddrama 'ma? Mae chware drama yn golygu gwaith, a gwaith caled, ac os nad i chi yn barod i weithio mi a i oddi yme i rywle lle y caiff y ddrama chware teg! |
| Winni |
Ond, Mr. Tomos... |
| Tomos |
Fi sy'n siarad nawr. Dyma rybudd i chi: os na 'dych chi'n gwella, rwy'n mynd. Fe wn am gwmni fydd yn falch ohonof! |
| Wil |
William Tomos! |
| Tomos |
Rwy'n dweud y gwir. |
| Twm |
Pwy y'n nhw? |
| Tomos |
Fy musnes i yw hynny, ond dyn nhw ddim can milltir oddi yma, a ma' 'na groese cynnes yn fy aros. |
| Wil |
Wel, wrth gwrs, William Tomos, so 'dych chi am fynd... |
| Tomos |
Pwy sy'n siarad am fynd? Rhoi rhybudd wnes i. 'Nawr te, ydych chi'n addo gwella? |
| Distawrwydd, a phawb yn lledchwith. |
|
| Tomos |
Wel? |
| Lleisiau |
(Yn dawel.) Ydym. |
| Tomos |
O'r gore. Ymlaen a ni, ond cofiwch, dim rhialtwch! John, i dy le, a dechre' eto. Marged, barod? |
| Winni |
Ydw. |
| Pawb ond Winni yn mynd o'r golwg. |
|
| Tomos |
Nawr te. |
| Twm |
(Yn dod i mewn ac yn sefyll wrth y drws.) Mistres. |
| Winni |
Ie. |
| Twm |
Dyma lythyr. |
| Winni |
(Yn ddifater.) O, — llythyr. |
| Tomos |
O, llythyr? Yn enw popeth, Marged, sawl gwaith y dydd byddwch chi'n cael llythyr? |
| Winni |
Be-beth y'ch chi'n feddwl? |
| Tomos |
Rhowch groeso i'r llythyr, ferch. Nid bil yw e. O! llythyr! Unwaith eto. |
| Twm |
Mistres! Dyma lythyr! |
| Tomos |
Nid y ti — nid y ti — y — y. O! beth alla i dy alw di? Beth yw'r llythyr i ti? I Marged ma'r llythyr. |
| Twm |
O, yn-yn dawel, iefe? |
| Tomos |
Ie, yn dawel. Bydd yn olreit. Cofia mai gwas wyt ti. Yn gweiddi felna. Nid 'i —'i gwr hi wyt ti. |
| Twm |
Mistres. |
| Winni |
Ie. |
| Twm |
Dyma lythyr. |
| Winni |
O! Llythyri |
| Tomos |
Dyna welliant, |
| Twm |
Pwy? |
| Tomos |
(Yn hurt.) Pwy? |
| Twm |
Ie. Pwy sy'n well? |
| Tomos |
Yr arswyd fawr! Cer ymlaen a'r ddrama. |
| Twm |
Gwnaf, gwnaf; ond byddwn yn falch cael clywed os ydwy'n gwella, |
| Tomos |
Edrych yma. Dyma'r tro cynta i ti fod mewn drama. |
| Twm |
Ie. |
| Tomos |
Gwna'n fawr o'r cyfle yma. |
| Twm |
Pam? |
| Tomos |
Fe gei di weld paml |
| Twm |
Pryd? |
| Tomos |
Y nefoedd fawr! Glywsoch chi'r fath beth erioed. Pob tro rwy'n agor fy ngheg, ma' — ma' — ma' hwn yn gosod i droed ynddo! Cer 'nol i dy le, a dechre eto! |
| Mae Twm yn mynd. |
|
| Twm |
Mistres. |
| Winni |
Ie. |
| Twm |
Dyma lythyr. |
| Winni |
O! Llythyr! Rwyf wedi aros wythnosau am hwn. |
| Twm |
(Yn syml.) Wel, 'nawr ces i e. |
| Tomos |
Beth ddwedais di? |
| Twm |
O... y... y... |
| Tomos |
Ydi hwnna yn dy gopi-bwc di? |
| Twm |
Nagyw, ond mae'n — mae'n joc go dda. |
| Tomos |
O! joc, iefe? Be' sy' gan y ddrama i wneud a jokes? Dyna pam y mae'r ddrama Gymraeg mor wael ei safle heddiw; meddwl mai dim ond jokes sydd eisie! I'r cythraul a'r jokes! Beth sy' yn dy lyfr di? |
| Twm |
Wel — wel. |
| Tomos |
Dwed e, te. |
| Twm |
Wel — wel. |
| Tomos |
Nawr te, Marged. |
| Winni |
O ble, Mr. Tomos? |
| Tomos |
O'r "Wel, wel". Rho'r llythyr iddi, John, |
| Twm yn gwneud hyn. |
|
| Winni |
Diolch, John, ond cofiwch, — dim gair am hyn —- wrth neb. |
| Tomos |
Robert Bifan, wyt ti'n barod? |
| Wil |
(O'r golwg.) Ydw. |
| Tomos |
Nawr, Marged, |
| Winni |
John... Gwrandewch! |
| Twm |
Ie, mistres, 'rwy'n gwrando. |
| Winni |
(Yn isel.) Dewch yn nes, John. |
| Twm |
(Yn nesu ati yn araf.) Reit, mistres. |
| Winni |
Yn nes, John. |
| Twm |
Ie... dyma... fi. |
| Winni |
(Ar ol edrych yn ofnus ar y drws ar y chwith.) Ma' gen i rywbeth i'w ddweud. |
| Twm |
Oes, mae'n debyg. |
| Pawb yn chwerthin ac yn dod i'r golwg tu ol. |
|
| Tomos |
Yn enw pob synnwyr, pam y chwerthin 'ma? |
| Wil |
Y joc, William Tomos! (Chwerthin eto.) Lled dda, wir; ma' honna'n good; fe aiff hi fel fflam. |
| Tomos |
Ond-ond pa joc? Wela i ddim joc. |
| Pawb yn sobri. |
|
| Wil |
Ond fe ddwedodd John... |
| Tomos |
Fe ddwedodd, "Oes, mae'n debyg" — dyna i gyd. Mae'n glir i bawb, mi obeithiaf, fod gan Marged rywbeth i'w ddweud, ac mae John yn dweud, "Oes, mae'n debyg":! Os ydi hwnna'n joc... |
| Wil |
O, sorry, — ni oedd yn camsyniad. |
| Tomos |
Diolch yn fawr. Nawr, ymlaen, a chofiwch hyn: fydd na ddim jokes yn y ddrama hon. |
| Wil |
Reit, mae'n well inni wybod. |
| Pawb yn mynd o'r golwg eto, ond Twm a Winni. |
|
| Tomos |
Unwaith eto, Marged. Bydd yn barod, Robert Bifan. |
| Winni |
Mae gen i rywbeth i'w ddweud. |
| Twm |
Oes, mae'n debyg. |
| Winni |
John, rwyf yn anhapus. Rwy'n bwriadu... |
| Wil |
(Yn dod i mewn o'r chwith ac yn siarad yn ddramatig.) Ha! |
| Tomos |
Wel done, Robert! Unwaith eto. |
| Wil |
Ha! |
| Tomos |
Ardderchog! Glyw di, John. Dyna'r ffordd i siarad! |
| Twm |
Ond chi ddwedsoch fod yn rhaid i fi siarad yn isel. |
| Tomos |
Do, do, rwy'n gwybod, ond... |
| Twm |
Pam y'ch chi'n dal Wil i fyny fel patrwm nawr? |
| Tomos |
O, ca' dy geg! Mae'n bleser cael gafael ar fachgen fel Robert 'na, a'i holl galon yn y gwaith, ac yn gwybod pob gair o'i bart. Cer 'mlaen, Robert, machgen i — o'r dechre eto. |
| Wil |
Ha!... y... (yn aros)... y... beth sy' nesa nawr? Y... |
| Pawb yn chwerthin. |
|
| Tomos |
Distawrwydd, os gwelwch yn dda! |
| Wil |
Rown i'n gwybod pob gair cyn gadael y ty, ond... |
| Tomos |
Wrth gwrs, wrth gwrs, does na ddim syndod dy fod ti wedi anghofio — yr holl ffys a rhialtwch sy' ma. Dyma'r geiriau: "Ha. John, beth wyt ti..." |
| Wil |
O, ie, dyna fe. Unwaith eto. |
| Twm |
Dyna beth rwy i'n galw'n favourite. |
| Tomos |
O, favourite, ife? Wel, gwrando: fyddi di ddim yn favourite gan neb, hyd yn oed gan dy fam. Robert ymlaen! |
| Wil |
Ha! John, beth wyt ti'n wneud yma? |
| Twm |
(Yn fflat ac yn ddiystyr.) Ond —- Mr. — Bifan — |
| Tomos |
Beth ddwedaist di? |
| Twm |
(Yn swrth.) Ond — Mr. Bifan — mae e' yn y copi-bwc 'ma! |
| Tomos |
O! rwyt ti'n dechre pwti, wyt ti? |
| Twm |
Pwti? Be y'ch chi'n feddwl? |
| Tomos |
Yn dweud: Ond —- Mr. Bifan, felna. Rho ystyr i'r peth! |
| Twm |
(Yn wyllt.) Ond... |
| Tomos |
Dyna well. |
| Twm |
Beth sy'n well? |
| Tomos |
Yr "Ond" na. |
| Twm |
Dwy i ddim yn dweud fy mhart nawr! |
| Tomos |
Be' gynllw'n wyt ti yn ddweud, te? |
| Twm |
Rwyf am ddweud rywbeth wrthych chi! |
| Tomos |
Cer ymlaen a dy bart, a phaid â... |
| Twm |
(Yn wyllt eto.) Ond... |
| Tomos |
Dyna fe. |
| Twm |
(Yn fwy gwyllt.) Ond... |
| Tomos |
Ardderchog. |
| Twm |
(Yn colli ei dymer.) Nid y part sy' gen i — fi sy'n siarad nawr — fi — fi — fy hynan. |
| Tomos |
(Yn hurt.) Ti? |
| Twm |
Ie — fi. Rwy am i chi wrando arna' i. |
| Tomos |
Ond rwy'n gwrando amnat ti — rwy'n gorfod gwrando? Dwed cy bart a gad dy... |
| Twm |
(Yn mynnu cael dweud.) Ond... |
| Tomos |
Dyna fe — fe wnaiff y tro; ond cer ymlaen, does na neb yma yn drwm 'i glyw... Robert! |
| Wil |
John, beth wyt ti'n wneud yma? |
| Twm |
Dim, Mr. Bifan. |
| Tomos |
Ma 'na air cyn y "dim" 'na, |
| Twm |
Nag oes. |
| Tomos |
Oes. |
| Twm |
Nag oes. |
| Tomos |
Pwy sgrifennodd y ddrama 'ma, fi neu ti? Ble mae dy gopi-bwc di? |
| Twm |
(Yn tynnu allan ei lyfr.) Dyma fe. A-a-a-a-a... (Yn chwilio am y lle.) a dyma'r part. Dim-a... dim ond "Dim". |
| Tomos |
(A'i fys ar ei lyfr ei hun.) Edrych eto. |
| Twm |
(Yn wyllt.) Rwy wedi edrych. Drychwch chi. |
| Tomos |
Beth am y bracet 'na? |
| Twm |
(Yn hurt.) Bracet? |
| Tomos |
Ie — ar ol y gair "John". |
| Twm |
Ond stage directions yw hwnna. |
| Tomos |
Beth mae'n ddweud? |
| Twm |
(Yn edrych.) Yn-yn ddiniwed... Dwy i ddim i ddweud hwnna, |
| Tomos |
Eitha reit. Ond rhaid iti actio 'fe. |
| Twm |
O... Sut? |
| Tomos |
Defnyddia dy wyneb. Dangos y peth: facial expression — dyna be' sydd eisie! |
| Twm |
(A'i law yn esgyn yn araf i'w wyned.) O? |
| Tomos |
Rhywbeth fel hyn, nawr? Gwel. |
| Twm |
O... ie... tynnu gwynebau, ife? |
| Tomos |
Nage, nade, nage! Fe all y wyneb ddangos y cyfan. Edrych ar yr expression nawr... Weldi e? Dyma fe eto iti... Ges di e? Beth oedd hwnna'n ddangos? |
| Twm |
(Yn amheus.) Wn i ddim yn iawn... |
| Tomos |
Edrych eto... |
| Twm |
O — rwy'n gweld yn awr. |
| Tomos |
Beth yw e? |
| Twm |
Poen. |
| Tomos |
Ardderchog! Rwyt ti'n gwella! |
| Twm |
Yn y stumog! |
| Tomos |
(Yn rhoi fyny.) O, cer 'mlaen a dy bart. Gad dy wyneb fel y mae e. Unwaith eto, Robert. |
| Wil |
John, beth wyt ti'n wneud yma? |
| Twm |
(Yn swrth.) Dim, Mr, Bifan. |
| Wil |
(Yn gas.) Fel arfer, John! |
| Twm |
Ha!... Ha!... Ha! |
| Tomos |
Hei! Chwerthin sy'n eisieu fan 'na — nid asthma. |
| Twm |
O, ma' 'na asthma arna i nawr, oes e? |
| Tomos |
Wel, chwerthin, te! |
| Twm |
(Yn ymollwng.) Sut galla i chwerthin a chithe yn fy mhen i drwy'r nos? Cadwch eich drama; rwy wedi cael llond bola. Ma' gen i waith i'w wneud yn y ty. Des i yma heno pan y dylwn fod wedi aros i drin y ffowls. Ma' 'na dri ohonyn nhw yn dost ac yn hanner marw, ac yn... |
| Tomos |
Be' sy'n bod arnyn' nhw? |
| Twm |
Wn i ddim. Ma' nhw'n methu sefyll. Gorwedd ma' nhw o hyd, ac yn... |
| Tomos |
Beth wyt ti'n rhoi iddyn nhw? |
| Twm |
O, tipyn o bopeth. |
| Tomos |
Tipyn o bopeth? Gwarchod pawb. Be' wyt ti'n ddisgwyl ond trwbwl os wyt ti'n... |
| Twm |
Ond rwyf wedi codi ffowls am bum mlyn— |
| Tomos |
Nagwyt. Ma' hanner ffowls y wlad 'ma yn codi'u hunain. Oedd 'na deisen ar ol ddydd Sul? |
| Twm |
Oedd. |
| Tomos |
A dyna be' roes di iddyn' nhw? |
| Twm |
Wel, ie, |
| Tomos |
Rown i'n meddwl. Gormod o lard. Gormod o siwgr. |
| Twm |
Ond, William Tomos... |
| Tomos |
Gwrando. Heno, rho lonydd iddyn nhw. |
| Twm |
Ie? |
| Tomos |
Fory, gwna'r un peth. Mewn diwrnod fe fydd popeth yn iawn, |
| Twm |
Y'ch chi'n credu hynny, wir? |
| Tomos |
Credu? Rwy'n gwybod, 'machgen i. Cer ymlaen a dy bart. |
| Twm |
Reit. Ble o'wn i? |
| Tomos |
Y chwerthin. |
| Twm |
(Yn chwerthin yn iachus.) Ha, ha, ha! |
| Y mae drws y festri yn cael ei ysgwyd yn gryf. |
|
| Tomos |
Beth gynllw'n sy'n bod nawr? |
| Twm |
Ma' 'na rywun wrth y drws. |
| Tomos |
Paid a dweud, |
| Swn y drws eto. |
|
| Wil |
Gwell agor y drws, William Tomos. Falle bod y mater yn bwysig, |
| Y lleill yn dod i'r golwg tu ol. |
|
| Tomos |
O, wrth gwrs — ma popeth yn fwy pwysig na'r ddrama. |
| Swn y drws. ysgwyd ofnadwy. |
|
| Tomos |
Ymlaen a ni. Fe fydd e'n siwr o flino cyn bo hir. |
| Twm |
Ond fydd na ddim shap ar y practis yng nghanol y swn 'ma. |
| Tomos |
Does fawr o siap arno nawr. |
| Swn drws. Rhaid ei fod bron a syrthio. |
|
| Tomos |
Rarswyd fawr! Pwy sy' 'na? |
| Llais |
Fi! |
| Tomos |
Ie, rwy'n gwybod. Ond pwy y'ch chi? |
| Llais |
Fe gewch chi weld pwy wy i pan ddo' i i mewn. Agorwch y drws 'ma. |
| Wil |
Rwy'n adnabod y llais. Gwraig... |
| Llais |
Agorwch y drws 'ma. |
| Wil |
Ie, dyna hi. Dic — dyna Jane? |
| Dic |
(Yn ansicr.) Ie, rwy'n gwybod. Be' sy'n bod, wn i? Gwell imi fynd i... |
| Tomos |
Aros di fan 'na. |
| Dic |
Ond, Mr. Tomos... |
| Tomos |
Fe all rhywun arall fynd. |
| Dic |
Diolch yn fawr! |
| Tomos |
Ewch, — un o chi tu ol 'na. |
| Llais |
Agorwch y drws 'ma. |
| Harri |
(O'r golwg.) Olreit, olreit! |
| Dic |
Be' sy', wn i? |
| Wil |
Dim, Dic bach, — dim. |
| Swn y drws yn agor. |
|
| Llais |
(Tu fewn i'r festri.) Ydi Dic ni yma? |
| Dic |
Ydw, Jane. Be' sy'n bod? |
| Jane |
(Yn dod i mewn.) Ble ma allwedd y drws? |
| Dic |
(Yn hurt.) Allwedd — y drws? |
| Jane |
Ie, — allwedd y drws. |
| Tomos |
Wel, ar fy ngeir! Yr holl ffys hyn am allwedd drws! |
| Jane |
O — ffys, iefe? Sut carech chi fod tuallan ar noson fel hon? |
| Dic |
Ond, Jane, dyw hi ddim gen i. Mae hi yn... |
| Jane |
Nagyw — dyw hi ddim drws nesa. Anghofiaist ei gadael yno. |
| Dic |
(Yn chwilio ei bocedi.) Wel, dyw hi ddim gen i, — nagyw — nagyw — nag... (Yn fflat.) Y... ydi... dyma hi. |
| Jane |
(Mewn tymer.) Ie... dyna hi! A fi a Dili Dach yn sythu tuallan tra 'rwyt ti'n gwneud ffwl o dy hunan fan yma! |
| Tomos |
O... Felly?... Dyna'ch syniad am waith y ddrama, ife? |
| Jane |
Nage, nid i gyd. Dere a'r allwedd na i fi! |
| Tomos |
Richard Hughes, — aros ble'r wyt ti! |
| Dic |
Ond, Mr, Tomos... |
| Jane |
A phwy y'ch chi, William Tomos, i roi ordors i Dic ni? |
| Tomos |
(Yn fawreddog.) Ar y llwyfan yna, fi yw y... y... fi yw cadben y llong!... Rho'r allwedd i mi... Diolch! Dyma hi, Mrs, Huws, a nawr, nos da! |
| Jane |
Nos da, iefe? Sut nos ga'i i yn y ty wrth y'm hunan? Dic, paid a bod yn hir. (Yn dechrau mynd.) |
| Dic |
Ond, Jane... |
| Jane |
Paid a bod yn hir! |
| Tomos |
Nawr, nawr, Mrs. Huws... |
| Jane |
Dyna ddigon o'ch interference chi, William Tomos. Falle mai chi sydd gadben yma, ond fi yw'r first mate yn y ty 'na. Dic, paid a bod yn hir, neu fe fydd yr allwedd gen — ar y llofft! |
| Mae Jane yn mynd o'r golwg. Edrych pawd ar ei hol. Saif pawb yn dawel nes clywed y drws yn cau. |
|
| Tomos |
Cauwch y drws yn dynn! |
| Wil |
Be' sy'n bod ar Jane heno, Dic? |
| Dic |
O, mae hi wedi clywed mai sponar Miss Lewis wy' i yn hon. |
| Tomos |
Nawr, dewch ymlaen, heb oedi! Ma'r amser yn mynd! |
| Winni |
A rhaid i Dic fynd adre'n gynnar heno? (Y lleill yn chwerthin.) |
| Tomos |
Dyna ddigon — dyna ddigon. O'r dechre eto. |
| Tawelwch ar unwaith. |
|
| Twm |
Be-beth? O'r dechre eto? |
| Tomos |
Ie, o'r dechre eto. Pam? |
| Winni |
Ond, Mr. Tomos, fe fyddwn yma drwy'r nos! |
| Twm |
A beth am Mrs. Huws? |
| Tomos |
Beth sy gan Mrs. Huws i wneud a'r practis yma? Dewch! |
| Wil |
Ond ma' Dic... |
| Tomos |
Fe gaiff Richard Huws noson o gwsg gan i os bydd 'i wraig e' wedi... |
| Y mae drws y festri yn cael ei ysgwyd eto. |
|
| Tomos |
(Yn colli amynedd.) Wel, wel! Dyna'r drws 'na eto. Ma'r lle 'ma'n fwy tebyg i farchnad na festri! |
| Wil |
Falle bod Mrs. Huws wedi dod 'nol. |
| Tomos |
Beth? Mrs. Huws? Ewch — un o chi — agorwch y drws! |
| Swn y drws eto. |
|
| Tomos |
Brysiwch, brysiwch. Olreit, Mrs. Huws, — ma nhw'n dod. |
| Edrych pawb i gyfeiriad y drws. Clywir y drws yn agor. |
|
| Tomos |
(Yn dawel.) Pwy sy' 'na? |
| Wil |
Wn i ddim. Mae e' yn y tywyllwch. Ma' 'na ddau... |
| Tomos |
O! |
| Wil |
(Yn araf.) Rwy'n credu mai — ie — dyna fe — Jacob yw un. |
| Tomos |
Jacob? Be' gynllw'n sy' eisie ar y creadur yna nawr? Pwy yw'r llall? |
| Wil |
Dwn i ddim. |
| Clywir swn traed. Daw Jacob i mewn, ac ar ei ol dyn yn cario bag bach. |
|
| Jacob |
(Yn croesi'r llwyfan.) Ewch chi 'mlaen — peidiwch a'n hidio ni. |
| Tomos |
Pam? Beth y'ch chi am wneud? |
| Jacob |
Pwy? Fi? Nid fi sy'n mynd i'w wneud e — ond fe' 'ma. |
| Tomos |
Gwneud beth? |
| Jacob |
Tiwnio'r piano. |
| Tomos |
(Wedi colli ei anadl.) T... t... tiwnio'r.... piano! (Yn troi yn sydyn tuag at y dyn a'r bag.) Ond y dyn ofnadwy. Ma' hyn yn warthus! (Yn aros am fod hwnnw yn gwenu yn hapus arno.) |
| Jacob |
Fyddwch chi ddim scrapyn gwell o siarad a fe. |
| Tomos |
Ydi e'n fyddar? |
| Jacob |
Nagyw — Sais yw e'. You go on, Mr. Isaacs. The piano is over there. (Yn dangos.) |
| Tomos |
Ond, Jacob, rym ni'n cael practis drama. |
| Jacob |
Wnaiff hynny fawr o wahaniaeth i Mr. Isaacs. Mae e'n gyfarwydd a swn. Go on, Mr. Isaacs. I know you are in a hurry. |
| Mae Mr. Isaacs yn cydsynio ac yn mynd. |
|
| Tomos |
Ond beth amdanom ni? |
| Jacob |
Beth y'ch chi'n feddwl? |
| Tomos |
Rym ni'n cael practis drama. |
| Jacob |
Ydych — ydych — ewch 'mlaen ag e. |
| Tomos |
Oedd yn rhaid i chi ddod a hwn yma heno? |
| Jacob |
Nid y fi ddaeth ag e' yma. Fe ddaeth i'n ty ni a dweud bod Samuel Morgan, Arweinydd y Gan, wedi'i ddanfon e i diwnio'r piano. Siaradwch chi a Samuel Mo— |
| Tomos |
Ydi hi'n bosibl cynnal practis fan yma tra bydd e'n pwno un nodyn tragwyddol ar yr offeryn 'na? |
| Jacob |
Be' wn i? Ond nid brass band yw e. Un nodyn ar y tro, dyna i gyd. |
| Mae Mr. Isaacs yn taro tant ar ol tant, yn gryf iawn. |
|
| Jacob |
(Ar unwaith.) ... ac ambell gord yn awr ac yn y man. |
| Tomos |
Cord! Ambell gord! |
| Mr. Isaacs yn chwarae ar hyd y piano. |
|
| Tomos |
Clywch arno. Rarswyd fawr. Ma' hyn yn annioddefol. Rwy'n mynd. |
| Lleisiau |
William Tomos! |
| Tomos |
(Yn wallgof ac yn siarad yn gyflym.) Ydw! Rwy'n mynd. Rwy wedì cael digon ar y lle 'ma. Doedd na ddim shap ar y practis o'r dechre; ond ma'r tiwnio ma wedi gosod y cap arni. Y'ch chi'n credu fy mod i'n mynd i aros yma a gweld fy nrama i — plentyn fy nychymyg — yn cael ei diystyru fel yma? Na wnaf! Tra bo gennyf nerth i gerdded allan. Does 'na ddim parch i ddrama yn y lle hwn. Ma' popeth yn fwy pwysig na'r ddrama. Ond fe wn i am le fydd yn falch o'r cyfle i chware fy nrama i — lle y ceir pobl a wyr ystyr y gair talent. (Trwy ei ddannedd.) Ac os bydd rhaid tiwnio'r piano, ma' ganddynt ddigon o sens i wneud e' pan fydd na neb yno i'w glywed. (Yn troi yn sydyn i fynd.) |
| Wil |
Ond Wiliam Tomos, ble ych chi'n mynd? |
| Tomos |
Mynd? Rwy'n mynd i Gaersalem. Nos dal! |
| Yn mynd. Saif pawb ar y llwyfan yn dawel, gan edrych ar ei ol. Yna clywir y drws y cau. Mae pawb yn troi yn ddiflas. |
|
| Wil |
Wel, wel, dyma gawl! |
| Twm |
Traed moch, myn hyfryd i. Dyma chi wedi 'i gwneud hi'n nawr, Jacob. |
| Jacob |
Pwy? Fi? Wnes i ddim. |
| Winni |
Pa eisieu i chi ddod a'r tiwner yma heno? |
| Jacob |
Ond nid y fi ddaeth ag e. Samuel Morgan, arweinydd y— |
| Wil |
O, peidiwch a dechre ar y peth eto. Ma' William Tomos wedi mynd! |
| Saif pob un yn dawel fe pe yn ofni dangos ei deimladau, ond y mae'r achlysur yn ormod i Twm. Daw gwen i'w wyneb ac yna tyrr allan i chwerthin. Y mae pawb yn canlyn. |
|
| Dic |
Ie, ie— ond beth am y dyfodol? |
| Winni |
Dyma gyfle i ddewis drama dda — a dyn a helpo Caersalem. |
| Pawb yn cydsynio. |
|
| Wil |
Hanner munud! Fe fydd yn rhaid talu am chware drama arall. |
| Pawb |
O-O. |
| Wil |
Nid oedd William Tomos yn cael dimai goch am ei ddrama. |
| Twm |
Ma' pawb arall yn gorfod talu am chware drama. Pam na allwn ni? |
| Pawb |
Eitha' reit, etc. |
| Twm |
Beth am gael pwyllgor? |
| Pawd yn cydsynio. |
|
| Twm |
Tynnwch y sêt 'na mlaen at y tan. |
| Llawer o ffwdann. |
|
| Twm |
Rwy'n cynnig Jacob i fod yn gadeirydd. |
| Pawb yn hapus; lawer o ffwdan, ac enw Jacob ar wefus pawd. Erbyn hyn y mae y sêt o flaen y tan. Pawb ond Jacob yn eistedd. Saif Jacob a'i gefn tuag at y tan yn wynedu y cyfarfod. |
|
| Twm |
Dewis y ddrama — dyna'r peth cynta. |
| Pawb yn cydsynio. |
|
| Jacob |
Hanner munud, 'nawr. Hanner munud. Cofiwch mai fi yw'r cadeirydd! |
| Tawelwch, ond y mae'r tiwnwr yn gweithio'n galed. |
|
| Jacob |
Mr. Isaacs, stop your old racket with that cold piano for a minute! Dyna welliant. 'Nawr te. Mae'n debyg fod rhaid talu am chwarae drama. |
| Pawb yn cydsynio. |
|
| Jacob |
Wel, peidiwch a gofidio am hynny. |
| Pawb |
(Mewn syndod.) O! |
| Jacob |
Mi setla i am y talu! |
| Syndod mawr. |
|
| Twm |
(Yn neidio i'w draed.) Rwy'n cynnig pleidlais o ddiolchgarwch i'r brawd Jacob Williams am ei garedigrwydd. |
| Pawb yn cydsynio. |
|
| Winni |
A 'nawr — y ddrama! |
| Jacob |
Mi ddo i at hwnna 'nawr. Rhyw chwe mis yn ol mi sgrifennais i ddrama fy hun... |
| Pawb |
(Ar eu traed.) Beth! |
| Jacob |
Ac mae'n grand! "Y Mab Afradlon!" |
| Tomos |
(Yn sefyll ar y dde.) 'Rwyf wedi dod nol! |
| Mae pawd ond Jacob yn mynd yn gyflym ato ac yn crio'n hapus — "William Tomos". Saif Jacob, druan wrth ei hun, o flaen y tan. |
|
| Tomos |
Wyddoch chi pwy sy' tuallan? Samuel Morgan, Arweinydd y Gan! Yn cerdded yn ol ac ymlaen. Ac i beth ddwedwch chi — i beth? Mae'n aros i ngweld i'n cerdded allan. Welwch chi'r gem? Welwch chi'r tric? Ond fe all gerdded nol a mlaen drwy'r nos — 'rwy'n aros! |
| Jacob |
Mr. Isaacs, you can start again now. |
| Swn y piano. |
|
| Tomos |
(Yn symud i ganol y llwyfan.) Gall, gall. Fe all chware oratorio os y mynn e'! (Yn troi at y lleill.) O'r dechre eto! Marged yn eistedd wrth y ford! |
| Ar unwaith try y chwaraewyr i fynd allan. A pawb o'r golwg, ond Marged a William Tomos. am ennyd y mae distawrwydd. Yn sydyn daw Twm i'r golwg ar y dde. |
|
| Twm |
(Wedi anghofio bopeth.) Agorir y drws, daw John y Gwas i mewn. |
| Tomos |
Yr arswyd fawr! (Yn eistedd a'i galon wedi torri.) |
| Yna disgyn y llen yn gyflym. |