| Alff |
Patshyn! Sosban! Ble y'ch chi? Patshyn! Sosban! |
| Daw Alff i'r llwyfan. Mae hi ar goll. Mae hi'n cario siwtces mawr, sy'n achosi cryn drafferth iddi. Mae hi'n syrthio'n swp, wedi blino, ond yna mae'n cofio am rywbeth sy yn y siwtces. Mae'n ei agor, a thynnu allan – siwtces arall, ychydig yn llai, gan fwynhau'r joc. Wedyn allan o hwnnw mae hi'n tynnu siwtces arall llai fyth, ac yna un arall eto sy hyd noed yn llai. O'r siwtces ola, bach, mae hi'n tynnu rhywbeth gwahanol iawn. Llyfr – un hen, un hardd, a chywrain. Mae hi'n trysori hwn, yn ei ddal yn dynn, ac ebychu'n hapus wrth ei fwytho. Wedyn mae hi'n syllu arno, mewn penbleth, heb fod yn sicr beth yw'r trysor rhyfedd. Maen ei lyfu, yn cnoi mymryn ar ei glawr. Ond mae'n amlwg nad yw e'n flasus iawn. |
|
| Alff |
(Yn dyfynnu rhywbeth o'i chof.) "Allwch chi dim 'i fwyta fe – ond ma hwn yn rhoi bwyd i'r meddwl... " |
| Dyw hynny ddim yn gwneud synnwyr iddi. Mae hi'n treio rhywbeth arall, gan roi'r llyfr ar ei phen, fel het. Ond mae'r llyfr yn mynnu syrthio oddiar ei chorun. |
|
| Alff |
(Yn dyfynnu.) "Alwch chi ddim 'i wisgo fe – ond ma hwn yn twymo'r galon... " Dyw hyn ddim yn gwneud synnwyr chwaith. Felly mae hi'n dal y llyfr at ei chlust ac yn treio gwrando arno. Dim byd. (Yn dyfynnu.) "Allwch chi ddim 'i glywed e, ond yn hwn ma lleisie'r holl fyd..." |
| Mae hi'n ochneidio, ac yn syllu'n drist ar y llyfr heb ddeall ystyr yr hen ddyfyniadau. Wedi ymladd nawr, mae hi'n dylyfu gen, ac ar ol galw unwaith eto ar Patshyn a Sosban, mae hi'n ochneidio a gorwedd lawr i gysgu. Yn sydyn mae hi'n eistedd fyny, wedi cael syniad gwych. Mae hi'n gafael yn y llyfr, ac yn ei osod o dan ei phen, fel pebai hi nawr yn gwybod yn union beth yw ei swyddogaeth. |
|
| Alff |
Gobennydd! |
| Mae'n chwerthin yn hapus. Dyna beth yw e! |
|
| Alff |
Gobennydd hyfryd! |
| Mae'n cwtsho lawr a chwympo i gysgu. Daw Patshyn i'r llwyfan. Mae e'n gwisgo cot fawr. Mae e'n edrych ar goll ac yn ofnus. O weld Alff gwelwn ryddhad mawr ar ei wyneb. |
|
| Patshyn |
Alff! O'n i'n meddwl bo ni wedi colli ti! Ma'i mor dywyll fan hyn, lan yn y mynyddoedd... A mor beryglus. |
| Mae'n diosg ei got. O dan hon mae clogyn rhyfedd o batshus a lluniau, sy'n frodwaith o straeon amrywiol. Mae rhai patshus yn newydd a llachar, eraill wedi pylu ac yn dreuliedig. Mae'n taenu'r got fawr dros Alff. |
|
| Patshyn |
Cysga di'n dawel nawr, Alff. Fydd Patshyn yn edrych ar dy ol di, a cadw'r bleiddied bant. |
| Swn blaidd yn udo. Mae Patshyn yn llawn ofn. Swn udo eto. Mae Patshyn yn crynu fel deilen, ac yn treio ad-ennill ei hunan-feddiant. |
|
| Patshyn |
(yn gweiddi.) Watsha di, yr hen flaidd! Fi yw Patshyn. A ma pob un patshyn ar y clogyn 'ma yn adrodd stori. Y cwbwl all blaidd neud yw codi ofon ar bobol, a'u lladd nhw, ond ma Patshyn yn gallu adrodd straeon! |
| Mae'n eistedd yn ymyl Alff, a thynnu'r got yn dynnach o'i hamgylch. |
|
| Patshyn |
Weda i stori, ble ma'r blaidd yn ca'l 'i ladd. |
| Swn udo eto. |
|
| Patshyn |
(Yn uchel.) Wedyn fydd y bleiddied ma's fanna ddim yn codi siwd ofon arnon ni! Wy'n mynd i adrodd stori Hugan Goch Fach. |
| O un o bocedi'r got mae e'n tynnu dol mewn hugan goch, ac yna trwyn blaidd, gan eu defnyddio wrth adrodd y stori. |
|
| Patshyn |
O'dd hi'n gwisgo cap coch, a clogyn coch, a o'dd hi'n byw gyda'i mam ar ymyl y goedwig. Un dywrnod, wedodd 'i mam hi: "Wy ishe i ti fynd a basged o fwyd at mamgu. Rhaid i ti gerdded trwy'r goedwig, and paid a crwydro, ne ddaw'r bleiddied ar dy ol di. Cofia di nawr". "O.K. mam", wedodd Hugan Goch Fach. Ond yn y goedwig dywyll welodd Hugan Goch Fach flode o bob lliw... blode rhyfedd, blode pinc a blode melyn a blode coch, coch, coch – yr un lliw a'r clogyn a'r cap o'dd hi'n wisgo... blode yn tyfu rhwng y coed mawr... a'th hi i grwydro trwy'r coed, a'n sydyn... ro'dd hi ar goll! Wedyn fe glywodd hi lais o'r tywyllwch... "Ble wyt ti'n mynd Hugan Goch Fach?" A'r cwbl alle hi weld o'dd dau lygad mawr gwyrdd... "At mamgu, yr ochor arall i'r goedwig" wedodd Hugan Goch Fach... "Ddangosa i'r ffordd i ti" wedodd y ddau lygad mawr gwyrdd... "Diolch syr" wedodd Hugan Goch Fach... A ddechreuodd hi gerdded ar hyd y llwybr at dy mamgu. Ond welodd hi ddim beth o'dd tu ol y ddau lygad gwyrdd – blaidd mawr llwyd, a dannedd fel cyllyll bara. A ro'dd y blaidd yn rhedeg o flaen Hugan Goch Fach, rhedeg drw dywyllwch y goedwig fawr... A wedyn... |
| Mae'n stopio, a chrafu ei ben mewn penbleth. |
|
| Patshyn |
A wedyn... |
| Mae'n stopio eto, yn ansicr iawn o'i hunan. |
|
| Patshyn |
A wedyn... |
| Ond ddaw hi ddim. |
|
| Patshyn |
O diar, wy wedi anghofio diwedd y stori. Wy erio'd wedi angofio hon o'r bla'n...! |
| Mae'n dal ei ben yn ei ddwylo ac yn dechrau crio. Mae hyn yn dihuno Alff, sy'n mynd ati i gysuro Patshyn. |
|
| Alff |
Patshyn! Be sy'n bod? Paid a llefen. |
| Patshyn |
Wy wedi anghofio'r diwedd. Wy wedi anghofio tair stori wythnos hyn yn barod! Edrych faint o'r hen batshus straeon ma sy'n dechre diflannu. Diflannu o'r clogyn, a diflannu o mhen i. |
| Mae e'n crio mwy fyth. Mewn ymgais i godi ei galon mae Alff yn pigo'r llyfr fyny.. |
|
| Alff |
Edrych! Wy'n gwybod beth yw hwn nawr. |
| Gan wneud sioe fawr o feimio cysgu a'r llyfr o dan ei phen mae hi'n dangos i Patshyn beth all swyddogaeth y llyfr fod. |
|
| Alff |
Gobennydd yw e! |
| Patshyn |
Llyfyr yw e |
| Alff |
Gobennydd yw e! |
| Patshyn |
Llyfyr yw e! |
| Alff |
Gobennydd yw e! |
| Patshyn |
Llyfyr! |
| Alff |
Gobennydd! |
| Patshyn |
Ond sdim defnydd iddo fe! |
| Alff |
O's. Ma defnydd. Hwn yw'r peth mwya gwerthfawr yn y wlad i gyd. |
| Patshyn |
Ie ie ie... wy'n gwybod. Allwch chi ddim 'i fwyta fe, allwch chi ddim 'i wisgo fe, allwch chi ddim 'i glywed e... bla bla bla... |
| Alff |
A mi o'dd dege ohonyn nhw. Cannoedd ohonyn nhw... Miloedd ohonyn nhw... Ond o'dd hynny sbel sbel yn ol... a nawr dim ond un sy ar ol. Hwn. |
| Patshyn |
Ond siwd all e fwydo ni, siwd all e gadw ni'n dwym, siwd all e siarad a ni? |
| Alff |
Sai'n gwybod. |
| Patshyn |
A pam wyt ti'n gweud mai gobennydd yw e nawr? Llyfyr o't ti'n galw fe bore ma. |
| Alff |
Llyfyr o'dd mamgu yn glaw fe. Pan roiodd hi fe i fi. Fel anrheg. Jyst cyn iddi farw. |
| Patshyn |
'Na fe! |
| Alff |
'Na fe beth? |
| Patshyn |
Y famgu! Yn marw... Yn ca'l 'i bwyta yn fyw...! |
| Alff |
Naddo – na'th hi ddim! |
| Patshyn |
Dim dy famgu di Alff, ond y famgu yn y stori, mamgu Hugan Goch Fach. Redodd y blaidd mawr llwyd trwy'r goedwig, bwyta'r famgu, gwisgo'i ffroc hi, gorwedd yn 'i gwely hi... |
| Alff |
A ma Hugan Goch Fach yn dod miwn... |
| Patshyn |
A ma hi'n dweud, "Ma'ch llyged chi mor fawr... " |
| Alff |
"A'ch trwyn chi mor fawr... " |
| Patshyn |
"A'ch clustie chi... " |
| Alff a Patshyn |
(Gan roi braw ofnadwy i'w gilydd.) A'ch dannedd chi!! |
| Ar hyn daw Sosban i fewn yn ddirybudd. |
|
| Sosban |
Fan hyn y'ch chi! |
| Maen nhw'n amlwg yn hapus o'i weld, ac yn teimlo rhyddhad mawr. |
|
| Alff a Patshyn |
Sosban! |
| Patshyn |
Ni wedi bod yn poeni'n ofnadw amdanot ti Sosban, y'n do fe Alff? |
| Sosban |
Hy! Chi ddim yn edrych fel se chi'n poeni. Chi'ch dou yn whare gems fan hyn, a'r hen Sosban druan ar goll yn y tywyllwch ma's fanna. |
| Patshyn |
(Gan roi ei freichiau o'i amgylch.) Yr hen Sosban druan. |
| Sosban |
(Efelychu yn watwarus.) Yr hen Sosban druan. Chi ddim yn poeni amdano i. |
| Alff |
Ni wedi ffeindio lle da i'r tri o ni gwato. Dan y creigie mawr, i gadw'r gwynt ma's... Dan y coed mawr i gadw'r glaw ma's... |
| Sosban |
Ond sdim byd mor fawr a cawr – o's e? |
| Alff a Patshyn |
Cawr? |
| Sosban |
Cewri yw'r pethe mwya yn y byd i gyd. Sdim un man yn saff wrthyn nhw. |
| Patshyn |
Wy ddim eishie siarad am gewri |
| Sosban |
Weles i nhw |
| Alff |
Pryd? |
| Sosban |
Wrth i'r haul fynd lawr, dros ochor y mynydd. Rhyw filltir bant. Mor fawr a coed derw. Tri ohonyn nhw. Pan o'n nhw'n cerdded o'dd y ddaear yn ysgwyd a'r creigie yn crynu. Cysgodion mawr du, draw yn y pellter. |
| Patshyn |
Yn cerdded aton ni fan hyn? |
| Sosban |
Sai'n siwr. Ond heno, lawr yn y cwm, bydd y bobol fach i gyd yn cloi 'u dryse, cau 'u ffenestri a'n cuddio wrth y cewri... "Is there anyone in there telling stories," fydd y cewri'n holi... "Is there anyone in there singing songs?" A fydd y bobol yn gweud... |
| Alff a Patshyn |
"No, we never do that sort of thing, we obey your law. No songs, no stories". |
| Sosban |
Ie, na beth fyddan nhw'n weud. |
| Alff |
Ond pam nad yw'r cewri yn gadel i ni adrodd straeon a canu caneuon? |
| Sosban |
Sbel yn ol... Fe dda'th y cerwi i'n gwlad ni. Un o'r pethe wnethon nhw o'dd stopo'n pobol ni adrodd straeon, a canu a dysgu. On ma rhai o ni'n cario mla'n. Heb gael y'n dala. Heb i'r cewri allu y'n ffindio ni... (Can.) Ry'n ni'n dod at y'n gilydd Yn dawel dawel bach I wrando ar yr awel A sibrwd yn y nos Adenydd bach yn curo Calonne bach yn curo Calonne bach llawn ofon Yn curo yn y nos Achos draw fan 'na yn y pellter Ry'n ni'n gweld rhyw gysgod mawr Yn symud yng ngole'r lleuad Dod yn nes mae cysgod cawr... Ma'r cewri mawr yn gwrando Yn gwrando ar yr awel Tra bo ni yn adrodd straeon A chanu yn dawel, dawel Tra bo ni yn sibrwd yn y nos... Ry'n ni'n dod at y'n gilydd Yn dawel dawel bach I wrando ar yr awel A sibrwd yn y nos |
| Mae Alff yn neidio ar ei thraed, yn ddig, ac yn gweiddi allan at y nos. |
|
| Alff |
Grandawch 'ma, yr hen gewri mawr – wy ddim y'ch ofon chi! Newch chi byth y'n rhwystro ni rhag adrodd straeon a canu caneuon! |
| Patshyn |
Hisht Alff, fyddan nhw'n clywed ti... |
| Alff |
Sdim ots da fi. Ma'r bobol yn y cwm eishe clywed y straeon a'r caneuon. Y'n pobol ni... Sdim ots am gyfreithie yr hen gewri cas... |
| Patshyn |
Ie, ti'n iawn. |
| Sosban |
Wrth gwrs bod hi'n iawn. |
| Patshyn |
Fory, ewn ni lawr i'r cwm... |
| Alff |
I adrodd straeon... |
| Sosban |
I ganu caneuon |
| Patshyn |
Wy eishe adrodd... Stori'r deryn bach, a'r gath wyllt. Stori ddysgodd dadcu i fi. |
| Sosban |
Reit. Ewn ni i'r pentre cynta yn y cwm... Sefyll ar y sgwar... A dweud... |
| Alff |
Dyma i chi stori'r deryn bach... Pwy dderyn Patshyn? |
| Patshyn |
Titw Tomos. Titw Tomos Las... Yr aderyn bach perta a mwya lliwgar yng Nghymru... |
| Mae Sosban wedi casglu ei offer creu cerddoriaeth. Gall Alff ddefnyddio aderyn papur ar ddarn o bren fel y titw. Ac fe all Patshyn ddefnyddio amrywiaeth o bropiau fel nyth a wyneb cath y mae e'n eu tynnu o'i got. Bydd canu yn plethu drwy'r adrodd stori. |
|
| Patshyn |
Ma'r Titw Tomos bach yn hedfan dros y gerddi, yn gwrando, yn chwilio. (Can.) Gwrando ar adenydd Adenydd bach yn curo Calon fach yn curo Mewn gobaith a llawenydd Ma'r titw bach yn ffindio'i nyth. Mewn gardd fawr. Mewn coeden dal. Yn y nyth ma gyda hi ddwy o adar bach. Dwy ferch. Yn cysgu yn dawel yn y nyth fach dwym... Ma'r nos yn dod... |
| Alff |
A wedyn? |
| Patshyn |
A wedyn, yn y nos, ma'r Titw Tomos yn gweld dau lygad melyn mawr. Yn edrych lan ar y nyth. Cath wyllt, yn sefyll lan ar i tra'd ol, yn mestyn 'i pawen at y nyth fach... A ma'r Titw Tomos yn... (Can.) Gwrando ar adenydd Adenydd bach yn curo Calonne bach yn curo Mewn ofon a nerfusrwydd Ma'r hen gath yn gweud, "Paid bod ofon, y Titw Tomos bach, wy ddim eishe dy fwyta di. Ishe cwmni ydw i, ishe ffrind bach. Rhywun i ganu can i fi, i neud i'n hapus. Ma dwy o ferched bach gyda ti fanna. Gad i fi ga'l un. Y ferch leia. Fydd hi'n hapus gyda fi, yn canu trw'r dydd, a fydda inne, o, mor hapus gyda'n ffrind bach newydd... |
| Alff |
Na! Dyw'r gath ddim yn mynd a hi! Dyw'r Titw Tomos ddim yn gadel i'r deryn bach lleia i fynd! |
| Mae'r adrodd stori a'r canu yn dod i ben yn ddirybudd. |
|
| Patshyn |
Odi ma hi Alff. Fel 'na ma'r stori'n mynd... |
| Alff |
Wy ddim eishe i'r gath fynd a'r aderyn! |
| Patshyn |
Wel 'na'r stori.... |
| Alff |
Oce, fydd rhaid i ni newid y stori. Wy'n casau'r stori, casau hi! |
| Sosban |
Dim ond stori yw hi. Hen stori dwp. Stori stiwpid. |
| Alff |
Ond o'dd gyda fi chwar fach. A'th rhywun a hi bant. Pan o'n i'n ferch fach. |
| Sosban |
Y cewri? |
| Alff |
Ie – y cewri. 'Na ni... "Give us your youngest one. We will not harm her..." A mi a'th y cewri a hi bant. |
| Sosban |
Ti wedi gweld hi wedyn? |
| Alff |
Rhyw ddwyrnod, fydda i'n ffindio hi. Wy'n gwybod. |
| Sosban |
Byddi Alff. Wy'n siwr byddi di. |
| Alff |
Ond siwd fydda i'n nabod hi? Ma gymint o amser wedi mynd... Sbel hir o amser. Wy ddim yn cofio 'i wyneb hi. Siwd fydda i'n nabod hi, Sosban? |
| Sosban |
Wrth wrando ar dy galon, Alff. (Can.) Gwrando ar dy galon Ar swn yr hen ganeuon Ar sibrwd dy atgofion Sy'n adrodd yr hen straeon Pryd hynny falle y ffeindi Yr hyn wyt ti wedi golli A falle hefyd y gweli Wynebe coll dy deulu – ond Ma rhaid i ti ddibynnu Ar dy gof a dy galon di... |
| Alff |
Ewn ni a'n straeon a'n caneuon at bawb yn y cwm – rownd y tai, lan at y ffatri, draw at y pwll glo, i'r ysgolion a'r capeli... A rhyw ddwyrnod fydd hi 'na yn gwrando arnon ni, a fydd y nghalon i'n nabod hi. Pwy straeon arall allwn ni adrodd fory Patshyn? |
| Patshyn |
O na! Ma'i wedi mynd! |
| Sosban |
Y? Be sy wedi mynd? |
| Patshyn |
Diwedd stori y Titw Tomos Las a'r gath. Ma stori arall yn dechre diflannu o mhen i nawr. |
| Sosban |
Pan wyt ti'n marw Patshyn, bydd y straeon i gyd yn marw. A pan fydda i'n marw, bydd y caneuon i gyd yn marw. |
| Patshyn |
Ma popeth yn mynd i farw Sosban. Pob stori, pob can yn mynd i ddiflannu... |
| Does gan Alff ddim amynedd i wrando ar yr hunan dosturi yma. Mae hi'n meddwl am rywbeth arall ac mae golwg heriol ar ei hwyneb nawr. |
|
| Alff |
Olreit, chi'ch dau yn mynd i farw... |
| Sosban a Patshyn |
Odyn... |
| Alff |
Wel, bw–hw... Fyddech chi ddim eishe swper 'te. Sdim ishe wasto swper ar bobol sy bron a marw. |
| Sosban a Patshyn |
Swper? |
| Alff |
Fyta i'r swper i gyd y'n hunan. |
| Sosban |
Ond wy'n starfo! |
| Alff |
Pan o'n i'n cerdded o'r cwm, lan i fan hyn... Ffindies i rwbeth. Rwbeth hyfryd iawn. |
| Patshyn |
Rwbeth hyfryd... I fyta? |
| Alff |
Tri peth hyfryd. |
| Sosban a Patshyn |
Beth y'n nhw? Alff? Tri beth? Oh Alff...! |
| Alff |
Briwsion. |
| Sosban a Patshyn |
Briwsion! |
| Patshyn |
Dyw briwsion ddim yn swper... |
| Sosban |
Dyw briwsion ddim yn ddigon o fwyd i ddyn mawr fel fi... |
| Alff |
O, odyn ma nhw yn ddigon. Pan ma nhw'n friwsion o fwrdd... y cewri! |
| Patshyn |
Briwsion mawr...? |
| Sosban |
Briwsion cawr? |
| O blygion ei chot mae Alff yn tynnu tri briwsionyn anferth. |
|
| Alff |
Briwsion o fara... |
| Sosban |
O fara... mmm. |
| Patshyn |
Bara... W! |
| Alff |
Briwsion o gaws... |
| Sosban |
O gaws... mmmm. |
| Patshyn |
Caws... W! |
| Alff |
Briwsion o gacen... |
| Sosban |
O gacen... Mmmm. |
| Patshyn |
Cacen... W! |
| Ceir portread drwy ystum o'r tri yn rhannu bwyd wrth i'r briwsion gael eu taflu gan y naill at y llall mewn cylch. Mae'r tri yn mwynhau'r ddefod a'r bwyta yn fawr iawn, ac yn gorffen sglaffio yr un pryd. |
|
| Sosban |
Wy'n mwynhau gymaint, ma nghalon i'n mynd bwm-bwm-bwm... |
| Patshyn |
Y nghalon i hefyd. Bwm-bwm-bwm. |
| Alff |
A nghalon i. Bwm-bwm-bwm. |
| Sosban |
Chi'n clywed y nghalon i'n curo nawr... Bwm-bwm-bwm! |
| Clywir rhythm trwm yn atseinio, fel traed cawr yn yn taro'r ddaear. |
|
| Patshyn |
A nghalon i... |
| Alff |
A nghalon i... |
| Mae'r swn yn chwyddo. |
|
| Patshyn |
Fel swn... |
| Alff |
Fel swn... |
| Y Tri |
Cewri!!!!! |
| Panic cyffredinol. |
|
| Sosban |
Ma nhw wedi nghlywed i'n canu! |
| Patshyn |
Ma nhw wedi nghlywed i'n adrodd straeon! |
| Alff |
Cwatwch y pethe ma... Cwatwch bopeth... Glou! |
| Maen nhw'n treio cuddio'r offerynau a'r propiau gan fynd i strach ofnadwy, tra ar yr un pryd yn treio cuddio rhag pwy bynnag sy'n agoshau. Daw'r swn yn nes ac yn nes. Daw'r cawr i'r llwyfan. Mae'n horwth o beth yn cerdded ar sgidiau uchel mawr, a'i gorff dan glogyn du gyda dwylo anferth yn gwthio drwodd. Ar ei ben mae het uchel fawr, a lliain yn cuddio'r wyneb. Mae'r tri yn cuddio ac yn crynu. |
|
| Llais |
Clump clump clump, here I come. I'm a giant, I'm a killer I've come for the storyteller. |
| Sosban |
(Yn llawn ofn.) Cer di, i ymladd ag e! |
| Patshyn |
Cer di – ti yw'r mwya... |
| Sosban a Patshyn |
(Wrth Alff.) Yyyyy... Cer di! |
| Alff |
Fi yw'r lleia... Fi yw'r un sy a mwya o ofon...! |
| Llais |
Clump clump clump, here I am. I'm a giant, I'm a killer I've come for the songsinger. |
| Tro Patshyn yw hi nawr i fod yn llawn ofn. |
|
| Sosban |
Gwed rwbeth! |
| Patshyn |
Gweud beth? |
| Sosban |
Tria edrych yn cwl... Felse dim ofon arnot ti... |
| Patshyn |
(Heb argyhoeddi o gwbwl.) Hello. Nice weather for the time of year... |
| Sosban |
O'dd hwnna'n rybish. Gad i fi drio. Evening. I had a toothache last year. |
| Patshyn |
O'dd hwnna'n rybish, rybish! |
| Sosban |
O'n i'n trio dechre sgwrs fach... |
| Maen nhw'n dechrau dadlau ymysg ei gilydd. Ar yr un pryd mae Alff yn mentro at y cawr ac yn sbecian o dan arffed ei glogyn. Ar dop y sgidiau anferth mae par o goesau tenau iawn. |
|
| Alff |
Dim cawr yw e... Ma gydag e goese bach fel matshus! Drychwch! |
| Llais |
I am a terrible giant... |
| Alff |
No you're not! (Wrth y lleill.) Drychwch! |
| Sosban |
Wrth gwrs mai ddim cawr yw e. O'n i'n gwbod 'na trwy'r amser. Hy! |
| Patshyn |
O'n i'n gwbod hefyd. Hy, hy! |
| Alff |
Get down and show us who you are! |
| Mae'r dieithryn yn raddol yn diosg y clogyn ac yn camu lawr oddi ar y sgidiau uchel. Merch ifanc yw hi, yn edrych fel doli, yn bert ond yn sinistr. |
|
| Alff |
Why were you dressed as a giant? |
| Sosban |
Trying to scare us... |
| Patshyn |
Not that we were scared. |
| Sosban |
Exactly. Not that we were scared. |
| Alff |
Well? |
| Y Ferch |
I... I'd heard there were giants up here in the mountains, and I thought if I looked like one, they'd leave me alone... |
| Alff |
But why are you up here anyway? |
| Y Ferch |
I... I... I wanted to come and join you. I wanted to travel with you and help to keep songs and stories alive. |
| Patshyn |
Ond siwd o'dd hi'n gwbod bod ni fan hyn? |
| Y Ferch |
Oh you're quite famous. The giants hate you like you're poison, and they said you were up in these mountains somewhere. |
| Patshyn |
Said to who? Said to you? |
| Y Ferch |
Oh no, not me. I wouldn't dare speak to a giant... |
| Patshyn |
Celwydd! Sbei yw hi. Y cewri sy wedi hala hi lan ma. |
| Y Ferch |
(Mewn Cymraeg ansicr.) Na... Dim sbei... Ond ffrind. |
| Alff |
Wy'n credu hi. Ma hi'n gweud y gwir. Ma hi'n siarad yr un iaith a ni... |
| Patshyn |
Ond ble ddysgodd hi'n iaith ni? |
| Y Ferch |
Cofio... Tipyn bach... |
| Patshyn |
Rybish! Ma hi'n gweud celwydd. A beth y'n ni'n neud a sbeis, eh? |
| Mae ganddo ddarn o raff yn ei ddwylo. Mae Sosban yn cuddio ei lygaid gyda'i ddwylo. |
|
| Sosban |
O Patshyn... Ti ddim yn mynd i ladd rhywun eto, plis... |
| Alff |
Patshyn, Sosban – pan ddes i atoch chi o'dd neb o ni yn siarad am ladd pobol. |
| Patshyn |
Os yw hi'n sbei, rhaid crogi hi. |
| Dechreua symud yn agosach at y dieithryn. |
|
| Sosban |
Alff, ti'n rhy ifanc i ddiall. Ma rhaid neud pethe ofnadw withe... |
| Mae Patshyn yn codi'r rhaff. Yn sydyn mae Alff yn llamu rhyngddo fe a'r dieithryn. |
|
| Alff |
Na! Paid! Walle bod hi yn ffrind i ni. Plis Patshyn! |
| Mae'r tri yn syllu ar y dieithryn. |
|
| Y Ferch |
Fi'n gweud stori i chi. Stori glywes i... Stori yn cael 'i sibrwd yn y nos... |
| Alff |
Ti'n gweld Patshyn... |
| Y Ferch |
Stori i helpu fi i gysgu... |
| Patshyn |
Celwydd! |
| Alff |
Patshyn – rho'r rhaff 'na lawr. Nawr! |
| Sosban |
Patshyn! |
| Mae e'n gwneud hynny. |
|
| Alff |
Beth yw'r stori? |
| Y Ferch |
Ceffyl... a dyn... |
| Patshyn |
Pah... |
| Y Ferch |
Yn rhedeg ras... Dyn yn byw yn y cwm nesa... Dyn yn gallu rhedeg... Mwy fast na whipet... Mwy ffast na bwlet... |
| Patshyn |
Hyh! Rybish... |
| Adrodda'r dieithryn y stori, ac yn raddol mae rhywbeth yn ystwyrian yng nghof Alff, nes ei bod yn ymuno yn y stori gan actio'r rhannau. Mae hyn yn denu Sosban, sy'n llai gelyniaethus na Patshyn, i ymuno hefyd. |
|
| Y Ferch |
Y dyn ifanc... Ma fe yn cymryd bet... Bod e yn gallu rhedeg mwy ffast na ceffyl. Bet i ennill arian, i briodi 'i gariad, prynu ty iddyn nhw... Crowd mawr o bobol yn dod i weld ras... Lan o'r cwm, lan dros y mynydd... Gweld y dyn yn erbyn ceffyl... Rhedeg ras... |
| Alff |
Guto Nyth Bran... |
| Patshyn |
Pah! |
| Y Ferch |
Ie... Guto. Enw y dyn, yw Guto... A'r dyn a'r ceffyl, yn rhedeg, rhedeg... mor ffast... |
| Alff |
Rhedeg fel y gwynt... Rhedeg fel dau filgi... |
| Y Ferch |
Lan y cwm... Dros y mynydd... i'r cwm nesa... A reit ar y diwedd... Crowd mawr ar y lein... |
| Alff |
Reit ar diwedd y ras... |
| Y Ferch |
Guto yn ennill... |
| Alff |
Guto Nyth Bran! |
| Y Ferch |
Cariad Guto... |
| Alff |
Y ferch berta yn y cwm... |
| Y Ferch |
Yn gweud hwre wrth Guto... rhoi breichie rownd gwddw Guto... slap ar gefn Guto... |
| Alff |
Llongyfarchiade cariad! Ti wedi ennill y ras, Guto! |
| Y Ferch |
Ond ma calon Guto... Mae'n stopo. Ma Guto'n mynd lawr... |
| Alff |
Cwmpo lawr ar y llawr... |
| Y Ferch |
Yn farw! |
| Erbyn hyn mae Patshyn yntau wedi ei rwydo i fewn i'r chwarae. |
|
| Alff |
A ma'r bobol i gyd yn llefen. Ma nhw wedi colli y rhedwr gore yng Nghymru. A ma'r ferch wedi colli 'i chariad... Dim priodas, dim cartre newydd... |
| Sosban |
O – 'na stori drist... Wy ishe llefen... |
| Patshyn |
Stori a diwedd iddi. Diwedd da. Bravo! |
| Alff |
Chi'n gweld. Ma hi yn gallu adrodd straeon. Ma hi yn ffrind i ni. |
| Patshyn |
(Yn ofidus iawn.) Wwwwww! |
| Alff |
Be sy nawr Patshyn? |
| Patshyn |
Diwed y stori... y diwedd hyfryd 'na. Wy wedi anghofio fe'n barod! |
| Sosban |
(Wrthon ni ac wrth y dieithryn.) Fel hyn ma Patshyn. Fel ma'r patshus yn diflannu o'i got e, ma'r streaon yn dechre diflannu o'i ben e. 'Ny pam ma rhaid i ni gael pobol fel Alff a ti i ddysgu y straeon a'r caneuon. Ne fyddan nhw i gyd yn marw gyda Patshyn a fi... |
| Alff |
A bydd byd cyfan wedi diflannu. Bydd y cyfan wedi golli i ni. Ma's on gafael ni.... |
| Can. |
|
| Y Ferch |
The most wonderful place in the world They say Is over the hills and far away Where the grass gets greener every day, That's what they say, that's what they say. |
| Alff |
Y lle gore o bell yn y byd I gyd Ble ma'r wlad yn wyrdd a llawn o hud Ble ma'r galon yn hapus drwy y dydd Yw'r byd ble alla i deimlo'n rhydd. |
| Corws |
Pan ma'r cymyle'n llwyd A ninne heb fwyd Ry'n ni'n gallu cofio – Pwy alle anghofio – Bod gwlad sy wedi 'i cholli Yn dala'i berthyn i ni Mond i ni chwilio amdani... gyda'n gilydd. |
| Maen nhw wedi blino ar ol y chwarae egniol. Patshyn a Sosban sy'n cwympo i gysgu gyntaf. Mae Alff yn dylyfu gen, yna'n cymryd ei llyfr o'r siwtces a'i ddangos i'r dieithryn. |
|
| Alff |
Ti ishe'r gobennydd ma? Ddim gobennydd yw e wir, ond llyfyr – ond wy ddim yn gwybod siwd i ddefnyddio llyfyr, felly wy'n defnyddio fe fel gobennydd. Wy mor falch i ga'l frind newydd! (Mae hithe'n cysgu.) |
| Cogio cysgu a wna'r dieithryn. Mae'r lleill yn mwmial a thuchan yn eu cwsg. Pan fo'r dieithryn yn siwr eu bod yn cysgu'n sownd mae hi yn gafael yn y llyfr, yna'r clogyn straeon, yna'r offerynnau cerdd ac yn dechrau cilio i'r tywyllwch yn slei bach. Ond mae Patshyn yn dihuno'n sydyn ac yn gweld beth sy'n digwydd. |
|
| Patshyn |
Alff! Sosban! Help! |
| Mae'r lleill yn dihuno. |
|
| Patshyn |
(Yn pwyntio.) Y clogyn straeon! |
| Sosban |
Yr offerynne! |
| Mae nhw'n treio corneli'r dieithryn... |
|
| Patshyn |
Wedes i bod hi'n gweud celwydd.... |
| Yn ystod y cwrso mae'r dieithryn yn gollwng y clogyn, yna'r offerynnau ac mae Patshyn a Sosban yn cipio'r rhain yn ol. Mae nhw allan o bwff yn lan. |
|
| Patshyn |
Sbei yw hi. Sbei y cewri! |
| Alff |
Y gobennydd! |
| Mae Alff yn dal i gwrso ar ol y dieithryn. |
|
| Sosban |
O diolch i ti Patshyn... Ne fydden i wedi colli yr holl offerynne hyfryd ma. |
| Patshyn |
A finne wedi colli'r clogyn straeon hyfryd 'ma. |
| Alff |
(Yn cwrso a gweiddi.) Sosban, Patshyn, helpwch fi! |
| Sosban |
Mae'n olreit, ma'n offerynne i'n saff. |
| Patshyn |
A nghlogyn straeon i. |
| Alff |
Ond beth am y ngobennydd i! |
| Patshyn |
Dim ond llyfyr yw e. Hen lyfyr anobeithiol. |
| Sosban |
Geith hi gadw hwnna. Ni ddim ishe fe! |
| Mae Alff wedi hanner dal y diethryn, sy'n troi arni yn fygythiol ac yn ffyrnig. |
|
| Y Ferch |
Wrong! This (yn dal y llyfr i fyny) is the most precious object in the whole world! |
| Alff |
(Wrthi ei hun.) Y peth mwya gwerthfawr yn y byd i gyd... |
| Y Ferch |
Cewri eishe hwn... Cewri eishe y llyfyr. The book. |
| Mae clywed hyn yn sioc i'r tri teithiwr. Mae Alff yn treio cipio'r llyfr eto. |
|
| Alff |
Wel ni eishe fe nol! |
| Y Ferch |
Aros! One more step and I'll destroy it. |
| Patshyn |
Paid credu hi... |
| Sosban |
All hi ddim... |
| Y Ferch |
Wel, watshwch! |
| Mae hi'n agor y llyfr yn ofalus, yna'n fwriadus ac yn filain mae hi'n rhwygo'r dudalen gynta allan ohono. Mae hi'n gwasgu'r dudalen yn belen a'i thaflu at Alff. Gyda sgrech fach o boen mae Alff yn pigo'r dudalen fyny. Mae Patshyn a Sosban yn ei chysuro. |
|
| Alff |
Mamgu roiodd hwn i fi.... |
| Sosban |
Ond pam mae e mor werthfawr? |
| Patshyn |
Dyw e ddim... Sdim defnydd iddo fe. |
| Y Ferch |
Yn hwn... Pob stori... A pob can... Yn y byd. |
| Patshyn |
Hwnna? Amhosib... |
| Y Ferch |
Olreit... Beth yw hwnna? |
| Mae hi'n pwyntio. Mae nhw'n agor y belen bapur a syllu ar y dudalen. |
|
| Y Ferch |
Page – tudalen... Writing – ysgrifen... Words – geirie... Geirie sy'n dweud storis... |
| Patshyn |
Y marce bach hyn ar y papur sy'n gweud straeon? |
| Y Ferch |
Dim ond os chi yn gallu darllen. Ma geirie yn dweud storis, os chi yn gallu darllen. |
| Alff |
(Yn ofidus.) Ond wy ddim yn gallu darllen! |
| Y Ferch |
Ond ma'r cewri yn. Nhw wedi dysgu fi. Dysgu darllen. But you can't because the giants don't want you to. |
| Alff |
Pam nad yw'r cewri eishe fi i ddarllen? |
| Y Ferch |
(Yn ansicr.) Ddim yn gwybod... But you'll never learn to read now because I've got the last book. |
| Patshyn |
Sai'n credu ti. |
| Sosban |
A beth yw darllen, eh? O's unrhywun yn gwbod beth yw darllen? |
| Y Ferch |
Fi yn. (Gan agor y llyfr.) I shall read from the last story in the book, for it is called... (yn araf.) "Y stori am y cewri yn cymeryd fy... (yn baglu dros y gair)... wy-r-es... fach i. |
| Patshyn |
Wyres – grand-daughter... Merch i ferch mamgu. |
| Alff |
Wyres fach mamgu. Fel fi. |
| Y Ferch |
Reit. Y stori... Fi ishe hwnna. |
| Mae hi'n pwyntio at glogyn straeon Patshyn. Dyw e ddim am ollwng ei afael arno. |
|
| Y Ferch |
Nawr! Ne bydda i'n... |
| Mae'n paratoi i rwygo tudalen arall o'r hen lyfr. Mae e'n dal yn gyndyn. |
|
| Alff |
Plis Patshyn. Rho'r clogyn straeon iddi. Plis... |
| Mae Patshyn yn mynd ati a rhoi'r clogyn lawr yn ei hymyl, yn anfoddog iawn. |
|
| Y Ferch |
(Wrth Sosban.) A ti. Y pethe miwsic! |
| Mae Sosban yn gwneud yr un peth, dan brotest. |
|
| Y Ferch |
Reit! (Darllen yn araf eto.) "Un tro roedd pawb yn y wlad yn hapus, yn adrodd straeon, yn canu caneuon, yn cadw ein hanes ni yn fyw. Mae'r holl hanesion a straeon yn y llyfyr yma, i gadw i'n plant... Wedyn daeth y cewri i'r wlad. Fe ddwedon nhw wrth y bobol: 'We are your masters now. You must forget everything that has ever happened to your people: your happiness and your sadness, your battles and your festivals, your customs and your ways, your births and your deaths and the lives of all your ancestors. It will be as if these things never happened... ' " |
| Alff |
'Na pam dyw'r cewri ddim eishe i fi darllen! |
| Y Ferch |
"Fe wnaeth y cewri basio cyf... reith... iau... " |
| Alff |
Cyfreithiau... Laws... |
| Y Ferch |
"Cyf-reith-iau newydd... " |
| Alff |
New laws. They passed new laws... |
| Y Ferch |
"Yn gwneud y storiwyr a'r cantorion yn... dro - se - ddw -... " |
| Alff |
(Yn helpu.) Troseddwyr. Criminals... |
| Y Ferch |
"Yn Droseddwyr, oedd yn cael eu hela, fel anifeiliaid gwyllt... Fe gafodd pob llyfyr ei ddistriwio, ar wahan i'r llyfyr yma, y llyfyr ola..." Eishe fi gario mlaen? |
| Maent yn nodio, yn bryderus. |
|
| Y Ferch |
"A dyma ran fwya trist fy stori i. Cyn i fi farw, ma rhaid i fi ddweud wrthoch chi am fy wyres i. Unwaith, roedd gen i ddwy wyres fach..." |
| Alff |
Stori mamgu yw hon. Mamgu fi! |
| Y Ferch |
"Enw un oedd Alffa. Hi oedd yr hena... " |
| Alff |
Fi yw honno! |
| Y Ferch |
"A'i chwaer fach hi, yr wyres ienga, oedd Beth." |
| Alff |
Y'n chwaer fach i! |
| Y Ferch |
"Alffa a Beth, ar ol dwy lythyren gynta y wyddor. Yr alffabet. Ond un diwrnod daeth y cewri i gymryd Beth bant, gan ddweud: 'It is our law that the youngest child is taken into our keeping to sleep on fine feather beds andeat the richest food...' " |
| Mae hi'n oedi am ennyd, fel pe'n cofio rhywbeth, yna'n cario mlaen ond yn llai hyderus. |
|
| Y Ferch |
"'And we will make her forget her childhood. Then she will know only what we want her to know... ' " |
| Unwaith eto mae hi'n oedi, fel pe'n ymdrechu i gofio rhywbeth eto. |
|
| Alff |
Caria mla'n! |
| Y Ferch |
"'And we will teach her to lie and to spy and to steal from her own people. Teach her to help us hunt down the storytellers and the songsingers. That is what we will do to all your youngest. Teach them to help us crush their own people.' Dyna beth ddwedodd y cewri wrtho i pan aethon nhw a Beth fach bant." |
| Y tro yma mae hi yn stopio, ac yn cael anhawster wrth geisio darllen ymlaen. |
|
| Alff |
Caria mla'n! |
| Y Ferch |
Ddim eishe. |
| Alff |
Ond pam? |
| Y Ferch |
Achos... Achos fi'n cofio fe nawr. |
| Alff |
Beth? |
| Y Ferch |
The riddle. Y pos... |
| Alff |
Pos? |
| Y Ferch |
Yr un ddysgodd... |
| Alff |
Mamgu i ti! |
| Y Ferch |
Hwn yw'r peth... Mwya gwerthfawr... |
| Alff |
(Wedi cyffroi.) Allwch chi ddim i fwyta fe – ond ma hwn... |
| Y Ferch |
... yn rhoi bwyd i'r meddwl... Allwch chi ddim 'i wisgo fe – |
| Alff |
– ond ma hwn yn twymo'r galon... Allwch chi ddim 'i glywed e, ond yn hwn... |
| Y Ferch |
... ma lleisie'r holl fyd... A nawr wy'n cofio rwbeth arall... |
| Mae'r lleill yn ymwybodol nawr fod rhywbeth pwysig iawn yn digwydd, ac mae'r dieithryn yn gafael yn y dudalen a rwygwyd ganddi o'r llyfr. |
|
| Y Ferch |
Ar y dudalen gynta yn y llyfyr... Ma e'n dweud... "Mae hwn i'm dwy wyres fach...." |
| Mae Alff yn edrych ar y dudalen ac yn pwyntio at y gair. |
|
| Alff |
"Alffa"... Fi! Wy'n darllen y'n enw i! |
| Y Ferch |
"A Beth." |
| Mae Alff yn syllu ar y dieithryn dan deimlad mawr. |
|
| Patshyn |
Wy'n gwbod siwd ma'r stori 'ma yn gorffen! Wy'n gwbod y diwedd! Ar ol i mamgu farw ma Alff yn gadel y cartre, gyda'r peth mwya gwerthfawr yn y wlad. A ma hi'n cwrdd a storiwr... |
| Sosban |
A canwr, a ma hi'n teithio gyda nhw, i hepu nhw gyda'u gwaith... |
| Patshyn |
Ond o'dd dim straeon na caneuon gyda Alff. |
| Sosban |
Dim ond y peth 'ma, y peth rhyfedd 'ma "llyfyr", a o'dd neb yn siwr beth o'dd i ddefnydd e... |
| Patshyn |
Ond o'dd hi'n anghywir. Achos yn y llyfyr ro'dd pob can a pob stori... |
| Sosban |
A un diwrnod ma hi'n cwrdd a cawr... |
| Patshyn |
O'dd ddim yn gawr... |
| Sosban |
Ond o'dd yn sbei... |
| Patshyn |
O'dd yn gweud bod hi'n ffrind... |
| Sosban |
Ond o'dd eishe dwgyd y llyfyr... |
| Patshyn |
Ond o'dd, wedir cwbwl, yn chwa'r... |
| Sosban |
I Alff. Chwa'r fach o'r enw Beth! |
| Alff |
Ti yw y'n chwa'r i! O'n i'n gwbod, o'n i'n gwbod! O'n i'n gwbod o'r dechre! |
| Y Ferch |
Gwbod? |
| Alff |
All Sosban weud wrthot ti, gweud siwd o'n i'n gwbod. |
| Sosban |
Yn 'i chalon. O'dd 'i chalon hi yn nabod ti. |
| Y Ferch |
Pam o'dd calon fi... Ddim yn nabod hi? |
| Sosban |
Achos bod y cewri wedi dwgyd dy gof di, dwgyd dy feddwl di... (Yn ffugio llais brawychus.) Sugno popeth ma's o dy ben di. Dy neud di yn sbei, am byth. |
| Mae'n codi ei law ac yn pwyntio fel pe'n gorchymyn Beth i adael. Mae Alff a Patshyn yn edrych yn brudd. Dechreua Beth gerdded i ffwrdd. Ond all Sosban ddim cynnal y ffugio, ac mae'n prysuro i alw Beth yn ol. |
|
| Sosban |
Ond os wyt ti ishe aros, allu di ddysgu ni i ddarllen. |
| Alff |
A fydden i byth yn anghofio diwedd y straeon wedyn. Fydden nhw yn y llyfyr i fi ddarllen nhw! |
| Sosban |
(Yn garedig.) Wy'n hen ddyn nawr Beth. Ond alla i ddysgu. Ti ishe aros gyda ni, i ddysgu ni? |
| Alff |
Mae e'n fywyd peryglus, Beth... |
| Sosban |
Dim gwely cynnes hyfryd i gysgu'r nos... |
| Patshyn |
Ni'n cysgu ar y creigie, a gorfod hela am fwyd. |
| Beth |
(Yn dal y llyfr i fyny.) Fi ishe gwybod popeth sy yn hwn! |
| Patshyn |
A wy ishe adrodd pob stori sy yn hwn! |
| Sosban |
A wy ishe canu pob can sy yn hwn! |
| Alff |
A wy ishe rhannu gyda'r wlad i gyd popeth sy yn hwn! |
| Beth |
A gyda help hwn, falle... |
| Alff |
Rhyw ddywrnod... |
| Beth |
Rhyw bryd... |
| Sosban |
Cyn bo hir... Allwn ni.... Falle gallwn ni... |
| Mae'r pedwar yn edrych ar ei gilydd, yna gyda gobaith a hyder maen nhw'n sibrwd yn gryf: |
|
| Pawb |
Ga'l gwared y cewri!!! |
| Llawenydd. Maen nhw'n dechrau pacio eu pethau wrth iddyn nhw ganu y gan olaf. |
|
| Pawb |
(Can.) Gwrando ar dy galon Ar swn yr hen ganeuon Ar sibrwd dy atgofion Sy'n adrodd yr hen straeon Pryd hynny falle y ffeindi Yr hyn wyt ti wedi golli A falle hefyd y gweli Wynebe coll dy deulu – ond Ma rhaid i ti ddibynnu Ar dy gof a dy galon di... a ti... a ti... a ti... |
| Erbyn diwedd y gan maen nhw wedi gadael y llwyfan – ag eithrio Alff. Clywn Patshyn yn galw arni o'r pellter. Mae hi'n gafael yn y siwtces ac yn prysuro i ffwrdd ar eu hol. Y DIWEDD |