| |
|---|
|
Porth Llys y Brenin yn Swsan. Y mae'r Palas yn wynebu tua'r dde, ac y mae grisiau marmor yn codi o'r llawr í fyny at y trothwy. Allan o olwg ar y dde y mae tyrfa o negeswyr yn gwrando proclamasiwn. Saif HARBONA a memrwn yn ei law ar ben y grisiau yn darllen y proclamasiwn. Y tu ôl iddo, yn y cysgod ar y chwith, saif HAMAN wrth fwrdd y mae arno gwpanau. Clywir utgyrn yn seinio tra cyfyd y llen:
|
Negeswyr
|
Gosteg! Gosteg i neges y Brenin!
|
|
Utgorn unigol.
|
Harbona
|
(Yn cyhoeddi.) Y Brenin mawr Ahasferus at y Tywysogion, y Rhaglawiaid a'r Llywodraethwyr sy dano ef ar saith ar hugain a chant o daleithiau o'r India hyd at Ethiopia.
|
Y Dorf
|
Gosteg!
|
Harbona
|
Gan fy mod i, Ahasferus, yn Arglwydd ar genhedloedd lawer ac yn llywodraethu'r holl fyd, mi ewyllysiais lywodraethu'n addfwyn, a gosod fy neiliaid oll mewn bywyd llonydd, a rhoi heddwch hyd eithafoedd yr ymerodraeth.
|
Y Dorf
|
Heddwch!
|
Harbona
|
Ond mynegodd Haman imi, Haman sydd yn cael yr ail anrhydedd yn y deyrnas, Haman ein prif weinidog a'n prif swyddog ni, sy'n rhagorol mewn doethineb a dianwadal ewyllys da─
|
Y Dorf
|
Haman! Haman dda! Haman yr Agagiad!
|
Harbona
|
Mynegodd Haman fod cenedl atgas wedi ymgymysgu â holl lwythau'r byd, cenedl sy'n wrthwynebus ei chyfraith i bob cenedl arall, cenedl sy'n torri'n wastad ein gorchymyn brenhinol ni, fel na all undeb ein teyrnasoedd ni ddim sefyll.
|
Y Dorf
|
Brad! Brad! Pa genedl? Pa genedl? Brad!
|
Harbona
|
Cenedl yr Iddewon.
|
Y Dorf
|
Iddewon! Iddewon!... Gosteg!
|
Harbona
|
Ninnau'n awr, gan wybod y modd y mae'r genedl hon wedi ymosod i wrthwynebu pob dyn yn wastad, gan ymrafaelio â'r pethau yr ydym ni yn eu gorchymyn, a chan gyflawni pob drygioni a fedront, yr ydym ninnau yn hysbysu ac yn gorchymyn, drwy lythyrau at holl ddugiaid a thywysogion a llywodraethwyr pob talaith o'n hymerodraeth,─ Ar y trydydd dydd ar ddeg o'r deuddegfed mis o'r flwyddyn bresennol hon, fod dinistrio a lladd a difetha drwy gleddyf a thrwy grog holl genedl yr Iddewon, yn hen ac yn ieuanc, yn ŵr ac yn wraig, yn ddyn bach ac yn blentyn sugno, heb ddim trugaredd na thosturi, fel y byddo i bob enaid o'r Iddewon ddisgyn i uffern, heb adael un o'u hil yn fyw ar y ddaear. Yn enw'r Brenin Ahasferus!
|
Y Dorf
|
Angau i'r Iddewon!... Seren Jwda i'r bedd!
|
|
Utgorn yn seinio. Clywir y negeswyr yn gwasgaru dan weiddi. Wedyn sŵn chwerthin dwfn HAMAN.
|
Haman
|
Bendigedig, Harbona! Campus! Campus! Tyrd yma i gael cwpanaid o win. 'Rwyt ti'n ei haeddu o.
|
Harbona
|
Diolch, syr... Hir oes i Haman yr Agagiad!... Ie, gwaith sych yw darllen proclamasiwn.
|
Haman
|
Gwaith sych? Roedd o'n tynnu dŵr o'm dannedd i.
|
Harbona
|
Dŵr? Tybed? Gwaed, 'ddyliwn i... Proclamasiwn go waedlyd yn fy marn i.... Eich gwaith chi, syr?
|
Haman
|
Sêl y Brenin, ond fy ngwaith i.
|
Harbona
|
Felly roeddwn i'n meddwl. 'Dydy'n harddull ni'r Persiaid ddim mor apocaluptaidd.
|
Haman
|
Beth yw ystyr hynny?
|
Harbona
|
"Yn ieuanc a hen, yn ŵr ac yn wraig, yn ddyn bach ac yn blentyn sugno, fel y byddo i bob enaid o'r Iddewon ddisgyn i uffern!"... (Y mae ef yn chwerthin yn fyr.) Braidd yn Semitig i'm chwaeth i, sy'n ŵr o Bersia, os ca' i ddweud hynny, syr.
|
Haman
|
'Rwyt ti'n nes ati nag y gwyddost ti, machgen i. Iddew piau'r geiriau.
|
Harbona
|
Iddew?
|
Haman
|
Ïe, Iddew. Teigr gwaedlyd o'r enw Samuel. Un o'u proffwydi nhw.
|
Harbona
|
Sut y cawsoch chithau afael arnyn' nhw?
|
Haman
|
Yn y geiriau yna y gorchmynnodd Samuel ddinistrio fy nghenedl i, ac Agag ei Brenin hi. Fo, â'i law ei hunan, laddodd y brenin Agag yn garcharor heb arfau, yn sefyll yn ddiniwed ger ei fron.
|
Harbona
|
Tewch, da chi.
|
Haman
|
Felly fe welwch fod gen i reswm dros gofio'r geiriau, dros gofio'r gwaed, dros gofio'r alanas. Ychydig weddill o'm cenedl i ddaru ddianc.
|
Harbona
|
Ac yn awr dyma chithau'n talu'r pwyth?
|
Haman
|
Fe gaiff pob Iddew byw dalu!
|
Harbona
|
Haman yr Agagiad?
|
Haman
|
Yr ydw' i o deulu'r brenin Agag.
|
Harbona
|
'Welsoch chi'r alanas? 'Oeddech chi yno?
|
Haman
|
Na, doeddwn i ddim yno. Ar ryw ystyr.
|
Harbona
|
Pa bryd y bu hi─pan laddodd Samuel Agag?
|
Haman
|
Pum canrif yn ôl.
|
Harbona
|
Beth?
|
Haman
|
Pum canrif yn ôl.
|
|
Y mae HARBONA yn chwerthin yn hir ac ysgafn wawdlyd.
|
Harbona
|
Hawyr bach, syr, 'does neb yn dial cam pum canrif yn ôl. 'Does neb yn cofio pum canrif yn ôl. Pum canrif yn ôl 'doedd ymerodraeth Persia ddim yn bod. Na'r ddinas yma, Susan.
|
Haman
|
'Roedd Agag yn bod. 'Roedd Samuel yn bod. Mae'r Iddew'n bod heddiw. 'Rwyf innau'n bod.
|
Harbona
|
Ydy'r Iddew yn cofio hynny?
|
Haman
|
Pan laddodd Samuel Agag, dial cam pum canrif cyn hynny 'roedd yntau. Ydyn', mae'r Iddewon yn cofio. Pan glywan' nhw f'enw i, Haman yr Agagiad, yn y proclamasiwn, fe gofian'. Fe gofian' wrth ddisgyn i uffern yn genedl grog.
|
Harbona
|
All atgo am bum canrif yn ôl fod mor gythreulig fyw?
|
Haman
|
Mae'r Iddewon yn fyw. 'Edrychaist ti 'rioed yn eu llygaid nhw?
|
Harbona
|
Pobl wedi eu concro ydyn' nhw, pobol alltud yn wylo wrth afonydd Babilon. Pan fydd swyddog o Bersiad yn eu pasio nhw ar yr heol, 'chodan' nhw mo'u llygaid.
|
Haman
|
Mae un ohonyn' nhw yma yn Susan, yn eistedd bob dydd ym mhorth palas y Brenin yma. 'Rwy'n edrych ym myw ei lygaid o, ac yn gweld y blewgi Samuel, a'r ewyn a'r llau ar ei farf, yn darnio Agag yn Gilgal.
|
Harbona
|
Haman, Haman, cymerwch bwyll, syr. 'Does gen' i ddim yn erbyn crogi Iddewon, ond chi yw prif weinidog yr Ymerodraeth; mae modrwy'r Brenin ar eich bys chi, a'ch urddas yn ail i urddas Ahasferus ei hunan. All trempyn o Iddew ym mhorth y palas ddim codi'ch gwrychyn chi?
|
Haman
|
Mae holl weision y Brenin sydd ym mhorth y palas yn codi ac ymgrymu pan af i heibio, ond mae'r Iddew hwn yn eistedd ar ei stôl, heb gymaint â gostwng ei lygaid, a'i wep yn fy herio i.
|
Harbona
|
Gorchymyn y Brenin yw bod pawb yn ymostwng i chi. Sut mae o'n meiddio?
|
|
Yn y cefn gwelir MORDECAI yn esgyn y grisiau tua'r chwith. Mae ef a sach amdano a lludw ar ei dalcen. Saif ar y grisiau ac edrych ar HAMAN.
|
Haman
|
Dyna fo, Harbona, ar y gair. 'Wyt ti'n ei weld o?... Hwnna!... Hwnna!
|
|
(Mae MORDECAI'n mynd o'r golwg.
|
Harbona
|
Mordecai!
|
Haman
|
'Wyt ti'n ei nabod o?
|
Harbona
|
Mae pawb yn y llys yn ei nabod o. Mordecai achubodd fywyd y Brenin.
|
Haman
|
'Wyt ti'n credu'r chwedl honno?
|
Harbona
|
Chwedl?
|
Haman
|
Dau was ystafell hanner pan.
|
Harbona
|
Fe gyffesodd y ddau eu bod nhw ar fedr llindagu'r Brenin. Mordecai ddatguddiodd y brad.
|
Haman
|
Dan artaith y cyffesodd y ddau.
|
Harbona
|
Wedyn fe'u crogwyd yn sydyn, heb artaith ychwaneg.
|
Haman
|
'Ellid dim arall a hwythau wedi cyffesu.
|
Harbona
|
Cyn iddyn' nhw enwi neb arall.
|
Haman
|
Doedd neb y tu cefn iddyn' nhw.
|
Harbona
|
Da iawn. Chi oedd y barnwr yn yr achos.
|
Haman
|
Wrth gwrs. 'Roedd yr achos yn glir.
|
Harbona
|
Wedyn, aethoch chithau'n brif weinidog.
|
Haman
|
Ie, wedyn, yn swyddogol. Ond fe drefnwyd hynny ers talwm.
|
Harbona
|
Wyddech chi, syr, fod rhai yn y llys yn disgwyl mai gwobr Mordecai fyddai hynny?
|
Haman
|
Mordecai'n brif weinidog? Y mochyn yna ar y grisiau?
|
Harbona
|
Ond chi a ddewiswyd.
|
Haman
|
'Rwyf i o waed brenhinoedd.
|
Harbona
|
Gadawyd Mordecai yn y porth.
|
Haman
|
Iddew ym mhorth y Palas. Mae'r peth yn warth.
|
Harbona
|
A chyfrinach y ddau was ganddo.
|
Haman
|
'Doedd dim cyfrinach. 'Does arna'i ddim o'i ofn o.
|
Harbona
|
Mae o wedi ei adael a'i anghofio bellach.
|
Haman
|
'Anghofiais i mono fo. Rydyn ni'n cofio'n gilydd, Mordecai a minnau. Mae o'n fy herio i'n fud ym mhorth y palas bob dydd.
|
Harbona
|
Dirmygu dewis y Brenin. Sarhad ar y Brenin yw hynny. Pam na chosbwch chi o?
|
Haman
|
Dyna yw'r proclamasiwn a ddarllenaist ti'n awr. Fy nghosb i ar Mordecai. Fe gaiff grogi gydag Israel gyfan. Fo a'i deulu, os oes ganddo fo deulu, a holl genedl yr Iddewon, fe gân' dalu imi bris ei ddirmyg.
|
Harbona
|
(Dan chwerthin yn ysgafn ddihitio.) Go dda, syr. 'Rwy'n deall dial fel yna. Ond pan soniwch chi am ddial cam Agag bum canrif yn ôl, 'fedra' i ddeall dim ar hynny.
|
Haman
|
'Glywaist ti am ddewines Endor?
|
Harbona
|
Naddo fi. Rhyw wrach, ai e?
|
Haman
|
Fe alwodd hi Samuel o uffern i ddarogan angau Saul. Mi alwaf innau Samuel ac mi alwaf Agag at drothwy Gehenna i groesawu holl genedl Moses.
|
Harbona
|
Dyna yw bod yn Brif Weinidog?
|
Haman
|
Yr ias o ystyried fod yn fy mhwer i ddinistrio cenedl gyfan, cenedl sy'n honni fod iddi addewid am gyfamod tragwyddol!
|
Harbona
|
Rydych chi'n dysgu imi ystyr gwleidyddiaeth.
|
Haman
|
'Fuost ti'n cenfigennu erioed wrth Ahasferus y Brenin, Harbona?
|
Harbona
|
Cwestiwn peryglus, syr.
|
Haman
|
Twt,twt, fachgen, fe all dau o swyddogion y palas siarad yn rhydd ac yn ffrindiau.
|
Harbona
|
O'r gorau. Do, mi fûm i'n cenfigennu wrtho.
|
Haman
|
Pam?
|
Harbona
|
Mae o'n ddeg ar hugain, a dydy'r frenhines Esther ddim eto'n ugain oed.
|
Haman
|
(Dan chwerthin.) Chwarae teg iti, fachgen, chwarae teg iti.
|
Harbona
|
Mae hi'n Ymerodres y deyrnas, a 'does neb yn gwybod o ble y daeth hi.
|
Haman
|
'Ystyriais i ddim. Ar ôl gyrru Fasti o'r palas fe gasglwyd y llancesi glana o bob rhan o'r ymerodraeth i'r Brenin i gael dewis ei gariad. A'r llances yma enillodd.
|
Harbona
|
Ydy'r Brenin yn ei hoffi hi?
|
Haman
|
Beth wn i? Mae ganddo gariadon eraill. 'Dydw i ddim yn credu ei fod o wedi ei gweld hi ers mis.
|
Harbona
|
Mae hi'n eistedd ar ei gorsedd fel petai hi wedi ei geni yno. Wyddoch chi rywbeth am ei theulu hi, ei thras hi?
|
Haman
|
Mae Brenin Persia a Media yn rhy gall. 'Does ganddo fyth berthnasau yng nghyfraith.
|
Harbona
|
'Wyr neb i ble'r aeth Fasti. 'Wyr neb o ble daeth Esther.
|
Haman
|
'Welaist ti Fasti?
|
Harbona
|
Mae Esther yn harddach.
|
Haman
|
Dyna dy farn di? Edrychais i 'rioed arni lawer.
|
Harbona
|
Druan ohonoch chi, syr. Does dim arall yn Susan sy'n werth edrych arno wrthi hi.
|
Haman
|
'Rwyt ti'n edrych yn uchel?
|
Harbona
|
'Rydw i'n gweini arni ryw dipyn bron bob dydd, ond 'dydy hi ddim wedi 'ngweld i eto. Pwy ŵyr? Ychydig newyn a blino?
|
Haman
|
Ydy hi'n ffroen-uchel fel Fasti?
|
Harbona
|
Mae hi'n addfwyn ac araf, ond er hynny, mi fydda' i'n meddwl fod teigres yn cysgu dan ei hamrannau hi.
|
Haman
|
I mi pethau i'w defnyddio yw merched. 'Fedrwn ni ddim cael meibion hebddyn' nhw. Am wn i ei bod hi'n ffordd reit hwylus.
|
Harbona
|
'Wyddoch chi ddim oll am bleser, felly?
|
Haman
|
Mae gen'i ddeg o feibion, saith ohonyn' nhw'n swyddogion yn y palas neu yn y fyddin. Mae hynny'n bleser, pleser dwfn. Mi ddois i Bersia yn estron, yn filwr heb neb yn fy 'nabod i. Heddiw, fi yw prif weinidog yr ymerodraeth. Mi fydd fy meibion i ar fy ôl i'n dywysogion. Cenedl Agag. 'Rydw i wedi herio tynged. Mae pob grym yn bleser.
|
Harbona
|
Rydych chi'n iawn; syr. Does gennych chi ddim achos i genfigennu wrth neb.
|
Haman
|
Mi wn i'n well na thi beth ydy' cenfigen.
|
Harbona
|
'Rych chithau'n cenfigennu wrth y Brenin?
|
Haman
|
Cenfigennu wrth Ahasferus?
|
Harbona
|
Wrth ei rwysg o, ie? Wrth ei fawredd o, ei awdurdod o?
|
Haman
|
Dim oll. Dim iot. 'Dydw' i'n hitio fawr ddim am rwysg ynddo'i hun. Ac am awdurdod Ahasferus, fi piau'i awdurdod o. Rydw i'n ei ddefnyddio fo fel y mynna' i erbyn hyn.
|
Harbona
|
Popeth yn dda ond iddo fo beidio ag amau hynny.
|
Haman
|
'Does fawr o berig'. Mae ei feddwl o, fel dy feddwl dithau, ar Esther neu ryw gariad arall.
|
Harbona
|
Peidiwch â deffro'r teigr yn Esther.
|
Haman
|
Swydd Esther fydd cadw'r Brenin rhag gweld.
|
Harbona
|
Mi rown i dipyn am iddi hi ddechrau 'ngweld i.
|
Haman
|
Rhaid bod yn ifanc i genfigennu wrth y Brenin.
|
Harbona
|
Neu ynteu'n ddigon hen i ddefnyddio Bigthana a Theres.
|
Haman
|
Be wyt ti'n ei awgrymu?
|
Harbona
|
Cellwair, syr, dim ond cellwair. Mae clepian y palas yn ddigon diniwed.
|
Haman
|
Cenfigen yw clep y palas.
|
Harbona
|
Wrth bwy'r ydych chi'n cenfigennu?
|
Haman
|
'Rwyt ti'n rhy ifanc i ddeall.
|
Harbona
|
Rhowch braw arna' i.
|
Haman
|
Wrth y Duwiau, Harbona. Wrth y Duw sy'n rheoli angau.
|
Harbona
|
Wel, na. 'Dydw'i ddim yn deall.
|
Haman
|
Dyna yw gwleidyddiaeth, Harbona, dyn yn ysu am fod yn Dduw. Angau ydy allwedd y gyfrinach. Medru defnyddio angau, gorchymyn angau, gwneud angau'n ufudd, yn offeryn yn y llaw, dyna wynfyd y gwleidydd. 'Rydw i heddiw yn Dduw i holl genedl yr Iddewon. Rydw i'n cyhoeddi drwy'r Proclamasiwn hwn farwolaeth y genedl gyfan, ac fe ddaw hynny'n drefnus i ben. Dyna sy'n meddwi dyn mewn gwleidyddiaeth. Mi fedra' i ddychmygu y daw dydd rywbryd y gall rhyw un dyn, prif weinidog neu gadfridog, gymryd pelen o dân yn ei ddwylo ac yna, o'i thaflu hi, ddifa'r ddynoliaeth i gyd, rhoi'r byd ar dân. Pan ddaw hynny, Harbona, dyna ddiwedd y byd. Oblegid 'fedrai neb dyn wrthod y demtasiwn. 'Fedrai neb, a thynged pawb byw yn ei law ac yn ei ewyllys, wrthod y profiad, y profiad o fod yn Dduw. Dyna bêr-lesmair gwleidyddiaeth. 'Rydw i heddiw yn Dduw i Mordecai, i holl genedl Mordecai, i Moses a Samuel a'u hil. Mae'r gorchymyn wedi mynd allan i gyrrau eithaf yr Ymerodraeth. Mae gobaith Abraham wedi diffodd. Mae'r cyfamod tragwyddol wedi ei ddileu. Mae'r Iddewon yn mynd gyda'i gilydd i wersyll-garchar y nos dragwyddol, y nos a benodais i iddyn nhw. Heddiw mae hanes Israel yn cau, trwy benderfyniad a gorchymyn un dyn, fi, Haman yr Agagiad, yr artist mewn gwleidyddiaeth.
|
Harbona
|
Ie, ias go iawn. Mi fedra'i ddeall. Ac eto i gyd, y mae'r olwg ar Mordecai ar risiau'r palas, a sach am ei ganol, yn eich cynhyrfu chi.
|
Haman
|
'Dydw i ddim wedi drysu. Mi dd'wedais mai cenfigennu wrth Dduw yr oeddwn i. Nid fy mod i wedi cyrraedd.
|
Harbona
|
Mae Mordecai wedi mynd yn dipyn o hunllef arnoch chi, syr?
|
Haman
|
Mi dd'wedais, 'rydw i'n gweld Samuel yn ei lygaid o.
|
Harbona
|
Mae eto dipyn o amser cyn diwrnod y lladd mawr?
|
Haman
|
Y trydydd ar ddeg o'r deuddegfed mis.
|
Harbona
|
Gymerwch chi gyngor gan ŵr ifanc?
|
Haman
|
Mi wrandawaf yn astud a phwyso.
|
Harbona
|
'Does dim y mae'r Brenin yn debyg o'i wrthod i chi ynglŷn â'r Iddewon.
|
Haman
|
Hyd y galla' i farnu, dim oll.
|
Harbona
|
Pa angen aros mor hir mewn mater o frys?
|
Haman
|
Cyn crogi'r Iddewon?
|
Harbona
|
Nage. 'Rydw i'n deall hynny. Mater o drefniadaeth... Ond crogi un arweinydd? Crogi'ch gelyn arbennig, ysbïwr Bigthana a Theres?
|
Haman
|
Crogi Mordecai?
|
Harbona
|
Mi ellid, 'wyddoch chi, ei grogi o heddiw.
|
Haman
|
Sut mae perswadio'r Brenin? Mae o'n rhoi cryn bris ar gyfraith, ond mewn achosion go eithriadol.
|
Harbona
|
Dangoswch y perigl o oedi gormod, perigl rhoi amser i drefnu gwrthryfel.
|
Haman
|
Harbona, mae gen'ti 'fennydd gwleidydd.
|
Harbona
|
Ewch adre rwan a chael seiri i godi'r crocbren dan ffenest eich tŷ.
|
Haman
|
Wedyn at y Brenin i'w berswadio am y perigl i'w orsedd.
|
Harbona
|
Mi gysgwch yn dawel heno a Mordecai'n troi ar y rhaff nepell o droed eich gwely.
|
Haman
|
A'r brain a'r eryrod yn pigo'r esgyrn.... Dyro dy law imi, fachgen, mi ofala' i am dy yrfa di. Mi af am y seiri rhag blaen.
|
Harbona
|
Wedyn at y Brenin. Mi fydda' i yno'n gweini.
|
|
HAMAN yn troi i fynd a dyfod wyneb yn wyneb â MORDECAI; poeri tuag ato a mynd.
|
Mordecai
|
Harbona!
|
Harbona
|
Wel, wel! Mordecai! Dyna ryfedd, amdanat ti 'roedden ni'n sgwrsio.
|
Mordecai
|
'Synnwn i fawr.
|
Harbona
|
'Glywaist ti? Mae sôn fod y Brenin yn paratoi codiad arbennig iti heddiw. Mae'r gweinidog yn selog dros y codiad hefyd.
|
Mordecai
|
Rhaid imi ofyn cymwynas gennyt ti, Harbona.
|
Harbona
|
Un arall eto! Rydw i newydd ddarllen y Proclamasiwn.
|
Mordecai
|
Awgrymu 'rwyt ti mai fi yw achos y Proclamasiwn? Ie, mi all hynny fod.
|
Harbona
|
Pa gymwynas arall a fedra' i?
|
Mordecai
|
Dos at y Frenhines Esther, dywed wrthi fy mod i yma wrth y porth ac yn gofyn am gael gair gyda hi.
|
Harbona
|
Y Frenhines?
|
Mordecai
|
Ie.
|
Harbona
|
Wyt ti wedi dy weld dy hun, ddyn? Y baw ar dy dalcen? Y sach yna amdanat ti?
|
Mordecai
|
Sachliain a lludw. Arwyddion ymostyngiad a gweddi fy mhobol i. Rhaid imi gael gair gyda'r Frenhines.
|
Harbona
|
'Fedra i ddim gofyn i'r Frenhines ddod atat ti fel yna.
|
Mordecai
|
Mi fyddi di'n digio'r Frenhines os gwrthodi.
|
Harbona
|
'Does neb heb achos mawr yn gweld y Frenhines.
|
Mordecai
|
Y tro dwaetha, trwy ddeud wrth y Frenhines yr achubais i fywyd y Brenin.
|
Harbona
|
Ydy'r Brenin mewn perigl eto?
|
Mordecai
|
Mae'r Frenhines mewn perigl.
|
Harbona
|
Y Frenhines mewn perigl? 'Wyt ti'n siŵr?
|
Mordecai
|
Mor siŵr â phan grogwyd Bigthana a Theres am fwriadu llofruddio'r Brenin.
|
Harbona
|
Y Frenhines mewn perigl!
|
|
Daw ESTHER mewn gwisg laes o ddu a phorffor o'r chwith i ben y grisiau y tu ôl i HARBONA.
|
Esther
|
Be' sy'n bod, Harbona?
|
|
Y mae HARBONA yn gostwng ar ei lin.
|
Harbona
|
Mordecai'r Iddew sy'n gofyn am weld fy Arglwyddes.
|
Esther
|
Mordecai'r Iddew?
|
Harbona
|
(Gan godi.) Dyma fo, Arglwyddes.
|
|
Mae ESTHER a MORDECAU'n edrych ar ei gilydd.
|
Esther
|
Beth ydy' ystyr hyn?
|
Mordecai
|
O na bai fy mhen i'n ddyfroedd, a'm llygaid yn ffynnon o ddagrau.
|
Esther
|
Harbona, 'rydw i'n dymuno ymddiddan gyda'r Iddew hwn heb i neb ddyfod ar fy nhraws i.
|
Harbona
|
Mi drefna'i, Arglwyddes, na ddaw neb oll ar eich cyfyl chi.
|
|
Exit HARBONA.
|
Mordecai
|
'Glywaist ti'r Proclamasiwn?
|
Esther
|
'Rydw' i wedi ei ddarllen o.
|
Mordecai
|
Dy genedl di, Esther.
|
Esther
|
Fy nghenedl i. Fy nheulu i. Mae'n dda gen' i dy fod ti'n cydnabod hynny.
|
Mordecai
|
'Wyt ti'n deall be' mae'r Proclamasiwn yn ei i olygu?
|
Esther
|
Angau'n dringo i'n ffenestri ni i ddinistrio'r rhai bychain? Ydw', 'rydw' i'n deall.
|
Mordecai
|
Mae hynny'n digwydd o hyd, ym mhob rhan o'r byd. Lle bynnag y mae dynion, fe geir lladd plant bach a babanod. Mae hwn heddiw yn wahanol iawn.
|
Esther
|
Ein cenedl ni? Dyna wyt ti'n ei feddwl?
|
Mordecai
|
Nage. Pa ots am hynny? Ond cenedl Duw, Esther, cenedl Duw.
|
Esther
|
Duw Abraham, Duw Isaac, Duw Jacob. Duw'r addewid.
|
Mordecai
|
Yr unig Dduw. Y Duw byw. Duw Israel. Ni yw ei dystion o. Yr unig dystion sy ganddo drwy'r byd. Dyna'n swydd ni, dyna'n gorchwyl ni ar y ddaear,─deud ei fod o'n bod. Mae'r Proclamasiwn yma'n dileu hynny.
|
Esther
|
Ti ddaru fy magu i, Mordecai, ti ddaru fy nysgu i. Wele, cyfamod tragwyddol a wnaf i â hwynt. Dyna oedd dy wers di bob Sabath er bod Jerusalem mor bell. Fedr y Proclamasiwn ddileu hynny?
|
Mordecai
|
Pwy all ateb? Mae'n amhosib ateb.
|
Esther
|
Mae O'n dibynnu arnon ni?
|
Mordecai
|
Cyfamod ydy' hi. Trwom ni mae O'n gweithredu. Ein tasg ni yw atal y perig. Ni sy'n gyfrifol.
|
Esther
|
Ti sy'n gyfrifol.
|
Mordecai
|
Fi'n gyfrifol?
|
Esther
|
Dy waith di yw'r Proclamasiwn hwn.
|
Mordecai
|
Esther!
|
Esther
|
Morynion y palas sy'n deud hynny. Dyna holl sgwrs y gweision ym mhorth y palas.
|
Mordecai
|
Sut hynny?
|
Esther
|
Oblegid dy fod ti'n anufuddhau i orchymyn y Brenin.
|
Mordecai
|
Mi wela' i. Haman?
|
Esther
|
Prif weinidog y Brenin. Mae hi'n orchymyn fod pawb o weision y Brenin i ymgrymu iddo. Fe fu llawer iawn o siarad ers talwm pam nad oeddit ti ddim yn gwneud. Dial Haman, mae'r gweision yn deud, ydy'r Proclamasiwn hwn.
|
Mordecai
|
Maen' nhw'n iawn. Dial Haman ydy' hwn. Hen, hen gas. Hen, hen ddial. Y drydedd a'r bedwaredd genhedlaeth o'r rhai a'm casânt.
|
Esther
|
Wyt ti'n dal i ddeud mai trwom ni y mae O'n gweithredu?
|
Mordecai
|
Be arall y galla' i ddeud?
|
Esther
|
Os felly, mi fedri di rwystro'r dinistr yma.
|
Mordecai
|
Er mwyn hynny yr ydw' i yma.
|
Esther
|
Y cwbwl sy raid yw derbyn gorchymyn y Brenin.
|
Mordecai
|
Sut?
|
Esther
|
Cymodi â Haman. Dangos ewyllys da tuag ato; ymgrymu iddo a gofyn am drugaredd i'r Iddewon.
|
Mordecai
|
(Taran o lais.) Esther! 'Wyt ti'n wallgo?
|
Esther
|
Gwallgo? Pam?
|
Mordecai
|
Wyt ti wedi anghofio'r holl draddodiadau? Popeth a ddysgais i iti? Ymgrymu i Haman yr Agagiad?
|
Esther
|
'Ydy hynny'n ormod i'w ofyn er mwyn achub cenedl Israel?
|
Mordecai
|
'Wyt ti'n meddwl mai o falchter neu o genfigen neu o chwant gogoniant i mi fy hunan y gwnes i hyn, gwrthod anrhydeddu Haman?
|
Esther
|
Nid fi sy'n dy gyhuddo di.
|
Mordecai
|
'Rydw i'n galw Duw yn dyst y byddwn i'n barod i gusanu ôl ei draed o er mwyn iachawdwriaeth i Israel.
|
Esther
|
Mi allai llai na hynny ennill ei gymod o.
|
Mordecai
|
Rhyngddo fo a Duw Israel mae cymod yn amhosib. Rhyngddo fo a minnau mae cymod yn amhosib. Y Duw byw ydy' ei elyn o. Disodli Duw ydy' ergyd y Proclamasiwn yma. Tewi'r dystiolaeth. Dial a dileu cosb Duw ar Agag. Dyna'r pam na fedra' i fyth ymgrymu iddo. Mi fyddai ymgrymu iddo'n frad. Mi wyddost ti hynny.
|
Esther
|
Fy enaid sydd ym mysg llewod: dynion poethion sy'n fy llyncu i.
|
Mordecai
|
lddewes wyt tithau, fy nghyfnither.
|
Esther
|
Ddaru 'mi 'rioed wadu hynny. Ti ddaru fy rhoi i yng ngwely'r dienwaediad. Ti ddaru wahardd imi ddeud wrth neb i ba genedl 'rydw i'n perthyn. Os ydw' i wedi fy nhorri oddi wrth fy mhobl, os ydw' i wedi f'esgymuno o Seion, ufuddhau i ti a wnes i, am mai ti a'm magodd i, ac mi fûm i fel merch iti. Fel merch ufudd, Mordecai.
|
Mordecai
|
A heddiw 'rwyt ti'n frenhines yn gwisgo coron yr ymerodraeth.
|
Esther
|
'Does dim coron ar fy mhen i 'rwan. 'Fydda' i byth yn ei gwisgo hi ond pan ga' i 'ngalw at y Brenin.
|
Mordecai
|
'Ydy dy ddyrchafiad di wedi dy wneud di'n rhy falch i hitio am dynged dy bobl?
|
Esther
|
'Welaist ti fi'n falch? 'Welaist ti fi'n ddihitio? 'Oes angen bod yn greulon? Petaut ti ond yn gwybod mor unig ydw' i yn y palas yma. 'Rydw i'n alltud ymhlith alltudion Judah.
|
Mordecai
|
'Wyt ti'n barod i arddel dy genedl yn awr ei chyfyngder?
|
Esther
|
Dy bobl di yw fy mhobl i a'th Dduw di fy Nuw innau.
|
Mordecai
|
Pwy sy'n gwybod nad ar gyfer y fath amser â hwn y daethost ti i'th frenhiniaeth?
|
Esther
|
Be' fedra'i ei wneud?
|
Mordecai
|
Mi gefais i freuddwyd neithiwr.
|
Esther
|
Breuddwyd? A neges ynddi? O'r gora', dywed dy freuddwyd.
|
Mordecai
|
'Roedd 'na dwrw t'ranau a diwrnod tywyll, niwlog, cystudd ac ing, a thrallod mawr ar y ddaear. A dyma ddwy ddraig yn dyfod allan i ymladd ac yn gwneud sŵn i ddychryn y byd. Ac wrth y sŵn dacw'r holl genhedloedd yn paratoi i ymladd yn erbyn y genedl santaidd i'w difetha hi. Gwaeddodd hithau ar ei Duw, ac ar hynny mi darddodd ffynnon fechan, ac o'r ffynnon fe ddaeth afon fawr a goleuni a chodiad haul, a'r rhai isel yn cael eu dyrchafu ac yn difa'r rhai mawrion trahaus. Dyna fy mreuddwyd i.
|
Esther
|
'Oes gennyt ti ddawn Joseff? 'Fedri di ddeud ystyr dy freuddwyd?
|
Mordecai
|
Y ddwy ddraig ydw' i a Haman. Y cenhedloedd ydy'r rheini ym mhob cwr o'r ymerodraeth sy'n paratoi 'rwan i ddifetha cenedl Duw. Heddiw ydy'r diwrnod tywyll niwlog a'r Proclamasiwn y bore 'ma ydy'r sŵn t'ranau.
|
Esther
|
A'r ffynnon fechan a aeth yn afon fawr nes dyfod goleuni a chodiad haul?
|
Mordecai
|
Y ffynnon fechan honno wyt ti, Esther.
|
Esther
|
Fi? Fi sy wedi fy nhorri allan o Israel? Fi sy wedi f'esgymuno yng ngwely'r di-enwaediad? Sut y gall hynny fyth fod?
|
Mordecai
|
Trwy iti fynd i mewn at y Brenin a chyffesu mai Iddewes wyt ti, ac ymbil dros einioes dy bobl. Ti'n unig 'fedr ein hachub ni.
|
Esther
|
(Yn bendant.) Na!... Na!
|
Mordecai
|
Esther!
|
Esther
|
Na!
|
Mordecai
|
Pam na?
|
Esther
|
Mi wyddost y gyfraith. 'Rwyt ti dy hun yn un o weision y Brenin yn y porth.
|
Mordecai
|
Ti yw'r Frenhines.
|
Esther
|
Mae'r ddeddf yn bendant: pwy bynnag sy'n mynd i mewn at y Brenin heb ei alw, gŵr neu wraig, brenhines neu arall, fe'i rhoir i farwolaeth.
|
Mordecai
|
Dyna lythyren y gyfraith. Ac yn y ddeddf ei hunan y mae eithriad.
|
Esther
|
Fod y Brenin yn estyn ei deyrn-wialen aur tuag ato mewn maddeuant? Eithriad yw hi. 'Does neb yn cofio fod yr eithriad erioed wedi digwydd.
|
Mordecai
|
Ond mi all ddigwydd. Mae'r gyfraith yn darpar ar gyfer hynny.
|
Esther
|
Mi all beidio â digwydd.
|
Mordecai
|
Ac y mae arnat ti ofn colli dy goron?
|
Esther
|
Mae'r goron ohoni ei hun mor ffiaidd gen' i â chadach misglwyf.
|
Mordecai
|
'Rwyt ti'n meddwl y gelli di ddianc rhag angau yn nhŷ'r Brenin. Mi fydd calaneddau dy genedl yn syrthio fel tom ar wyneb y tir, a thithau yng ngwely'r ymerawdwr.
|
Esther
|
Nid fi a guddiodd mai Iddewes ydw' i.
|
Mordecai
|
'Fedri di ddim dianc. Os tewi wnei di a chuddio dy dras 'rwan, fe ddaw ymwared i'r Iddewon o rywle arall, ac fe'th gollir dithau a thŷ dy dad am byth.
|
Esther
|
Mordecai, mae arna' i ofn marw fel pawb arall. Nid mwy na phawb arall.
|
Mordecai
|
Mae'r Proclamasiwn yn glir a phendant. 'Chaiff neb Iddew ddianc.
|
Esther
|
lddew ydw' i.
|
Mordecai
|
Felly rhaid iti farw heb fynd at y Brenin. 'Does gennyt ti ddim i'w golli.
|
Esther
|
Mwy, mwy nag a freuddwydiaist ti.
|
Mordecai
|
Rhaid iti farw heb fynd ato. O fentro a mynd ato, y mae siawns, siawns, iti achub dy fywyd dy hun ac einioes dy genedl. Hynny yw, y mae siawns iti achub popeth. 'Fedri di ddim colli ond yr hyn sy eisoes wedi ei golli. 'Wyt ti ddim yn gweld? 'Does gennyt ti ddim i'w golli, ac fe elli ennill dy fywyd dy hun a'r ddaear i bobl Dduw.
|
Esther
|
Mordecai, mae 'na bethau nad oes gan neb hawl i'w gofyn gan ferch, hyd yn oed yn enw Duw.
|
Mordecai
|
Beth ydyn' nhw?
|
Esther
|
Wyddost ti fod mis cyfan a rhagor er pan alwodd y Brenin fi ato? Er pan welais i o? Deng noson ar hugain.
|
Mordecai
|
'Rwyt ti'n cyfri'r nosweithiau?
|
Esther
|
Ydw', yn eu cyfri nhw. Fel unrhyw wraig briod.
|
Mordecai
|
Nid unrhyw ŵr priod ydy' yntau. Brenin ac ymerawdwr.
|
Esther
|
'Does neb yn ymerawdwr rhwng llieiniau'r gwely.
|
Mordecai
|
Mae ganddo lond tŷ o gariadon a gordderchadon.
|
Esther
|
'Rwyt ti'n siarad fel un o ferched y palas. Maen' nhw wrth eu bodd yn edliw hynny imi.
|
Mordecai
|
Cystal i tithau ddygymod.
|
Esther
|
Ond fi yw ei wraig briod o.
|
Mordecai
|
Dyna'r pam y mae siawns iddo estyn y deyrn-wialen tuag atat.
|
Esther
|
A siawns, siawns arswydus, iddo beidio.
|
Mordecai
|
'Rydw i'n cydnabod hynny.
|
Esther
|
Mae'r gyfraith a'r traddodiad o blaid iddo beidio, yn enwedig ar ôl anufudd-dod Fasti.
|
Mordecai
|
'Dydw i ddim yn gwadu. Yr ydyn ni i gyd, bob Iddew byw, dan ddedfryd marwolaeth.
|
Esther
|
Nid dyna'r pwynt o gwbwl. Mi allwn i ddiodde hynny.
|
Mordecai
|
Be sy arnat ti ei ofn? Beth na fedri di ddim ei ddiodde?
|
Esther
|
Oes rhaid deud wrthyt ti? Petaut ti'n ferch, mi fuasit wedi deall ers talwm.
|
Mordecai
|
Nid merch ydw' i. Rhaid deud.
|
Esther
|
Bod yn fyw hyd yn oed am eiliad ar ôl iddo fo beidio ag estyn y deyrn-wialen tuag ata' i.
|
Mordecai
|
'Fedra'i mo'th ddilyn di.
|
Esther
|
Mordecai, nid fy newis i oedd priodi'r Brenin. Ti ddaru fy nhorri i allan o Israel. Fe fu misoedd o baratoi, wyt ti'n cofio? 'Roeddwn i'n dychryn ac yn ffieiddio. A dyma fy nhro i'n dwad, ac mi es i mewn ato fo. A'r funud yr edrych'on ni ar ein gilydd, wel, yr oedd popeth yn iawn. Mi wyddwn i'r funud honno nad mater o un noson fyddai hi. Y diwrnod wedyn mi roes o ei law imi'n ffurfiol o flaen y llys, fy mhriodi a rhoi'r goron ar fy mhen, ac fe fu gwledd i'r holl deyrnas am wythnosau.
|
Mordecai
|
A rwan?
|
Esther
|
Mae mis o nosweithiau er pan welais i o. 'Ddaeth dim un gair oddi wrtho fo. Dim neges. Dim arwydd. A rhwng ei balas o a'm palas innau 'does ond hanner canllath o lwybr.
|
Mordecai
|
'Wyt ti'n poeni?
|
Esther
|
Lliw nos yn fy ngwely y ceisia' i'r hwn a hoffa fy enaid. Rydw i'n cerdded y palas, yn cerdded y gerddi, rhwng y rhos lle y cerddais i gynt gydag yntau, 'rydw i'n cadw fy mhen yn uchel ymhlith y merched, ac yn dal fy nhafod pan wela' i nhw'n cilwenu arna' i. 'Rydw i'n fy ngorfodi fy hun i edrych yn frenhines, ac mae arna' i eisiau beichio crio fel babi ar goll.
|
Mordecai
|
Fy merch fach i, beth arall oedd i'w ddisgwyl?
|
Esther
|
'Rydw i ar goll, Mordecai, ar goll. Ar goll o Israel. Ar goll ym mhalas Persia. Wyt ti'n gweld? Mi 'rydw i'n ei garu o. Nid ei fawredd o, na dim byd sy'n perthyn iddo fo, ond fo'i hunan, y dyn sy'n ŵr priod imi.
|
Mordecai
|
Pam felly nad ei di ato? Pa raid iti ofni angau ar ei law o?
|
Esther
|
Nid ofni angau yr ydw' i. Ond ofni iddo beidio ag estyn y deyrn-wialen tuag ata' i.
|
Mordecai
|
Angau ydy ystyr hynny.
|
Esther
|
Yr ail angau, yn dwad cyn yr angau cynta'. Angau'r galon, angau enaid, y siom sy'n farwolaeth fyw, y gallai o edrych o'i orsedd arna' i─a pheidio.
|
Mordecai
|
Esther druan, peth ynfyd, peth disynnwyr ydy rhoi dy galon i frenin.
|
Esther
|
'Oes gen' i help?
|
Mordecai
|
Pethau sy'n mynd a dwad yw merched yn ei fywyd o, a llond palas o gariadon at ei alw.
|
Esther
|
Mordecai, paid â bod mor ddwl. Mi wn i gan gwell na thi am balas y merched. 'Waeth gen'i flewyn amdanyn' nhw. Pa ots, pa ots o gwbwl, ond iddyn' nhw fynd a dwad. 'Rydw i'n aros. Fi mae o'n caru.
|
Mordecai
|
Pam na wnei di wynebu ffeithiau? 'Rwyt ti'n deud hynny er mwyn dy gysuro dy hun ac er mwyn dy argyhoeddi dy hun. A 'dwyt ti ddim yn ei gredu o.
|
Esther
|
Ydw, mi 'rydw i'n ei gredu o. Mae o'n wir. Rhaid iddo fod yn wir. Mac 'mywyd i'n dibynnu ar ei fod o'n wir.
|
Mordecai
|
Mae bywyd dy genedl di, mae'r addewid i'r byd, mae gobaith, unig obaith y ddynoliaeth, yn dibynnu ar ei fod o'n wir. Rydw i'n dy herio di i brofi ei fod o'n wir.
|
Esther
|
Mae o'n fy ngharu i. 'Does dim modd profi peth fel yna. Rhywbeth rhyngddo fo a minnau ydy o.
|
Mordecai
|
'Rwyt ti'n deud celwydd wrth dy galon dy hun. Y mae prawf. Mi wyddost tithau fod prawf. Cariad neu angau.
|
Esther
|
Angau yw'r ddeddf.
|
Mordecai
|
A 'dyw cariad ddim dan y ddeddf. Mae cariad yn rhydd o'r ddeddf.
|
Esther
|
'Docs gen' i ddim hawl i gamblo ar ei gariad o.
|
Mordecai
|
Oes, mae gen' ti hawl, gan dy fod ti'n mentro dy fywyd. Ond 'does gen' ti mo'r ffydd. 'Dwyt ti ddim yn credu yn ei gariad o. 'Feiddi di ddim.
|
Esther
|
Taw, y blagard gen' ti. Paid â'th gablu. Mi af ato. Mi dafla'i mywyd wrth ei draed o. Mi ddweda' i wrtho bopeth, fy nheulu, fy nghenedl, a thithau. Ac os derfydd amdanaf, darfydded!
|
|
LLEN
|