| |
|---|
|
|
Griffith
|
Tipin chwanag o'r llaeth 'na, Gwen.
|
Gwen
|
'Does yna ddim yn y Jwg?
|
Griffith
|
Wela' i ddim, ond mae o'n haws i weld na'r menyn ar y frechdan yma. (Gwen yn tywallt y llaeth).
|
Gwen
|
Sut ffair gawsoch chi heiddiw?
|
Griffith
|
'Roedd gofyn reit dda ar y gwarthaig.
|
Gwen
|
Gawsoch chi bris go dda am Mwynig?
|
Griffith
|
Mi ges bris go lew, ond fydd o ddim llawar ar gyfar y rhent.
|
|
Griffith yn estyn pwrs í Gwen, a hithau'n ei roi yn nror y dresser.
|
Gwen
|
'Rhen Fwynig druan! Llawar dendiodd John bach arni hi cyn iddo fo fynd i'r Mericia.
|
Griffith
|
Mi grefis i ddigon arno fo aros adra i ffarmio, ond 'doedd dim yn tycio.
|
Gwen
|
Mi fydda yn dda gin i yn fy nghalon i weld o yma eto, ond mae'n debig i fod o yn well allan yno.
|
Griffith
|
'Rodd i lythyr o'n bur galonnog. Ond mae misoedd ar hynny.
|
Gwen
|
Tair blynadd i heno yr aeth o i ffwrdd. Mi fydda i yn eirio 'i ddillad o'n ofalus pan ddaw y dydd heibio! (Yn troi at y dillad.) 'Tydyn nhw ddim gwaeth na newydd.
|
Griffith
|
Tybad i fod o wedi tyfu llawar?
|
Gwen
|
Ofn sy arna i y bydd o yn ormod o swell i wisgo'r rhein. Ond mae 'i brwsio nhw a'i troi fel hyn yn rhoi cysur mawr i mi. Amsar difir oedd hi pan oedd o'n fachgan a Jane yn dechra cerddad.
|
Griffith
|
Lle mae Jane? Wyr hi 'mod ì wedi dwad adra o'r ffair?
|
Gwen
|
Yn y siambar yn trin i het. Mae'r ffasiwn wedi newid eto. (Yn gwaeddi.) Jane!
|
Jane
|
(Yn ateb o'r siambr.) Be sy', mam?
|
Gwen
|
Mae dy dad wedi dwad adra.
|
|
Jane yn brysio i'r ystafell at ochr ei thad.
|
Jane
|
Wyddwn i ddim ych bod chi yma. Ydach chi wedi peidio blino, 'nhad?
|
Griffith
|
Flinis i ddim gormod i anghofio fy negas, 'ngenath i. (Yn rhoi parcel bychan iddi.) Dyma fo, y ruban glas neisia oedd yn London Hows.
|
|
Jane yn agor y parcel, ac yn edrych ar y ruban. Gwen Thomas yn tywallt llaeth poeth i'r jwg.
|
Jane
|
Diolch yn fawr i chi, nhad. Mae o'n ddel iawn, ond tydi o ddim yn llawn y right shade.
|
Gwen
|
Mi neith y tro'n iawn. Does neb mor byrticilar yn yr ardal hefo rubana a Jane.
|
Griffith
|
'Does neb yn gwisgo mor smart, nag oes, 'ngeneth i?
|
Gwen
|
Peidiwch a'i gwirioni hi, mae hi'n colli gormod o'i hamsar hefo'r ffasiyna esys. Dos i orffan dy het, Jane, rhag llosgi chwanag o gnwylla heno eto.
|
Jane
|
(Yn myned.) Fydda i ddim yn hir. Diolch yn fawr i chi 'nhad.
|
|
Jane yn myned yn ol i'r siambr.
|
Griffith
|
Peidiwch a bod mor siarp hefo'r lodas.
|
Gwen
|
Rhaid i mi fod, ne mi fydd yn siwr o gael i dyfetha gin i thad.
|
Griffith
|
'Roeddach chi'n wahanol iawn hefo John.
|
Gwen
|
A chitha 'n i ddwrdio fo'n ddibaid nes yr aeth o i ffwrdd.
|
Griffith
|
'Chydig fudd geir drwy agor hen friwia.
|
Gwen
|
Peidio i hagor nhw yn y dechra oedd isio.
|
Griffith
|
O'r gora, tawad y calla.
|
Gwen
|
'Rydw i am 'neud. Gywsoch chi ddigon o fwyd?
|
Griffith
|
Do.
|
|
Gwen yn trin y dillad, ac yn troi at y gŵr.
|
Gwen
|
Be ddeudodd Robat 'y mrawd?
|
Griffith
|
Mi wrthododd yn bendant yn helpu ni efo'r rhent, er i fod o wedi cael pris ucha'r ffair am i fustych.
|
Gwen
|
Un cwta ydi Robat. Beth newch chi rwan?
|
Griffith
|
Mynd ar ofyn gŵr y siop am wn i.
|
Gwen
|
A'r bil blawd heb i dalu?
|
Griffith
|
Rhaid i cael nhw o rwla. Does yma mo'r hannar.
|
Gwen
|
A'r moch ddim yn agos yn barod i gwerthu.
|
Griffith
|
Dwad rwsut bydd y rhent bob blwyddyn.
|
Gwen
|
Wn i yn y byd o ble 'leni.
|
Griffith
|
Gofid sydd i gael o hyd.
|
Gwen
|
Beth arall sy'n ych poeni chi?
|
Griffith
|
Gweld mab y Fron Ganol yn feddw yn y ffair.
|
Gwen
|
Pa help sy gynnoch chi i hwnnw?
|
Griffith
|
Dim. Ond y fi geith y gwaith o'i geryddu o—y peth anhowsa yn y byd gin i neud.
|
Gwen
|
Rhaid ceryddu os torrodd o'r rheola. Waeth mab pwy ydi o.
|
Griffith
|
Cofiwch am i dad a'i fam o.
|
Gwen
|
Ma Margiad i fam yn ddigon pen-uchal a lartsh. Mi gafodd lawar visit yma, ond ches i rioed wadd i'r Fron Ganol i'r visit, er fod rhai heb fod ddim gwell na minna wedi cael.
|
Griffith
|
Peth bychan iawn ydi peth fel'na. Ond peth mawr fydda cychwyn y bachgan ar y ffordd lydan.
|
Gwen
|
Lol i gyd. Be mae rhiw hogia fel Ned Parri yn i hitio?
|
Griffith
|
Cofiwn am i rieni o hefyd.
|
Gwen
|
Na, 'n wir, isio tynnu Margiad i lawr dipin sy'. Mi fydd yn iechid mawr iddi hi.
|
Griffith
|
Peidiwch a bod yn wamal hefo petha difrifol, Gwen. Be pe basa un o'n plant ni wedi cychwyn i'r cyfeiriad chwith?
|
Gwen.
|
Un o mhlant i 'n wir. Does dim perig.
|
|
Drws y tŷ yn agor yn sydyn, a John y mab yn dyfod i'r ystafell. Saif yn ofnus yn agos i'r drws. Golwg tlawd, budr, a charpiog ar ei ddillad, ei wedd yn llwyd ac anghennus. Gwen a Griffith yn edrych i gyfeiriad y drws.
|
Griffith
|
Pwy sy 'na? Dowch i miawn o'r drws!
|
|
John yn neshau ychydig ymlaen, ei gap yn ei law a golwg euog arno.
|
Gwen
|
Pwy wyt ti?
|
John
|
'Tydach chi ddim yn 'y nabod i, mam?
|
Gwen
|
John, y machgan bach i.
|
|
Y fam yn ei groesawu, a'i dad yn edrych yn ddifrifol arno.
|
Griffith
|
Tramp wela i, budur a charpiog.
|
Gwen
|
Peidiwch a bod yn galad, Griífith, cofiwch ma'ch mab ych hun ydi o.
|
Griffith
|
Cheith dim tramp fod yn fab i mi. Dos allan i'r ffosydd, grwydryn!
|
John
|
Rhowch noddfa am chydig. Mae'r police ar f'ol. Glywch chi nhw? Mae nhw wrth ymyl. Os dalian nhw fi, mi ddaw peth o'r cwilidd i chitha.
|
Gwen
|
Cha nhw ddim dy ddal di, machgan i, tra bydd anadl yn dy fam.
|
Griffith
|
Fy mab yn droseddwr! yn ffoi rhag cosp cyfraith i wlad!
|
John
|
Syrthio i gwmpeini drwg ddaru mi, ar ol glanio yn Lerpwl.
|
Gwen
|
Wyddwn i o'r gora ma rhiw hen gnafon odd wedi hudo'r hogyn druan.
|
Griffith
|
Be sy i neud? Y Nefoedd i hunan wyr.
|
John
|
Ciddiwch fi'n rhwla nes bydd y plisman wedi mynd heibio.
|
|
Gwen yn gafael ym mraich John, a Jane yn dyfod i mewn o'r siambr ac yn edrych arnyn.
|
Jane
|
Peidiwch a gafal miawn tramp, mam.
|
Gwen
|
Dy frawd John ydi o.
|
John
|
(Yn troi at ei chwaer.) Jane bach!
|
Jane
|
John annwyl, be sy wedi digwydd?
|
|
Jane yn gafael yn ei law arall, gan sefyll wrth ei ochr. Y tad a'r mab yn wynebu ei gilydd.
|
Griffith
|
Rwan, distewch, gael imi i glywad o. Ma'n debig fod gynno fo stori reit ddel.
|
Gwen
|
Danghoswch chydig o deimlad tad, Griffith!
|
|
Griffith Thomas yn eistedd wrth y pared gan roddi ei benelin ar ei lin a'i law yn cuddio 'i wyneb.
|
John
|
Ar ol derbyn 'y nghyflog, mi eis hefo dau longwr i dafarn. Mi ges rwbath i yfad 'nath i mi anghofio popeth. Mi ges fy hun, riwdro yn y nos, yn crwydro'r strydodd, bron rhewi gin annwyd, heb ddim ond y carpia yma am dana.
|
Griffith
|
Fy mab yn feddwyn a chrwydryn! Ergid drom i galon tad ydi dy stori di, John.
|
John
|
'Rydw i bron a thagu isio diod. Ga'i lymad, Jane?
|
|
Gwen yn estyn y jwg iddo oddiar y bwrdd.
|
Gwen
|
Mae llaeth cynnas yn hon, machgan tlawd i.
|
|
John yn cythru i'r jwg gan yfed y llaeth yn llwyr. Yna yn sychu ei enau a'i lawes a rhoi y jwg yn ol ar y bwrdd.
|
Jane
|
Tydi John ddim mor ddrwg wedi'r cwbwl, 'nhad.
|
Griffith
|
Am feddwi ma'r heddgeidwaid ar d'ol di?
|
Jane
|
Y plisman ar ych ol, John?
|
John
|
Mi fethis gael gwaith, a dim i fyta ond amball i grystyn sych. Yna mi ddechreuis hiraethu am hen fynyddodd Cymru ag mi gychwynnis i gerddad cyfeiriad nhw. Ar ol llawar o helbul a diodda mi gyrhaeddis y Sir yma, ag mi daliwyd fi gin ddau ddyn arall. Mi ofynnis am fwyd, ag mi addawson beth os danghoswn i lwybyr iddy nhw at y Plas sy ar lân y môr. Mi neis inna hynny, ond mi aethon i ffwrdd heb roi tamad i mi, ond chwerthin am 'y mhen.
|
Gwen
|
'Y machgan tlawd i.
|
John
|
Wedi llwyr flino mi orweddis wrth ochor y clawdd, ag mi gysgis. Mi freuddwydis fod yr haul yn llosgi fy ngwynab ag mi ddeffris. Roedd hi'n dechra twllu, ag mi welis ma gleuni o lantarn plisman odd o. Dyma fo'n gweiddi, "Dyma un o ladron y Plas, rhowch help i ddal o!" Mi ruthris heibio iddo fo i'r coed, lle collodd o fi. Mi clywis o yn chwibianu, ac mi glywis leisia erill hefo fo.
|
Griffith
|
Ydi dy stori di'n berffaith wir?
|
Gwen
|
'Ddeudodd o rioed gelwydd, beth bynnag ydi i feia fo.
|
John
|
Diolch am y'ch geiria, Mam. Ar ol gadal y coed, mi redis drwy'r gors a'r afon a'r hesg nes gwelis i leini f' hen gartra, ag mi lanwodd fy nghalon o hirath a gobaith. Hirath am ych gweld a gobaith y cawn i 'niogelu gynnoch chi unwaith yn rhagor ar aelwyd 'y nhad.
|
Gwen
|
Mi nawn ein gora, John bach.
|
Griffith
|
Chweilith y cwnstabl byth mo'r stori.
|
Gwen
|
Os na chweilith i rieni o'r stori, 'does dim disgwyl i ddyn diarth neud. Ceisiwch feddwl am rhiw gynllun i achub o o'i gafal nhw.
|
John
|
Rhowch un chance i mi, fydd byth yn 'difar gynnoch chi,
|
Gwen
|
Os dim teimlad ynoch chi, Griffith?
|
Griffith
|
Os, Gwen, nes mae o bron a fy llethu, ond sut cysona i fy nheimlad fel tad a 'nledswydd fel dyn? Mi welaf o 'mlaen f'unig fab, mi wela hefyd droseddwr cyfraith 'y ngwlad. Plentyn yn gofyn tosturi a lleidar yn erfyn help dyn gonast i guddio 'i weithredodd.
|
John
|
Gwelwch, mi welwch ddyn syrthiodd i fedd-dod, ond nid yrioed i ladrad. Os na chweiliwch chi fi, mi ro' i f'hun i'r cwnstabl. Ydach chi'n 'y nghweilio i?
|
Griffith
|
Ydw, John; ond be na' i?
|
|
Clywir curo wrth y drws. Pawb yn gwrando; curir drachefn; Jane yn ddistaw yn bario 'r drws.
|
Gwen
|
Pwy sy 'na?
|
Brown
|
Constable Brown o'r County Police.
|
|
Symud John a Jane yn ddistaw i'r siambr. Gwen Thomas yn estyn yr horse a'r dillad ar eu hol, gan gau arnyn.
|
Griffith
|
Dowch i miawn, Mr. Brown.
|
Brown
|
Ma clo ar y drws.
|
|
Gwen yn agor y drws a'r heddgeidwad yn dyfod i mewn.
|
Gwen
|
Weils i rioed fel mae'r hen ddrws yna wedi mynd. Mi fydd mymryn o wynt yn i agor o. Mae'r gŵr yma yn sôn bob dydd am fynd a'r gliciad i'r efal. Rhaid i ni gadw clo ne rewi gan annwyd, Mr. Brown.
|
Brown
|
Mi naethoch yn dda gloi'r drws heno, Mrs. Thomas.
|
Gwen
|
Be sy'n bod felly?
|
Brown
|
Mi dorrodd lladron i'r Plas pnawn heiddiw. Mi lwyddodd dau o honyn nhw o ddianc, ond ma'r trydydd wedi ymgiddio yn y bildings yma.
|
Griffith
|
Ydach chi'n i nabod o, Mr. Brown?
|
Brown
|
Welis i rioed mono fo o'r blaen: dyn lled ifanc, cap am i ben, golwg lled wael arno, dillad carpiog a blêr, rêl tramp.
|
Gwen
|
Lle tlawd iawn i leidar sy yma, Mr. Brown.
|
Brown
|
Lle hynod dda i 'mgiddio, Mrs. Thomas.
|
Gwen
|
Ag mi gwelsoch o felly?
|
Brown
|
Mi ro 'ngair fel cwnstabl nad ydi o ddim ymhell.
|
Gwen
|
Maddeuwch i mi, ond yn siŵr 'rydach chi'n camgymeryd y tro yma, Mr. Brown.
|
|
[Rhagor o destun i'w ychwanegu]
|