| |
|---|
|
Ystafell wely Branwen. Mae hi'n gorwedd ar y gwely wedi ei gwisgo'n barod i'r llys. Mae Efnisien yn eistedd wrth ei thraed hi newydd ddychwelyd o hela. Mae hi'n gynnar brynhawn.
|
Branwen
|
Mi wyddost na fedr hyn ddim para.
|
Efnisien
|
Wrth gwrs na fedr o ddim para. Fedrwn ni ddim para, ti na fi. Dynion ydyn-ni. Mae cysgod y bedd droson-ni cyn inni golli cysgod y groth.
|
Branwen
|
Ffwlbri, frawd bach.
|
Efnisien
|
Sut hynny?
|
Branwen
|
Cysgod y groth! Cysgod y bedd! Welaist ti rioed na'r naill na'r llall. Roedd dy lygaid di wedi'u cau yn y groth, ac mi fyddan wedi'u cau cyn dy fedd.
|
Efnisien
|
(Wedi chwerthin.) A diolch am hynny. Rydw i'n mwynhau 'mywyd. Mi fwynhaf fy angau ond iddo beidio â bod mewn gwely. Mae gwell gwaith na hynny ar wely, on'd oes?
|
Branwen
|
Rwyt ti'n siarad mor rhwydd am angau am nad oes gen'ti ddim dychymyg.
|
Efnisien
|
Rydw i wedi lladd dynion. Mae'n bleser. Ias!
|
Branwen
|
Dydy angau pobl eraill ddim yn angau i neb.
|
Efnisien
|
Un oer a chaled wyt ti, Branwen. Mae dy garu di fel croesi cleddau gyda gelyn.
|
Branwen
|
Rydw i flwyddyn yn hŷn na thi.
|
Efnisien
|
Mae rhosyn yn dy wyneb di, ond craig ydy'r galon.
|
Branwen
|
Craig wedi'i hollti.
|
Efnisien
|
Ei hollti?... Gan be?
|
Branwen
|
Paid â gofyn. Mi wyddost. Gan ein gwarth ni.
|
Efnisien
|
(Wedi gafael yn ei throed hi a rhoi tro iddi.) Tyn y gair yna'n ôl.
|
Branwen
|
Rwyt ti'n brifo. Paid!
|
Efnisien
|
(Tro gwaeth a hithaw'n sgrechian yn isel.) Tyn y gair yna'n ôl.
|
Branwen
|
Be ddweda i?
|
Efnisien
|
Gan ein cariad ni.
|
Branwen
|
Gan ein cariad ni.
|
Efnisien
|
Mi allwn i dy ladd di.
|
Branwen
|
Dianc fyddai hynny.
|
Efnisien
|
Dianc rhagof i?
|
Branwen
|
Wn i ddim. Ti ydy 'mhechod i. Mae'n well gan i 'mhechod na 'mywyd.
|
Efnisien
|
(Gan ollwng ei throed hi.) Does dim rhaid dewis.
|
Branwen
|
Mi wyddost na fedr hyn ddim para.
|
Efnisien
|
Ferch fach, ein cariad ni ydy'n bywyd ni. Mi ddwedais, fe bery tra bydd para i ti, tra bydd para i mi.
|
Branwen
|
Heb feddwl am farw?
|
Efnisien
|
Rwyt ti yn llygad dy le. Nid marw ydy caru, ond byw, byw, byw.
|
Branwen
|
Fy nghariad i, paid â gwrthod 'y neall i. Yr unig farw sy'n anodd, sy'n boen, ydy'r marw y bydd dyn yn para'n fyw ar ei ôl o. Dyna'r unig wynebu angau nad ydy o ddim yn gelwydd. Cyn hir bydd yn rhaid i ti a minnau wneud hynny.
|
Efnisien
|
Os ydw i'n dy ddilyn di, rwyt ti'n ymylu ar gablu.
|
Branwen
|
Ti ddwedodd mai'n cariad ni ydy'n bywyd ni. Ein marw ni fydd tynnu'n cariad ni allan o'n bywyd ni... a mynd ymlaen i fyw ar ôl hynny.
|
Efnisien
|
(Wedi saib.) Ie, angau o fywyd. Rydw i'n ei wrthod o. Mewn gwaed oer, yn ei wrthod o'n bendant, am byth.
|
Branwen
|
Hanner brawd wyt ti; nid brawd.
|
Efnisien
|
(Wedi chwerthin.) Hanner brawd, ond priod cyfan. Fi piau ti. Fi piau ti gorff ac enaid.
|
Branwen
|
Na. Fi piau fi... Ond rydw i wedi rhoi nghalon i ti.
|
Efnisien
|
Rhaid imi wrth hynny a rhagor. Mi wyddost nad edrychais i ddim erioed ar na gwas na merch, ond ti. Gwae i'r neb a ddêl rhyngon ni.
|
Branwen
|
Mae dy eiriau fel y gwin.
|
Efnisien
|
Geiriau sobrwydd a gwirionedd.
|
Branwen
|
Ddwedi di hynny wrth 'y mrawd?
|
Efnisien
|
Brân?
|
Branwen
|
Y brenin.
|
Efnisien
|
Wyt ti am imi ddweud wrtho?
|
Branwen
|
Go brin. Rhaid imi dy gadw di yma tra bydda i yma.
|
Efnisien
|
Yma yr wyt ti. Yma y byddi di. Gyda mi.
|
Branwen
|
O na bai eto ryfel.
|
Efnisien
|
Pam wyt ti am ryfel?
|
Branwen
|
Ti ydy'r penteulu a'r gorau sy gennyn ni. Fedr Brân ddim mynd i ryfel hebot ti. Rwyt ti'n anhepgor. Ond pan mae hi'n heddwch rwyt ti'n boen i'r brenin.
|
Efnisien
|
Fi ydy dy frenin di, nid Brân.
|
Branwen
|
Ti yw fy mhlentyn i. Dyna'r pam rwyt ti'n frenin arna i, y ngwas mawr i.
|
Efnisien
|
A Brân?
|
Branwen
|
Brawd. Brawd cyfan.
|
Efnisien
|
Ond?
|
Branwen
|
Ond brenin. Mae ganddo gariad arall.
|
Efnisien
|
Nid ei chwaer? Nid ei wraig?
|
Branwen
|
Ei deyrnas.
|
Efnisien
|
Oes ganddi hi hawliau?
|
Branwen
|
Arno fo. Arnaf innau. Nid arno fo mae'r bai mai rhywbeth i'w brynu a'i werthu ym marchnad y gwledydd ydy chwaer y brenin. I brynu heddwch neu selio cyfamod. Mae pob merch i frenin yn gwybod hynny'n ddeg oed. A gwae hi os na na bydd hi'n ddigon hardd ei gwedd i gostio gwlad.
|
Efnisien
|
Paid â bod mor chwerw. All hynny ddim digwydd i ti.
|
Branwen
|
Rwyt ti yma yn y llys ddwy flynedd heb ddysgu dim. Yn anghyfrifol fel mellten. Cyfle i hwyl a miri yw rhyfel iti. Dyna yw'r llys iti. Dyna ydw innau iti.
|
Efnisien
|
Paid â dweud pethau fel yna, ferch fach, rhag imi afael yn dy ben di fel yma, a'i wasgu nes bod fy modiau i'n cyffwrdd â'i gilydd yn y canol.
|
Branwen
|
Fel plentyn gyda thegan.
|
Efnisien
|
Nid tegan wyt ti i mi.
|
Branwen
|
Profiad?
|
Efnisien
|
Tynged... Terfyn y daith.
|
Branwen
|
Dwyt ti ddim yn frenin.
|
Efnisien
|
Ac felly?
|
Branwen
|
Fedri di ddim gofyn i 'mrawd am fy llaw i.
|
Efnisien
|
Mi ofynna i heddiw. Cytuno? Rydyn ni'n un cnawd eisoes ym mhob ystyr a modd.
|
Branwen
|
Act wleidyddol ydy priodi. Does a wnelo'r peth ddim oll â charu. Rhaid profi i'r brenin a'i gyngor fod y peth yn fantais i'r llywodraeth.
|
Efnisien
|
(Yn syn.) Ond fedri di ddim disgyn i hynny. Rwyt ti wedi troi oddi wrtho. I'n gwely ni.
|
Branwen
|
I hynny y'm magwyd i. I hynny y'm dysgwyd i a 'ngwisgo a 'nghynefino bob dydd o 'mywyd. Dydw i ddim yn cofio dim arall... Yr hyn ddrysodd y cwbl oedd i ti ddod i'r llys yn llanc.
|
Efnisien
|
Ydy'n ddrwg gen ti?
|
Branwen
|
Ydy. Fe fydd madael... (Mae hi'n trechu ei thagu.)
|
Efnisien
|
Pam sôn am f'adael? Nid iâr yn gori allan wyt ti.
|
Branwen
|
Bore heddiw mi welais longau'n hwylio tuag yma, llongau brenhinol. Welaist ti?
|
Efnisien
|
Mi wyddost imi fynd i hela.
|
Branwen
|
Erbyn hyn maen nhw wedi glanio.
|
Efnisien
|
O'r gogledd?
|
Branwen
|
O Iwerddon.
|
Efnisien
|
Matholwch? Mi fûm i'n gwerthu llond llong o gaethion iddo fo y llynedd. Mae o'n hoff o arian. Canol oed. Mi wnâi daid iawn iti.
|
Branwen
|
Oed eu teidiau yw gwŷr priod breninesau.
|
Efnisien
|
Beth! Myn deryn! Wyt ti eisoes yn gweld dy orsedd?
|
Branwen
|
Rydw i'n 'y ngweld fy hun fel un o'r caethion a werthaist ti.
|
Efnisien
|
I'r gegin yr aeth y caethion, nid i'r orsedd.
|
Branwen
|
Pwy ŵyr?
|
Efnisien
|
Os dyna'i neges o yma, mi ofala i yr aiff o oddi yma ar ei golled.
|
Branwen
|
A pha les fydd hynny?
|
Efnisien
|
Branwen, rydw i'n dy garu di'n enbyd, enbyd. Rwyt tithau'n paratoi i 'mradychu i.
|
Branwen
|
Rydw i'n edrych ar yr hyn sydd o'n blaen ni. Rydw i'n gwneud 'y ngore i'th gael dithau i wynebu'r peth.
|
Efnisien
|
(Gan dynnu cyllell o'i wregys.) Rydw i'n barod i'w wynebu, yn barod gyda holl greulondeb 'y ngwaed.
|
Branwen
|
O'r gore, mi heria i di.
|
Efnisien
|
Sut?
|
Branwen
|
Os dod yma mae Matholwch i ofyn amdana i'n wraig tyrd gyda mi i'r cyngor a dweud wrthyn nhw mai dy ordderch di, fy hanner-brawd, ydw i; mai ti fu gyda mi yn y gwely yma drwy'r nos neithiwr, ac nad oes gan neb arall hawl arna i.
|
Efnisien
|
(Ymhen ysbaid.) Mi wyddost na fedra i ddim.
|
Branwen
|
Pam?
|
Efnisien
|
Am mai ti, nid fi, a leddid yn y fan a'r lle.
|
Branwen
|
Fedra innau ddim chwaith.
|
Efnisien
|
A pham?
|
Branwen
|
Nid am ddim y medra i ymfalchïo ynddo. Ond nid dyna fy natur i. Fedrwn i ddim peidio â syrthio mewn cariad â thi pan ddest ti gynta i'r llys. Welais i monot ti'n blentyn. Damwain oedd inni'n dau fod yn yr un groth. Dydw i'n gofidio dim am hynny. Ti ydy unig gariad 'y mywyd i. Ond rydw i'n ferch i frenin; rydw i'n chwaer i frenin. Fy nhynged i ydy bod yn fam i frenin. Fedra i ddim wrth y peth. Mi wyddost fod gwrthod yn ymarferol amhosib. Ond heblaw hynny, brad fyddai gwrthod.
|
Efnisien
|
Mae'n haws gen'ti 'mradychu i.
|
Branwen
|
Efnisien, paid â ffraeo. Bob tro yr ei di i frwydr rwyt tithau'n taflu'n serch ni i'r tân. Cwlwm nad ydy o ddim yn dal ydy cariad. Rhaid i gleddyf neu briodas ei dorri o neu ei ddatod. Mae'n well gen i dorri na datod.
|
Efnisien
|
Gwrando, 'ngeneth i. Rwyt ti'n dannod i mi nad ydw i ddim yn frenin nac yn fab i frenin, ac felly does gen i ddim rhan yng nghynllun dy fywyd di. Fod yn rhaid i ti rodio dy rych, eistedd ar orsedd gwlad a dysgu anghofio... Alla i ddim anghofio. Alla i ddim ffarwelio a maddau. Nid damwain dros dro yn 'y mywyd i wyt ti. Ond gwenwyn i'm lladd i; gwenwyn sy'n fy llosgi i'n fyw. Paid ti â meddwl y daw amser i bylu'r boen. Mi all cariad o'i dwyllo droi'n gas. Rwyt ti'n sôn am roi etifedd i orsedd Iwerddon. Rhoi Matholwch rhwng dy gluniau di ar f'ôl i. Os digwydd hynny myn y coblyn ulw, cymer di ofal na ddaw ffrwyth dy groth di fyth i'm hafflau i,─neu fe'i bwria i o wysg ei ben i'r gynnau dân.
|
|
Mae'r drws yn agor a saif Nisien yno.
|
Nisien
|
Branwen, fy chwaer, mae'r brenin yn galw amdanat.
|