Opening text of Cythraul y Canu

Characters

Simon Jones. Hen ŵr penwyn. Dros ei bedwar ugain oed; ychydig yn gloff ei gerddediad. Gwallt hir, wyneb-agored. Llygad llon, direidus; yn siarad â llais uchel gan roddi pwyslais arbennig ar ambell air; hen frawd yn teddiannol ar lawer o wreiddioldeb ac arbenigrwydd.

Parch. Gwyn Evans. Gweinidog y lle. Dyn tua chanol oed, o olwg urddasol a diwylliedig; yn gwisgo fel pregethwr neu offeiriad, sef dillad duon a "coler rownd."

Siencyn Jenkins. Dyn tal tenau, tua hanner cant oed. Teiliwr y pentref. Yn gwisgo'n lanwedd, heb fod yn or-drwsiadus, Crafat am ei wddf. Gwallt du, hir. Ychydig fwstash, yn edrych yn gerddorol, ac yn hoff o fwmïan canu.

Martha Jenkins. Gwraig yr uchod. Tua hanner cant oed, Dynes dew lewyrchus, ffraeth ei thafod. Yn siarad â llais uchel, clochaidd, ac yn sarrug ei thymer.

Marged Elen Merch yr uchod, tuag ugain oed. Geneth dawel ac addfwyn, wedi gwisgo'n ddestlus, ond nid yn rhodresgar.

Telorydd Isaac. Dyn trwsiadus a diwylliedig, tua 25 oed; yn gwisgo'n dda: cuffs, cadwyn aur, ychydig fwstash.

Mari Isaac. Mam Telorydd. Tua hanner cant oed, tal, tenau, hunanol, miniog ei thafod, sarrug ei thymer. Yn gwisgo'n drwsiadus. Gall ddefnyddio "pince-nez" os yn gyfleus.

Priscila. Merch dal, ugain oed, yn gwisgo'n "fodern" iawn, ac yn or-drwsiadus. Yn siarad Cymraeg gyda llediaith Seisnigaidd, ac yn ymddangos yn falch a rhodresgar.

Wil Bach. Hogyn tua phymtheg oed. Bychan o gorffolaeth i ateb ei oed; yn gwisgo'n gyffredin iawn; eì grys allan drwy ei ddillad. Ei wyneb yn fawlyd. Ei wallt hir i lawr dros ei dalcen; ei lais yn uchel ac yn fain. Rhyw wên ddireidus ar ei wyneb, yn edrych fel hanner ynfytyn (village simpleton).

Details

CYTHRAUL Y CANU

'Mask' mawr hyll ar ei wyneb. Gellir cael y cyfryw mewn unrhyw dref am ychydig geiniogau. Gwisged glogyn mawr dros ei ben. (Gwna blanced neu 'sheet' gwely y tro). Gwneir ddau gorn mawr wrth y clogyn, y rhai hyn o liw gwahanol i'r clogyn neu y blanced. Gall hefyd addurno ei ben â phlufen neu ddwy, o gryn faintioli. Gydag ychydig ddeheurwydd, gellir gwneuthur yr oll i edrych yn bur effeithiol. Mynner hefyd gadwyn (gwna 'plough chain' y tro). Gosoder un pen o'r gadwyn am ei wddf neu ei ganol, gan adael i'r gadwyn i lusgo ar ei ôl ar y llwyfan.

Nid yw'r uchod ond awgrymiadau; gall y cyfarwyddwr ddefnyddio ei chwaeth ei hun ynglŷn â'r gwisgoedd.

Os bydd digon o le ar y llwyfan, gall rhyw ddwsin o rai heb fod yn perthyn i'r cwmni fynd i eistedd er mwyn creu brwdfrydedd a dangos bod cynhulliad lluosog yng nghyfarfod y Côr. Ni raid i'r rhai hyn wisgo'n wahanol i arfer. Bydded iddynt glapio a gwaeddi; rhai ohonynt i gefnogi un blaid, a'r gweddill y blaid arall. Gallant bleidleisio, a gallant ganu ar y diwedd, Disgwylir i bawb fo ar y llwyfan fod yn llawn bywyd a brwdfrydedd, a dangos diddordeb mawr ymhob symudiad.

GOLYGFA

Ni raid wrth lawer o gost na thrafferth i lwyfannu y Gomedi hon. Y mae wedi ei threfnu fel y gellir ei llwyfannu mewn ysgoldai bychain, os bydd galw. Mynner llwyfan gweddol lydan os yn bosibl. Hongier y llen fel y bo rhyw ddwy droedfedd rhyngddi a phen blaen y llwyfan. Mynner y llen i agor yn y ddau ben. Os bydd darlun-lenni at law, mynner ddarlun o ystryd, gyda phorth yn agor i ryw adeilad; neu, gwell fyth fyddai cael drws yn un pen i'r llen. Ar y llwyfan, nid oes angen ond ystafell foel fel festri capel, gyda bwrdd, ychydig gadeiriau a meinciau. Os ewyllysier gwneuthur y lle yn fwy atyniadol, gosoder blodau ar y bwrdd; mynner le tân, a hongier 'modulator' y Tonic Solffa ac ychydig ddarluniau ysgrythurol ar y muriau.