| GOLYGFA Ystafell eistedd fodern. Un dodrefnyn amlwg yw'r "Record Player." Pan gyfyd y llen eîstedd EFA STEPHENS mewn cadair gyffyrddus yn gwrando ar record yn cael ei chwarae. (Bydd y dewisiad o record yn bwysig). Merch olygus tua 35 oed yw hon. Egŷr y drws a daw MEURIG i mewn. Mae ef tua'r un oedran â'i wraig. Nid yw hi 'n sylwi arno. Mae ei meddwl i gyd ar y gerddoriaeth. AMSER: 8 p.m. Saif Meurig wrth y drws gan edrych yn ddiamynedd. Mae'n pesychu. |
|
| Efa |
(Try edrych am foment.) Hst! |
| Meurig |
Bob tro y do' i adre, dim ond yr un sŵn o hyd! A thithau wedi dianc i fyd breuddwyd! (Mae MEURIG yn cerdded at yr offeryn ac yn rhoi iaw arno.) |
| Efa |
Paid! |
| Meurig |
'Rwy' wedi blino. |
| Efa |
Ble'r wyt ti wedi bod? |
| Meurig |
Yn y labordy. Ble arall! |
| Efa |
Rwyt ti'n hwyrach nag erioed... Ac yn awr, os gweli di fod yn dda, efallai y caf wrando ar y record. Mae hi'n wych. |
| Meurig |
'Rwyf heb fwyta ers hanner dydd. Pam nad ei di i'r gegin fach i baratoi rhywbeth, yn lle segura fan hyn! |
| Efa |
(Edrych ar y llall foment.) Rhaid i ti gymryd pethau'n fwy hamddenol. |
| Meurig |
(Erys) Ie... pam lai! (Yn chwerw.) Yn yr un man y byddwn i. |
| Efa |
Os yw hyn'na'n wir, 'wela' i fawr iawn o synnwyr dy fod ti'n lladd dy hunan yn y labordy. Mi fyddet yn fwy cysurus o lawer gartre. (Yn dawel.) A minnau. |
| Meurig |
Ond mae'r arbrofion yn galw! |
| Efa |
Ydyw dy waith di mor bwysig â hyn'na? |
| Meurig |
Yn aruthrol bwysig. |
| Efa |
(Yn dawel.) 'R wy'n ceisio dyfalu weithiau, Meurig, pam y priodaist ti o gwbl. |
| Meurig |
(Yn mynd ati.) Ydyw pethau cynddrwg â hyn'na? |
| Efa |
Nid fel hyn oedd hi 'r blynyddoedd cyntaf. Yn yr amser hwnnw fe roddet sylw i mi, yn ogystal ag i'r labordy. |
| Meurig |
Rwy'n gorfod talu'n ddrud am y camgymeriad a wnes i bedair blynedd yn ôl. |
| Efa |
Paid â gofidio cymaint. Mae'r Awdurdodau 'n siwr o roi dy hen swydd yn ôl i ti. Yr wyt ti'n rhy athrylithgar iddyn' nhw dy anwybyddu di o hyd. |
| Meurig |
Tybed? I feddwl 'u bod nhw wedi fy nghadw i i weithio ar bethau dibwys ers dros dair blynedd, a hynny, dim ond am i mi agor fy ngheg mewn parti. 'Ddywedais i ddim byd nad oedd yn hysbys i bawb. Dim ond bod un o'r mân swyddogion wedi fy nghlywed i. Mae'r peth yn ynfyd. |
| Efa |
Yr wyt ti'n rhy ddiamynedd. Anghofia'r helynt. Anghofia bopeth... ond bod gen ti wraig. (Erys.) 'Rwy' wedi bod yn unig trwy'r dydd. |
| Meurig |
Mae gen ti dy ddiddordebau. |
| Efa |
Efallai. (Ennyd o ddistawrwydd.) Sut wyt ti'n teimlo'n nawr? |
| Meurig |
Yn well. Efallai mai ti sy'n iawn wedi'r cyfan. Efallai nad yw fy ngwaith i'n cyfri' o gwbl. Does dim yn aros heddi'. Mae dyn yn dod ar draws rhywbeth newydd, yn cael rhyw weledigaeth, ac mae hyn yn ei wefreiddio. Ond 'dyw'r cyffro ddim yn aros. Mae problemau newydd yn codi, ac mae'n rhaid mynd ar ôl y rheiny. |
| Efa |
Dyna ti o hyd. Yn rhy uchelgeisiol! Fe all uchelgais ladd dyn gydag amser. (Yn dawel.) 'Rwy' i'n dy gael di'n ddigon, fel ag yr wyt ti. |
| Meurig |
Diolch. (Erys.) 'Rwy'n teimlo weithiau nad oes angen mwy... Ond mae rhyw ysfa yn fy ngorfodi i i weithio ymlaen, a churo'r lleill. |
| Efa |
Ac ennill beth? |
| Meurig |
Yr hen glod. |
| Efa.. |
A hynny sy'n bwysig? |
| Meurig |
A thi! Mi fyddi dithau ar dy ennill pan fydda' i ar fy nhraed unwaith eto. |
| Efa |
Tybed? Nid wyf i'n chwennych clod... Dim ond dy gwmni. |
| Meurig |
Fe ddaw hynny eto... ar ôl y llwyddiant. |
| Efa |
Yfory yw hi o hyd. (Ennyd o ddistawrwydd.) Gwell i mi fynd i'r gegin. |
| Meurig |
'Does dim chwant bwyd arna' i erbyn hyn. |
| Efa |
Lol! A thra bydda' i'n paratoi'r swper 'rwyf am glywed y miwsig unwaith eto. Mi fydd Josef draw cyn hir yn gofyn fy marn i am y record. |
| Meurig |
(Ei lais yn caledu.) 'Ddaw e' ddim draw heno? |
| Efa |
Mae e'n siwr o ddod. Fe wyddost yn burion fel mae e'n hoffi dod draw am sgwrs bob nos cyn mynd i'r gwely? |
| Meurig |
Mae e'n ddigon o farn! |
| Efa |
Rwy'n teimlo trueni drosto. (Erys.) Mi fyddi di'n gwrtais os daw e'? |
| Meurig |
Mae dyn yn blino ar drafod yr un hen bethau o hyd. |
| Efa |
(Yn araf.) Yr wyf i'n hoffi'r dyn. |
| Meurig |
Fe ddylai fod cywilydd arnat ti dy fod ti'n barod i gyfaddef hynny! |
| Efa |
Pam na all dau berson fod yn gyfeillgar? |
| Meurig |
Mae dynion yn siarad. Tref fach yw hon. |
| Efa |
Gad iddyn' nhw siarad! Beth yw'r ots? Yr wyt ti'n deall yn iawn y berthynas sydd rhyngof i a Josef, a dim ond hynny sy'n cyfrif. |
| Meurig |
Ni hoffais i mo'th ffrindiau di erioed. |
| Efa |
Naddo. Mae nhw'n perthyn i'm byd i, ac yn anffodus mae hwnnw allan o'th gyrraedd di. |
| Meurig |
Am dy fod ti'n dymuno hynny. |
| Efa |
Nage. Nid arnaf i mae'r bai. 'Rwy' wedi ceisio deall dy ddiddordebau di, ond wedi methu. Oes syndod yn hynny? Ches i mo 'mreintio â'th allu di. Ond beth amdanat ti? Yr ŷm ni'n dau wedi bod yn briod wyth mlynedd... wyth mlynedd i heddi'. |
| Meurig |
Efa! Maddau i mi! Anghofiais yn llwyr! Dyna ffŵl! Y labordy 'na. |
| Efa |
Dyna oedd dy esgus di y llynedd hefyd. Ond paid â hidio. Fe ges un anrheg i'm hatgoffa i o'r diwrnod braf hwnnw, wyth mlynedd yn ôl. |
| Meurig |
Beth? |
| Efa |
Y record. |
| Meurig |
Fe roddodd Josef anrheg i ti, i ddathlu dydd dy briodas! |
| Efa |
Anrheg i ni'n dau. |
| Meurig |
Fe ŵyr yn burion nad wyf i'n hoffi miwsig! (Erys.) Pwy ddywedodd wrtho mai heddi' oedd y dydd? |
| Efa |
Efallai mai fi. 'Wn i ddim. Rhaid dy fod ti neu fi wedi cyfeirio at y dyddiad rywbryd neu'i gilydd yn ei gwmni. |
| Meurig |
Nid y fi. |
| Efa |
Beth yw'r ots pwy? |
| Meurig |
Yr wyt ti'n dweud popeth wrth Josef. Pob cyfrinach fach. Yn cyfathrachu â rhyw grachach o estron sebonllyd. |
| Efa |
'Dyw hyn'na ddim yn wir! |
| Meurig |
Wyt ti'n gwadu mai estron yw e'? |
| Efa |
Nag wyf. Dim ond dy ddisgrifiad rhagfarnllyd di! (Yn wawdlyd.) Ble mae'r gwyddonydd wedi dianc heno? Ti sydd wedi bod yn pregethu gogoniant rhesymeg ar hyd dy oes! Yn awr yn condemnio dyn, a hynny dim ond achos dy anallu di i ffrwyno teimladau ynfyd. |
| Meurig |
Nage! |
| Efa |
(Ei llais yn newid.) Ond dyna hyfryd i feddwl fod gen ti deimladau o gwbl. Oes posibl fod yna galon wedi'r cyfan yn curo o dan darian blwm y gwyddonydd niwclar? Fe gredais hynny wyth mlynedd yn ôl. |
| Meurig |
Yr wyt ti fel plentyn o hyd, yn byw ym myd breuddwydion. |
| Efa |
Yr unig fyd o werth. Byd sydd ymhell iawn o'th fyd di,... a'th fydoedd. (Yn wawdlyd.) A luchiwyd byd bach newydd i fyny i'r gwagle heddiw? Naddo? Wel, wel. Beth ych chi wedi bod yn ei wneud yn y labordy heddi'? Yn ceisio dod o hyd i ffordd newydd, fwy effeithiol o ddifetha'r byd hwn? Hynny efallai? |
| Meurig |
Mae Josef yn ddiweddar. |
| Efa |
Fe ddaw 'nawr. Paid â dweud dy fod ti'n awyddus i'w weld e'? |
| Meurig |
Ydwyf. Mi fydd ei bresenoldeb yn help i'th dawelu. 'Rwyf wedi sylwi, mai dim ond dy gynhyrfu di mae fy mhresenoldeb i. A hynny ers misoedd bellach. |
| Efa |
A hynny am nad ydym yn siarad yr un iaith. Yr wyt ti'n byw ym myd gwyddoniaeth a dinistr, a minnau ym myd celfyddyd,—y byd creadigol. |
| Meurig |
Ond heb lwyddo i greu dim. Pe bai gennyt blentyn efallai na chawn glywed y siarad hwn. |
| Efa |
Meurig! |
| Meurig |
Wel? Wyt ti'n ofni cael dy ddadansoddi, a chael gwybod mor ddiffrwyth dy fywyd? Yr wyt ti wedi sôn am dy ffrindiau. Wfft i'r fath ffrindiau! Pob un ohonynt yn freuddwydiwr a pharaseit. Ac yr oedd yn rhaid i Josef Lobbock ddianc o'i wlad ei hun, a dod yma i freuddwydio. |
| Efa |
Dianc i chwilio am ryddid! |
| Meurig |
Stori ramantus... i ferch anwadal. Mi ddylai Josef fod wedi dal ei dir. |
| Efa |
A chael ei ladd! Fe wyddost mai carchar neu farwolaeth sy'n aros Josef os aiff e 'nôl! |
| Meurig |
Efallai nad efe yw'r unig un sydd am ddianc. Beth amdanat ti? (Yn cyfeirio al y "record player".) Beth yw hwn'na ond offeryn dianc! Ond mae'n amheus gen i a yw e'n ddigon iti. Eto, paid â phryderu. Mae'r cyfle wedi dod i ti gael dianc yn gyfangwbl. |
| Efa |
(Yn bryderus.) Beth... beth wyt ti'n feddwl? |
| Meurig |
Bûm yn gweithio'n hwyrach nag arfer heno. A wyddost ti pam? Am fod fy ngwaith yn y labordy wedi gorffen. |
| Efa |
Yr wyt ti wedi colli dy swydd! |
| Meurig |
Pam wyt ti'n dweud hyn'na? (Yn codi ei lais.) Ateb! |
| Efa |
Dim... Dim ond dy fod ti'n grwgnach weithiau, dy fod ti'n cael cam. |
| Meurig |
Ac mae hynny'n wir. |
| Efa |
Beth sydd yn mynd i ddigwydd i ti 'nawr? |
| Meurig |
'Rwyf wedi ymddeol. |
| Efa |
I ble'r ei di? |
| Meurig |
'Rwyf heb benderfynu'n iawn. |
| Efa |
A 'nawr 'rwy' i'n cael gwybod! (Erys foment, ac na'n dawel.) Yr wy' i'n hapus 'ma. |
| Meurig |
Yn chwarae gyda'th deganau! |
| Efa |
Bod gyda'n gilydd. |
| Meurig |
Na. 'Choelia i fawr! 'Dŷm ni'n dau ddim yn symud yn yr un byd. (Yn newid ei lais.) Rwy'n dy ryddhau di, Efa fach. Fe gei di aros 'ma gyda'th ffrindiau... gyda Josef, ramantus, sebonllyd. (Edrych arni.) Beth sy'n bod arnat ti? Paid ag edrych mor ddigalon. Beth am y record? Gad i ni 'i chlywed hi gyda'n gilydd... am y tro cyntaf... a'r tro olaf. Mi fydda' i'n mynd odd'ma. |
| Mae MEURIG yn rhoi'r record i chwarae, ac yna'n gwrando. Yn sydyn mae cloch y drws yn canu. |
|
| Meurig |
Josef. Paid â'i gadw i aros ar garreg y drws. Pam wyt ti'n oedi? Cer! |
| A EFA allan yn araf. Erys MEURIG ar ei draed â'i gefn at y tân. Daw EFA yn ôl i'r ystafell. Saif wrth y drws am foment i JOSEF LOBBOCK gael dod i mewn. Dyn tua 45 oed, ac yn siarad yn dawel yw JOSEF.} |
|
| Meurig |
Noswaith dda, Josef. Yr ŷm ni wedi bod yn 'ch disgwyl chi. |
| Josef |
(Erys heb symud.) (Dim ond gwrando ar y record.) (O'r diwedd mae yn siarad.) Godidog. (Daw y miwsig i ben.) Ie... godidog. |
| Meurig |
A ga'i 'i chwarae hi eto? Mae Efa yn 'i hoffi hi'n fawr. |
| Josef |
Mae Efa yn deall. Mae hi'n gallu gwerthfawrogi miwsig symbolig. A beth amdanoch chi? Yr o'ch chithau'n gwrando. (Try at EFA.) Mae e'n dod yr un ffordd â ni. |
| Meurig |
Dim eto, Josef. |
| Josef |
(Yn siomedig.) Trueni. (Try at y "record player".) Mae'n anodd dirnad pam nad yw pawb yn ymateb i fiwsig tebyg i hwn. Mae'r miwsig hwn yn wir o bob oes. |
| Meurig |
Yn wir? |
| Josef |
Ydy'. Gan mai dianc yw'r thema. Os oes yna un gair yn arbennig yn nodweddu Ewrop heddiw, y gair dianc yw hwnnw. |
| Meurig |
Fe ddylech chi fod yn gwybod, Josef. Yr ych chi'n arbenigwr ar y cwestiwn, hynny yw, os yw ffoi a dianc yn gyfystyr. |
| Josef |
(Yn dawel.) Fe wn beth yw ffoi. Dianc? Na. Mae hwnnw'n fwy anodd. Fe all dyn ffoi i bellteroedd y ddaear, ond eto, heb ddianc. Mae rhywbeth yn aros o'r hen fywyd ac yn gafael ynddo o hyd. |
| Meurig |
Cydwybod efallai? |
| Efa |
Beth am dy swper, Meurig? (Try at JOSEF.) Newydd ddod adre mae e'. Efallai yr hoffech chithau rywbeth 'i fwyta? |
| Josef |
Dim, diolch yn fawr. Ond nes ymlaen... cwpanaid o goffi... E? |
| Efa |
Cewch siwr. |
| Josef |
(Try at MEURIG.) Does neb arall yng Nghymru cystal â'ch gwraig chi am wneud coffi. |
| Meurig |
'Dwy i byth yn 'i yfed e. Chi'r estroniaid sy'n hoff o goffi. (Try at EFA.) Paid ti â ffwdanu am fy swper i. Mae gen i waith arall i'w wneud gynta'. Gwaith pacio. |
| Josef |
Yr ych chi'n mynd i ffwrdd? |
| Meurig |
Mae'r gwaith yn galw am hynny. |
| Josef |
Dyna'r gwaetha' o ddal swydd o dan y Weinyddiaeth. |
| Mae MEURIG yn cerdded at y drws ac EFA yn ei ddilyn. Edrych EFA yn ddryslyd. |
|
| Meurig |
Paid ti â dod. Does dim angen. Aros i drafod y record 'na gyda dy gyfaill. Mae'r thema yn un mor addas i chi'ch dau. |
| Josef |
I ni'n tri. (Mae MEURIG yn edrych arno.) Onid yw'r gwyddonydd hefyd â'i fryd ar ddianc y dyddiau hyn? Mae si yn y pentref fod y sateleit nesaf yn mynd i gario dynion. |
| Meurig |
Mae trigolion y pentref hwn yn rhy hoff o glebran. |
| Josef |
Felly 'dyw'r stori ddim yn wir? |
| Meurig |
Amser a ddengys. |
| Josef |
Chwarae teg i chi. Ni allai'r un swyddog diogelwch gael unrhyw fai ynoch chi. Eto... yn hwyr neu'n hwyrach, fe welwn ddynion yn mentro i'r gwagle... i ddianc. |
| Meurig |
I ddarganfod rhyfeddodau newydd. |
| Josef |
A thrwy hynny... yn dianc oddiwrth y presennol sydd yn gwasgu. (Yn cydio yn y record.) Fe ddeallodd y cyfansoddwr hynny'n glir iawn, ac mae e' wedi cerfio 'i ddarlun fan hyn. (Yn sydyn.) Ond 'rwyf heb eich llongyfarch chi eto. |
| Meurig |
Ar beth? |
| Josef |
Dydd eich priodas. Wyth mlynedd i heddiw, ontefe? (Edrych ar EFA.) Peidiwch â dweud fy mod i wedi gwneud camsyniad? |
| Efa |
Naddo. Diolch... am yr anrheg. |
| Josef |
(Try at MEURIG ) Yr ych chi'n ddyn lwcus iawn. |
| Meurig |
'Rwyf yn eich dyled. |
| Josef |
Sut hynny? |
| Meurig |
Fe anghofiais i ba ddydd oedd e' heddi'. Mi fyddai hwn wedi bod yn ddiwrnod siomedig iawn i Efa, onibai i chi gofio amdani. |
| Josef |
(Yn gwenu.) Dyma chi wedi cyflawni'r pechod anfaddeuol... yn anghofio dydd eich priodas. Beth ych chi'n ddweud, Efa? |
| Efa |
(Erys foment.) Mae e'n bechod mawr. |
| Josef |
(Yn gwenu ac yn troi at MEURIG.) Dyw hi ddim am 'ch condemnio chi'n gyfangwbl chwaith. |
| Meurig |
Efallai mai i'r miwsig 'rwy'n ddyledus am hynny. (Yn cerdded at y "record player".). A gaf i chwarae'r record i chi 'to? Beth wyt ti'n ddweud, Efa? |
| Efa |
Mae gen i ben tost. |
| Meurig |
Fe wellith hwn ben tost. (Y miwsig yn dechrau.) Ac yn awr rhaid i chi'ch dau esgusodi i. 'Rwy'n mynd i fod yn brysur. |
| Mae MEURIG yn mynd allan. Nid yw EFA yn siwr beth i'w wneud. Yn sydyn mae JOSEF yn rhoi taw ar yr offeryn. |
|
| Josef |
Beth sy'n bod? |
| Efa |
(Llais rhyfedd.) Gadewch iddo chwarae. |
| Josef |
Ond 'd oeddech chi ddim yn gwrando. |
| Efa |
Oeddwn, rywle yn fy isymwybod. |
| Josef |
(Yn gwenu.) Fe fu yna adeg pan oeddech chi'n arfer gwrando â'ch holl feddwl. |
| Efa |
Y pen tost 'ma. |
| Josef |
Ydyw e'n ddrwg? |
| Efa |
Mae e' wedi bod gen i trwy'r dydd. |
| Josef |
Effaith y siom? (Edrych EFA arno.) Mae gwragedd yn disgwyl cael blodau i ddathlu dydd priodas. |
| Efa |
'Ches i ddim mo'r pen tost 'ma llynedd, a welais i ddim blodau y pryd hwnnw chwaith. |
| Josef |
'Falle y carech chi i mi fynd. Mi ddof draw nos yfory. |
| Efa |
Efallai na fydd yfory. |
| Josef |
(Edrych arni'n syn.) Yr ych chi'n sâl! |
| Efa |
(Gyda gwên fach.) Dim ond gofid. Hyd yn hyn 'rwyf wedi llwyddo i gadw 'ngofiadau o dan ddisgyblaeth,—diolch i chi a ddaeth â diddordebau newydd, pwysig i mi. Ond heno 'wnaiff y rheiny ddim mo'r tro. |
| Josef |
Oes rhywbeth y galla" i ei wneud? |
| Efa |
Dim, Josef. (Erys.) Pa faint o amser ych chi wedi bod yn byw yn y pentre' 'ma erbyn hyn? |
| Josef |
Blwyddyn... na, deng mis. Rwy' wedi colli cyfri'. |
| Efa |
A minnau. Gallwn feddwl fy mod i wedi 'ch 'nabod chi erioed. Pam tybed? |
| Josef |
Am ein bod ni'n dau yn credu yn yr un pethau, y pethau tragwyddol. |
| Efa |
Ond eto i gyd fe wn i ond ychydig iawn amdanoch chi. Dim byd am 'ch hanes chi. |
| Josef |
'Dyw fy ngorffennol yn cyfri' dim. |
| Efa |
Nid dyna farn y byd. Mae'r byd... yr Awdurdodau wedi ein cofrestru ni i gyd erbyn hyn, gyda llwyddiant ein dyfodol yn dibynnu ar burdeb ein gorffennol. 'Does dim lle i neb sydd wedi pechu yn erbyn y Wladwriaeth. Rwy'n gwybod. Mae Meurig wedi gorfod dioddef am iddo siarad gormod. Dim ond unwaith. Ond yr oedd yn ddigon.—Ond beth am 'ch hanes chi? (Yn oedi.) Yr ych chi'n gweld fel mae pethau wedi newid yn y tŷ hwn, a hynny mewn byr amser? |
| Josef |
Mae hawl gyda chi i'm holi i. |
| Efa |
Croesholi! Dyna fesur y ffordd yr ŷm ni wedi dod o'ch byd chi. Yr ŷm ni yn y byd sydd o'n cwmpas ni 'nawr, y byd lle mae pawb yn drwgdybio 'i gilydd. |
| Josef |
(Erys foment.) Fe ddes i'r pentre' 'ma gan obeithio dod o hyd i noddfa. Cyn dod yma fe dreuliais ddwy flynedd yn Llundain gyda chyfeillion. Roedd hynny'n nefoedd ar y dechrau ar ôl dioddef yr erledigaeth yn fy ngwlad fy hun. Ond yn raddol dyma'r bywyd yn Llundain yn dechrau suro. Dinas y trwst a'r gweiddi mawr, a phob pwyslais ar gynnwrf y byd. Gwaethygodd fy iechyd, ac yr oedd yn rhaid i mi ddianc. Mae pethau'n wahanol yma. |
| Efa |
'Wn i ddim. Mae'r labordy yma, a hwnnw yw duw mawr y gymdogaeth, yn rhoi gwaith ac yn addo'n dda. |
| Josef |
Sylwais i ddim. Rwyf wedi treulio yr holl oriau diddan yn yr ystafell hon. |
| Efa |
Bywyd unig. |
| Josef |
Pan ddes i 'ma flwyddyn yn ôl, dyna pryd yr oeddwn yn ddyn unig. Fy nghyfeillion yn Llundain wedi methu a'm cysuro ar ôl i mi golli fy ngwlad. |
| Efa |
Mi fyddai hynny'n ormod i'w ddisgwyl. |
| Josef |
(Ym dawel.) Fe lwyddoch chi. Efallai ryw ddiwrnod y caf y fraint o dalu peth o'r ddyled yn ôl. |
| Efa |
Ond fi sydd yn 'ch dyled chi! 'Roeddwn innau'n unig. Chi agorodd fy llygaid i beth o ogoniant y byd 'ma. I'r celfyddydau. Cyn cwrdd â chi yr oeddwn yn ddall i bopeth o werth. |
| Josef |
Yr oedd y gallu i ddeall ynoch chi'n barod. Dim ond 'ch annog chi. Dyna i gyd a wnes i. |
| Efa |
(Yn oedi foment.) Trist yw meddwl y daw'r dyddiau hyn i ben. (Erys.) Mae Meurig yn symud. Mae e' wedi gorffen â'i waith yn y labordy. |
| Josef |
Beth! 'Chlywais i ddim mohonoch chi'n sôn am hyn o'r blaen. |
| Efa |
'Wyddwn innau ddim tan heno. |
| Josef |
'D... 'does dim o'i le? |
| Efa |
Dim... mor bell ag y mae'r Awdurdodau yn y cwestiwn. |
| Josef |
Mae rhywbeth arall? |
| Efa |
Oes. (Erys.) Nid yw Meurig yn gallu deall... y gall dyn a merch fod yn... gyfeillion diniwed. |
| Josef |
Ni'n dau? (Erys.) Ai dyna'r rheswm mae e'n mynd odd'ma? |
| Efa |
Beth arall? |
| Josef |
Mae hyn yn sydyn iawn. Anodd gen i gredu mai heno yw'r tro cyntaf i Meurig gyfeirio at ein... cyfeillgarwch. Mae'n rhaid fod y peth ar i feddwl e' ers llawer dydd. |
| Efa |
Dyma'r tro cyntaf iddo ddweud yn blaen. Nid yw ef erioed wedi bod yn rhy hoff o'm ffrindiau i. Mae e'n ystyried pob math o artist yn ffŵl sentimental. 'Roedd hynny'n peri difyrrwch i mi ar y dechrau, ond fe aeth chwerthin yn fwy anodd gydag amser. |
| Josef |
I ble'r ych chi'ch dau yn meddwl symud? |
| Efa |
Nid dau. Dim ond Meurig. Mae e' wedi penderfynu ei bod hi'n bryd i ni'n dau ymwahanu. Onid yw'r peth yn anhygoel! Gwallgofrwydd! |
| Josef |
O'm hachos i? |
| Efa |
(Erys.) Nage. Mae Meurig yn credu mai chi yw ei elyn... ond ei elyn pennaf yw ef ei hun. |
| Josef |
(Yn oedi.) Pam wy' i wedi cael croeso gyda chi i ddod i'r tŷ 'ma 'n ystod y misoedd diwetha'? |
| Efa |
Am ein bod ni'n dau wedi digwydd dod ar draws ein gilydd, ac yn cael ein gilydd yn caru'r un pethau. |
| Josef |
Beth amdanoch chi'n ceisio deall diddordebau Meurig? |
| Efa |
Maent y tu hwnt i'm hamgyffred. |
| Josef |
Felly, yr ych chi'n falch fod heno wedi dod? |
| Efa |
Nagwyf! Heb gydymdeimlad â Meurig fel gwyddonydd wyf i... nid fel dyn. (Erys.) A fuoch chi, Josef, erioed mewn cariad? |
| Josef |
(Wedi oedi.) Rwyf mewn cariad o hyd. |
| Efa |
Ble mae hi? Dyma'r tro cyntaf i mi 'ch clywed chi'n sôn amdani! |
| Josef |
Mae clo wedi bod ar fy nhafod i tan heno. |
| Efa |
Heno? |
| Josef |
(Yn oedi.) Mae Meurig yn dianc. (Yn mynd at EFA.) Efa! Rwy'n 'ch caru chi. Nid rhywbeth sydyn yw hyn. Rwyf wedi bod yn ymladd yn i erbyn e' ers misoedd, ond heno mae'n rhaid i mi siarad. |
| Efa |
Na! |
| Josef |
Ni fwriedais ddweud fy nghyfrinach wrth neb fyth. Roedd gen i ormod o barch tuag atoch chi a Meurig. Ond mae Meurig yn mynd i ffwrdd, ac mae'r ffaith hynny'n newid popeth. Rwyf am i chithau ddod i ffwrdd gyda fi. |
| Efa |
Peidiwch! |
| Josef |
Mae'n bryd i ni gyd wynebu'r ffeithiau! 'Does dim dyfodol i chi a Meurig gyda'ch gilydd. Mae Meurig wedi cydnabod hynny heno. |
| Efa |
Nid oes ddyfodol i Meurig yn unman heb rywun y tu cefn iddo. |
| Josef |
Nid oes 'ch angen chi ar Meurig! Fawr iawn o barch mae e' wedi ei ddangos i chi erioed. 'Rwy' wedi sylwi ar ei ymddygiad droeon, a'r profiad yn fy nghynhyrfu i'r gwraidd. Wn i ddim ar y ddaear sut y llwyddais i'm hatal fy hun rhag ymyrryd. |
| Efa |
Fe ddylech fod wedi dweud y pethau hyn o'r blaen! |
| Josef |
'Doedd gen i mo'r hawl. |
| Efa |
Rhaid fy mod i'n ddall... Ond fe welodd Meurig trwy'r cyfan! |
| Josef |
Naddo! 'Roeddech chi a Meurig yn ymbellhau oddiwrth 'ch gilydd ymhell cyn i mi ddod i'r pentref. |
| Efa |
Mawr fy nghywilydd i! |
| Josef |
Beth amdano fe? |
| Efa |
Gwyddonydd disglair yn 'i faes cyfyng... ond plentyn, y tu allan i'r maes hwnnw. |
| Josef |
Chi sy'n siarad fel plentyn 'nawr! |
| Efa |
Beth amdanoch chi, Josef? Fe luniasoch fyd newydd ar fy nghyfer i... y byd perffaith... ond yr ych chi 'ch hunan wedi colli ffydd yn y byd hwnnw heno. Fy chwennych i yr ych chi! |
| Josef |
I ni gael cyfrannu o'r byd hwnnw gyda'n gilydd. |
| Efa |
Mae 'ch cynllun yn rhy syml. |
| Josef |
Dyna ei ogoniant. |
| Efa |
Nage. 'Roedd anawsterau yn 'ch gwlad. Fe ddihangsoch. Mae gen innau anawsterau yn fy nghartref. Yr ych chi'n cynghori dianc eto! |
| Josef |
Efa! Mae bywyd yn fyr. Nid oes ystyr i fywyd, os nad i chwilio am nefoedd fach yn rhywle. |
| Efa |
Yn anffodus, nid ynys i ddianc iddi mo'r nefoedd. |
| Josef |
Felly, yr ych chi'n gwrthod? |
| Efa |
Mae'n rhaid i fi. Petawn i'n dianc gyda chi, mi fyddai'r misoedd diwetha' 'ma'n ddiystyr. Ni fyddent ond llwybr i lwfrdra, a fyddai mor ddinistriol â'r gwaith sydd yn mynd ymlaen yn labordy Meurig. Mae'n cyfeillgarwch ni'n dau yn golygu llawer mwy na hynny. |
| Josef |
(Yn dawel.) Efa annwyl. (Rhydd ei law ar ei braich.) Fe ddywedsoch y gwir gynnau fach... Mae'n hyfory ni wedi mynd. Fe gawn ffarwelio heno. |
| Efa |
Nid ffarwelio! |
| Josef |
Cyn daw'r chwerw. Oni dyna fydd orau i ni? |
| Efa |
(Erys yn hir cyn ateb.) Ie. Nid wyf am golli'r breuddwyd hwn. |
| Egyr y drws yn sydyn a daw MEURIG i mewn. |
|
| Meurig |
(Edrych arnynt am foment.) Beth sy' wedi digwydd i'r miwsig? Ond efallai nad yw'r miwsig mor bwysig wedi'r cyfan! |
| Josef |
'Roeddwn ar fynd. |
| Meurig |
(Yn wawdlyd.) Go dda! Mynd a dod yn ôl 'ch mympwy. Byd braf! |
| Efa |
M... mae brys ar Josef. |
| Meurig |
Amhosibl! Ni fu arno frys erioed! Dim ond pan ffodd allan o'i wlad... ac o berygl! |
| Efa |
Paid, Meurig! |
| Meurig |
Oes gen i ddim hawl i'm barn? Ac ar fy aelwyd fy hun! Aelwyd pwy yw hon, Josef? |
| Josef |
(Yn dawel.) 'Ch aelwyd chi... ac Efa. |
| Meurig |
lefe? 'Rwy'n amau! Bob tro y do i adre mae rhyw ddieithryn wedi cydio yn y lle. |
| Josef |
Nagoes, Meurig. Mae'r aelwyd 'ma'n barod i'ch croesawu chi bob amser. |
| Efa |
Yr wyt ti allan mor amal. |
| Meurig |
Duw Mawr! Mae gen ti a'r crachach hwn y wyneb i gyfathrachu â'ch gilydd, ac yna fwrw'r bai arna' i. |
| Efa |
Nid hynny, Meurig. |
| Josef |
Rwy'n cydnabod fy mod i'n ymwelwr cyson, ond 'roedd y tŷ hwn yn noddfa. |
| Meurig |
Gadewch y siarad sentimental er mwyn popeth! |
| Josef |
Credais fy mod i'n cael croeso. |
| Meurig |
Ac fe gawsoch. Gyda hon! |
| Josef |
Gyda'r ddau ohonoch chi. |
| Meurig |
Dyna gelwydd! Ni feddylioch y fath beth. Fe ddangosais i f'ochor i o'r dechrau. Ni fu gen i erioed amynedd i ddelio â llwfrgwn. Ydych chi am ddweud na sylwoch chi ar hynny? |
| Josef |
Efallai fe fûm i'n ddall. |
| Meurig |
Mi ddyweda' i pam! |
| Efa |
Gad lonydd i bethau 'nawr, Meurig! Ddaw dim daioni o'r siarad anweddaidd hyn. |
| Meurig |
(Yn ei hanwybyddu.) Fe gawsoch 'ch dallu gan Efa! |
| Josef |
Fe fu 'ch gwraig yn help mawr i mi, yn gyfrwng i mi anghofio hylltra'r byd. |
| Meurig |
Dyma chi eto. Yr un hen siarad arwynebol! Pam na gyfaddefwch chi'r gwir! Dim ond fel merch y gwelsoch chi Efa'n ddiddorol. A ellwch chi wadu? |
| Josef |
(Nid yw yn ateb.) |
| Meurig |
Pam nad atebwch chi? Ond beth wy'n ddisgwyl? Fel i bob estron seimllyd arall, rhywbeth i'w ddiystyru yw'r gwir i chi. (Try at EFA.) Ac fe roist dithau bob anogaeth iddo. |
| Efa |
Naddo, Meurig... M... mae Josef yn mynd odd'ma. |
| Meurig |
Fe ddaw 'nôl. |
| Josef |
Dim y tro hwn. |
| Meurig |
Dyma newydd sydyn! |
| Josef |
Mor sydyn â'ch penderfyniad chi. |
| Meurig |
Ai hwnnw yw'r symbyliad? |
| Josef |
(Erys.) Nage. |
| Meurig |
(Edrych o'r un i'r llall.) Diddorol. Felly, dyma ni wedi cyrraedd y groesffordd. Un yn mynd ffordd 'na. (Yn cyfeirio.) Y llall, y ffordd acw. (Yn cyfeirio eto.) A beth amdanat ti, Efa. (Braidd yn wawdlyd.) Llwybr Josef? |
| Efa |
'Rwy'n aros fan hyn. |
| Meurig |
A pham? Rho dy resymau. Carwn 'u clywed. Beth ych chi'n ddweud, Josef? |
| Josef |
Mae f'amser i'n rhy brin, Meurig. (Yn cerdded i gyfeiriad y drws.) |
| Meurig |
Beth yw'r brys mawr ar ôl misoedd o oedi? |
| Josef |
Misoedd o waith ymchwil manwl, ac yna'r fflach a'r symud mawr. Fe wyddoch y drefn, Meurig. A chithau'n wyddonydd? |
| Meurig |
Beth a wyddoch chi am fywyd y labordy? |
| Josef |
(Erys foment, ac yna'n dawel.) Digon. Gan i mi dreulio dros ugain mlynedd yn llafurio mewn un ohonynt. (Edrych y ddau arall arno'n syn.) |
| Meurig |
Anwiredd! |
| Josef |
Nage, Meurig. |
| Efa |
O... pam ddaru i chi adael? |
| Josef |
Fe fyddwch chi yn gallu deall... Yn fy ngwlad i, offeryn yw'r gwyddonydd yn nwylo'r Awdurdodau politicaidd. Offeryn heb enaid. |
| Meurig |
Pam nad ych chi'n dal swydd yn y wlad hon? Mae prinder gwyddonwyr. |
| Josef |
Onid yw gwyddoniaeth yn cael ei phuteinio ymhob gwlad? |
| Efa |
Yna i ble'r ewch chi, Josef? |
| Josef |
(Erys foment.) Adre. |
| Efa |
O nage! (Try at MEURIG.) Dwed wrtho, Meurig. Fe gaiff garchar neu'i ladd os aiff e' adre! |
| Josef |
Dim ond i'r corff mae carchar, Efa. |
| Efa |
Meurig! Dwed wrtho am aros! |
| Meurig |
Ei ddyletswydd yw dychwelyd adre. Gad iddo wneud un tro da yn ei fywyd! |
| Efa |
Meurig! |
| Josef |
Diolch. I'r ddau ohonoch chi. I chi, Efa, am y breuddwyd... i chithau, Meurig, am y deffro. (Â allan.) |
| Efa |
Josef! |
| Am foment mae'n debyg fod EFA yn mynd i'w ddilyn. Ond erys yn sydyn. Mae'r ddau yn ddistaw. |
|
| Meurig |
(Ei lais wedi tyneru.) Wyt ti'n siŵr nad wyt ti ddim am fynd ar 'i ôl e'? |
| Efa |
(Llais blinedig.) Yn eitha' siŵr. |
| Meurig |
Ond yr wyt ti 'n 'i garu e'. |
| (Mae Efa yn siglo ei phen.) |
|
| Meurig |
'Rwy' wedi ymddwyn fel ffŵl! (Yn mynd ati.) Dyw' hi ddim yn rhy ddiweddar. Mi alla' i fod yn wahanol o hyn allan. Fe oedd yn fy nghynddeiriogi i. (Nid yw EFA yn cymryd sylw.) Gwrando, Efa. Mae'n rhaid i mi fynd i ffwrdd. 'Rwyf wedi ymddeol ar gais yr Awdurdodau! 'Dŷn' nhw erioed wedi ymddiried yno' i. Digon da fy mod i'n mynd. Fe ga' i ddigon o swyddi,—yn talu'n well hefyd. Mewn diwydiant! |
| Efa |
Cei. |
| Meurig |
Dere gyda mi! Dechrau o'r newydd. |
| Efa |
Na, Meurig. |
| Meurig |
Josef! |
| Efa |
Nid Josef. Ti! Hanner awr yn ôl 'ro'wn yn dy gasâu di fel gwyddonydd. Ar ôl dy siarad di gynnau fach, 'rwy'n dy gasâu di fel dyn! |
| Meurig |
Nid oedd Josef yn haeddu gwell! |
| Efa |
Dyna'n union pam yr wy'n dy gasâu di! 'Rwyt ti heb newid dim. Cer! |
| Meurig |
(Erys.) Mi fydda' i'n symud heno, Efa. (Yn edrych arno.) Ac mi fydda' innau'n aros. |
| Edrych y ddau ar eí gilydd am beth amser. Try MEURIG yn sydyn a mynd allan. Erys EFA am foment heb symud. O'r diwedd â at y "record player" a chwarae'r record. Disgyn y llen yn araf i sŵn y miwsig. DIWEDD |