| Dylid cofio mai o safbwynt y gynulleidfa, nid yr actorion, y defnyddir y termau "De" a "Chwith" yn y nodiadau hyn. Cegin HUW CLOCSIWR. Yng nghanol y mur, yn wynebu, mae drws yn agor i'r fynedfa, neu'r "passage". Ar y dde i'r drws, bwrdd bychan, a llestr mawr hen-ffasiwn arno. Wrth ei ben, ar y mur mewn lle amlwg, llun dyn a barf fawr ganddo. Mae'r llun hwn wedi eì dynnu rhyw hanner can mlynedd yn ôl. Mewn un gongl, bwrdd bychan a set radio arno. Cloc mawr yn y gongl ar y dde; cwpwrdd yn y gongl ar y chwith. Wrth droi i'r dde yn y drws, fe ewch i'r gegin bach, a'r llofft; wrth droi i'r chwith, i'r drws ffrynt a'r stryd. Pan godir y Llen, mae HUW yn eistedd ar soffa, tua'r canol, yn gwneud rhywbeth i esgid ar ei lin. Mae ganddo farclod lledr o'i flaen. CATRIN yn eistedd wrth y tân, wrthi'n trwsio hosan. Am ryw ddau funud neu dri nid oes air rhyngddynt, gan eu bod yn gwrando ar y radio—clywir perfformiad meistrolgar ar biano. Pan ddaw'r rhaglen i ben, mae HUW yn troi y radio i ffwrdd. |
|
| Catrin |
O wel, dyna hwnna drosodd. Rhaglen reit dda y pnawn yma, Huw. |
| Huw |
Ia, Catrin, ardderchog. Mwy o stwff fel yna sydd arna ni eisio, yn lle'r sothach mae nhw'n roi am oria bob nos. |
| Catrin |
Pwy oedd y dyn yna, tybed? |
| Huw |
Pa ddyn? |
| Catrin |
Wel hwnna oedd yn chware'r biano rwan. |
| Huw |
O wn i ddim. Fforinar reit siwr. Enw llathan o hyd—Fritz von Powlan ne rwbath. Fforinars ydy rhain i gyd. |
| Catrin |
Hwyrach y gwelwn ni Gymro ar y blaen iddyn nhw rhyw ddiwrnod, Huw. |
| Huw |
Y? Dim peryg. Mae eisio chwysu am flynyddoedd cyn meistroli offeryn. Dydy o ddim yno' ni'r Cymry. Mi ydan ni'n ganwrs heb eu hail—ond mae hynny'n ran o'n natur ni. Dyfal-barhad, Catrin, hwnnw sydd ar ôl. |
| Catrin |
Mi gei di weld peth arall rhyw ddiwrnod. Os buasa Wili John ni'n cael tipyn o chware teg, mi fuasa'n gwneud ei enw ar y biano i ti! |
| Huw |
Y? Buasa—efo cyllell boced! |
| Catrin |
O mae'n rhaid i ti gael taflu dŵr oer am ben bob dim. Mi ydw i'n dweud wrtha ti—mae Wili John yn gerddor o'i grud. |
| Huw |
Mi gadwodd ddigon o swn pan gafodd ei eni, beth bynnag. |
| Catrin |
Dyna chdi eto—mae'r peth bach yn cael ei anwybyddu. Oes gen ti ddim cywilydd dwad? Dy blentyn dy hun, yn byrlymu efo talent, a chditha'n chwerthin am ei ben a... |
| Huw |
Ond Catrin... |
| Catrin |
Ia, ia, mae'n hen bryd i ti gael y gwir. Does yna ddim symud arnat ti erioed. Mi fuaset ar dy ben yn y wal ers talwm ond fy mod i y tu ôl i ti. |
| Huw |
Dim o gwbwl... |
| Catrin |
O, fedri di ddim gwadu. Does gen ti ddim mymryn o ysfa i wella dy hun na dy deulu, dim ond mynd dow dow o ddiwrnod i ddiwrnod, run fath â hen geffyl gwedd. Mi fydda i'n mynd yn gynddeiriog weithia. Ond, yli, dydw i ddim yn mynd i adael i Wili John bach golli ei gyfle yn y byd yma... |
| Huw |
Ond dydw inna ddim yn... |
| Catrin |
Mi ofala i na fydd o ddim yn mynd ar ôl ei dad. |
| Huw |
Does dim eisio taflu weips. |
| Catrin |
Mae o'n wir bob gair. |
| Huw |
Nac ydy. |
| Catrin |
Ydy. |
| Huw |
Nac ydy medda finna. |
| Catrin |
Ydy medda finna. |
| Huw |
O be ydy'r iws dadla! Mi fynni di gael y gair dwytha bob amser. |
| Huw yn mynd i sefyll wrth y tân. |
|
| Catrin |
Mi fynna i gael chware teg i Wili John yn saff iti! |
| Huw |
Wyt ti'n meddwl nad ydw i'n poeni dim am ei ddyfodol o? |
| Catrin |
Dwyt ti ddim yn edrach yn debyg. |
| Huw |
Wel mi wyt ti'n gwneud camgymeriad. Mae'r peth wedi bod ar fy mrêns i ers wythnosa. Ond wrth gwrs fydda i ddim yn dangos y cwbwl. |
| Catrin |
Mae'n hen bryd i ti ddangos rywfaint o siâp, yn lle gwneud sbort am bob dim. |
| Huw |
Twt lol, tynnu dy goes di roeddwn i. Dim eisio gwneud y peth yn destun ffrae. Rhaid iti fod yn amyneddgar yn y busnas yma, Catrin. |
| Catrin |
Amyneddgar wir. Wyt ti'n meddwl y cei di biano wrth chwibanu? |
| Huw |
Dim o gwbwl. Ond cofia hyn, chei di ddim offeryn heddiw o dan gan punt—hyd yn oed un ail-law. Fedri di ddim mynd i'r siop a phrynu un ar lab run fath ag owns o faco. |
| Catrin |
Pam na fuaset ti'n prynu un ers talwm pan oeddan nhw'n rhad? |
| Huw |
I be? Doedd yna ddim sôn am Wili John 'r adeg honno. |
| Catrin |
Twt, paid â hel esgus. Pen yn y gwynt, dyna dy hanes di erioed. |
| Huw |
Aros am funud, da chdi. Paid â dechra arni eto. Mi ddweda i wrtha ti be ydy fy nghynllun i. |
| Catrin |
Wel? |
| Huw |
Uncle Enoc. |
| Catrin |
Uncle Enoc? Beth amdano fo? |
| Huw |
Mi wyddost fel y mae o, yn ddigon simsan ers misoedd. 'Rhen greadur, ar ei ben ei hun yn y tŷ yna. |
| Catrin |
O chdi a dy Uncle Enoc! Os mai dyna ydy dy gynllun di... |
| Huw |
Aros am funud, paid â bod mor wyllt. Mae gan yr hen ŵr hosan reit dda yn rhywle. Tri chant o bunna medda nhw. |
| Catrin |
Twt, 'run peth roeddet ti'n ddweud ddeng mlynedd yn ôl. Hen longwr ydy o cofia. Mi fydd yn fyw i fynd yn gant oed mi gei di weld. |
| Huw |
Dim peryg i ti. Mae o wedi bod yn reit gwla y tro yma. |
| {WILI JOHN yn canu pwt o gân mewn ystafell arall. |
|
| Catrin |
Clyw! Dyna fel mae Wili John drwy'r dydd—yn llond ei groen o fiwsig. Mae'n bechod na fuasa fo'n cael piano. |
| Huw |
Mi fydd o'n siwr o biano i ti, ond i ni wneud yn saff o arian yr hen Enoc. |
| Catrin |
Weli di byth mo'i arian o Huw, tra bydd dy gefndar Dic Betsi o gwmpas, yr hen gyb dau-wynebog. |
| Huw |
Rwan, rwan, Catrin, yn ara deg! |
| Catrin |
O mae o'n ddigon gwir. Pam mae o'n hen lanc medda chdi? Am ei fod o'n ormod o gyb i gadw gwraig, dyna i ti pam. Mi ydw i'n nabod dy gefndar Dic Betsi'n reit dda erbyn hyn, o ydw! |
| Huw |
Dydan ni i gyd ddim run fath wyddost ti. |
| Catrin |
Nag ydan, diolch i'r tad. Ond os oes yna ddima i'w chael yn rhywle, mae'r llwynog yna'n saff ohoni. |
| Huw |
Paid â bod mor siwr, dydw i ddim wedi gorffen eto. |
| Catrin |
Wel? |
| Huw |
Mae yna fwy nag un ffordd o fynd â Wil i'w wely. |
| Catrin |
Be ydy dy gynllun di felly? |
| Huw |
Gofyn i'r hen Enoc ddwad i fyw yma. |
| Catrin |
Dwad yma? Na ddaw byth. Wyt ti'n drysu? |
| Huw |
Gwranda am funud (Huw yn eistedd i lawr.) |
| Catrin |
Beth wyt ti'n feddwl ydy'r lle yma—hospital? Mae gen i ddigon i wneud fel mae hi heb gael yr hen gono blin yna ar draws y tŷ. Sôn am slafio wir... |
| Huw |
Dyna chdi eto, yn edrach ar yr ochor ddu. |
| Catrin |
Pa ochor arall sydd yna? |
| Huw |
Wel mi ddaw â'i hosan efo fo Catrin. |
| Catrin |
Waeth i ti roi'r ffidil yn y to ddim Huw. Weli di 'r un ddima, mae hynny'n saff. A pheth arall, rwan mae Wili John eisio piano, nid ymhen blynyddoedd. |
| Huw |
Pwy sy'n dweud y bydd rhaid disgwyl mor hir? |
| Catrin |
Y fi. Mae'r hen ddyn yn iach fel cneuan. Mi fydd yn rhaid ei saethu o. |
| Huw |
Na, dydy o ddim mor iach a'i olwg, Catrin. (Cyfrinachol.) Gwranda, mi ges i sgwrs y bore yma efo'r doctor bach newydd yna. Be ydy ei enw fo hefyd? |
| Catrin |
Doctor James? |
| Huw |
Ia, dyna fo. Wel, mae calon rhen Enoc wedi gwanio'n arw. Mae o'n mynd i lawr yr allt yn gyflym, medda'r Doctor. |
| Catrin |
Mi fyddi di a finna wedi cyrraedd y gwaelod o'i flaen o. |
| Huw |
Paid â siarad yn wirion Catrin. Wyt ti'n meddwl dy fod ti'n gwybod yn well na Doctor James? |
| BLODWEN yn dod i mewn, eì chôl amdani. |
|
| Blodwen |
Oeddech chi'n sôn am Doctor James rwan, Nhad? |
| Huw |
Oeddwn Blodwen, pam? |
| Blodwen |
Dyna i chi ryfedd, a finna'n siarad efo fo ryw chwarter awr yn ôl! |
| Huw |
O? |
| Blodwen |
Newydd fod yn gweld Uncle Enoc medda fo. |
| Huw a Catrin |
Be! Ydy o'n wael? (Huw yn codi ar ei draed.) |
| Blodwen |
Na, dydw i ddim yn meddwl. (Edrych drwy bapur newydd ar y bwrdd.) |
| Huw |
Wel, beth oedd y mater felly? |
| Blodwen |
(Ei meddwl ymhell.) Hm? |
| Huw |
Lle mae dy feddwl di dwad? |
| Blodwen |
O dim ond ei fod o eisio barn Doctor James. |
| Catrin |
Ei farn o ar be? |
| Blodwen |
Y "Sailor's Rest". |
| Huw |
"Sailor's Rest"? Be aflwydd ydy hwnnw? |
| Blodwen |
Rhyw fath o gartre i hen longwrs, rydw i'n deall. Ar ôl iddyn nhw reteirio o'r môr. (BLODWEN yn tynnu ei chôl.) |
| Catrin |
Ple mae o? |
| Blodwen |
Dydw i ddim yn cofio'n iawn. I ffwrdd yn rhywle, ond mae o'n le ardderchog, medda Doctor James. |
| Huw |
Dydy'r hen ddyn rioed yn meddwl mynd yno debyg? |
| Blodwen |
Ydy, medda fo. Wedi blino byw ar ei ben ei hun. |
| Huw |
Wel myn brain i, dyna hi'n ffliwt! |
| Blodwen |
Be sy Nhad? |
| Catrin |
Dim byd Blodwen, ond ei fod o wedi colli lojiwr. Roedd dy dad yn meddwl gofyn i'r hen Enoc ddwad i fyw yma. |
| Blodwen |
O? Wel da iawn, Nhad! Mae'n biti gweld yr hen greadur ei hunan bach yn y tŷ yna. |
| Huw |
Ydy debyg iawn. Ond mae dy fam yn benderfynol na ddaw o ddim yma. |
| Catrin |
Wel pwy ddynas fuasa'n lecio cael hen ddyn fel yna ar draws y tŷ? Am beth wyt ti'n chwilio Blodwen? |
| Blodwen |
Am y llyfr hwnnw oeddwn i'n ddarllen ddoe. Roedd o ar y cwpwrdd y bore yma. Ydy Wili John wedi bod efo fo eto? |
| Huw |
O, hidia befo fo am funud. |
| Blodwen |
Ond mi ydw i eisio mynd â fo i'r llyfrgell y pnawn yma, Nhad! |
| Huw |
Wel yli, pa bryd mae'r hen ddyn yn meddwl mynd i'r lle yna, ddwedodd o? |
| Blodwen |
Naddo, ond yn reit fuan 'r 'wyn credu. (Dod o hyd i'r llyfr y tu ôl i'r soffa.) A, dyma fo! |
| Huw |
Wn i ddim be sy gen ti yn erbyn iddo fo ddwad yma Catrin. |
| Catrin |
Mi ydw i wedi dweud wrtha ti'n barod. Fedrwn i byth wneud efo fo. |
| Blodwen |
O dydy o ddim mor ddrwg â hynny, Mam. Dipyn yn groes, dyna'r cwbwl. Mae ei galon o yn y lle iawn. |
| Catrin |
Hy, dwyt ti ddim yn nabod dynion eto, ngeneth i. |
| Blodwen |
Wel dydy hi ddim yn rhy hwyr i mi ddechra, Mam. |
| Huw |
Beth wyt ti'n feddwl? |
| Blodwen |
O dim ond bod yna ryw ddyn ifanc wedi gofyn imi fynd efo fo i'r pictiwrs nos fory. |
| Huw |
Y? Pwy ydy o felly? |
| Blodwen |
(Mynd allan drwy'r drws.) Doctor James, Nhad. |
| Huw |
Wel myn brain i! Glywaist ti hynna Catrin? Y ledi fach! (Huw yn eistedd i lawr.) |
| Catrin |
Chware teg iddi. Mae Doctor James yn ddyn ifanc neis iawn. |
| Huw |
Dyna be ydy'r cerdded o gwmpas yma mewn hanner breuddwyd felly! Roeddwn i'n meddwl bod yna rywbeth ar dro. Ple aflwydd welodd hi'r doctor yna tybed? |
| Catrin |
Wel be sy'n fwy naturiol a hithau'n gweithio efo Huws y Chemist? |
| Huw |
Doctor James wir! |
| Catrin |
O gad lonydd i'r hogan! Rwan mae ei chyfle hi. Wyt ti ddim yn falch o weld dy deulu'n gwneud mor dda dwad? |
| Huw |
Does arna i ddim eisio ei gweld hi'n gwneud ffŵl ohoni ei hun, Catrin. |
| Catrin |
Twt, mae Blodwen yn ddigon call i ti. |
| Huw |
Sgwn i! Does yna ddim llawer er pan mae hi wedi dechra gweithio. |
| Catrin |
Roeddat ti wedi priodi yn ei hoed hi. |
| Huw |
Ia, ond mae petha'n wahanol heddiw. Dydy hi ddim wedi cael mantais o'i haddysg eto. Mae ganddi swydd reit dda—be arall sy arni eisio? |
| Catrin |
Fedri di ddim nadu pobol ifanc syrthio mewn cariad, Huw. (CATRIN yn codi i gadw'r hosan.) |
| Huw |
Y? Ia, ond mae eisio dipyn bach o synnwyr cyffredin, myn brain i. O wel... wyddost ti be, fedra i ddim peidio meddwl am yr hen Enoc. |
| Catrin |
Wel ia, mae'n biti ei weld o'n mynd i ffwrdd i'r hen le yna. |
| Huw |
Paid â dweud dy fod ti wedi newid dy feddwl Catrin! |
| Catrin |
O na. Ond mae arna i ofn y bydd o'n fwy unig nag erioed yn y fan honno. |
| Huw |
Ia, ymhell o bob man, yng nghanol Saeson reit siwr. A dyna dri chant o bunna wedi mynd i ebargofiant. O wel, waeth i ni roi'r ffidil yn y to ddim. Mae hi'n rhy hwyr rwan. |
| Catrin |
Wn i ddim am hynny. |
| Huw |
Beth wyt ti'n feddwl? |
| Catrin |
Wel efalla nad ydy hi ddim yn rhy hwyr i ti ei berswadio fo i beidio mynd i ffwrdd. |
| Huw |
Be—wyt ti am adael iddo fo ddwad yma? |
| Catrin |
Mi gawn weld ymhellach ymlaen. |
| Huw |
Wyt ti o ddifri? |
| Catrin |
Ydw, ond cofia di hyn Huw—meddwl am biano i Wili John rydw i. Mae hynny'n werth unrhyw aberth. A mi fydd hi'n aberth hefyd cael yr hen Enoc yma. |
| Huw |
Na, fydd hi ddim mor ddrwg â hynny Catrin. |
| Catrin |
Mi gei di weld peth arall. |
| Huw |
Mae o'n hen stamp go lew yn y bôn. |
| Catrin |
Mae o'n hen greadur croes, pigog hefyd, a'i lach ar bob dim yn ei dro, ac yn ddigon ffwndrus yn amal. |
| Huw |
Ddaw henaint ddim ei hunan, Catrin. Mae yna ryw fai arno ni i gyd. O wel, rhaid i mi fynd am y gweithdy yna─ |
| Clywir sŵn WILI JOHN draw. |
|
| Catrin |
Aros am funud, mae Wili John yn dwad. Gofyn iddo fo be fuasa fo'n lecio gael ar ei ben-blwydd. |
| Huw |
I be? |
| Catrin |
Gofyn di iddo fo. Mi ddalia i am swllt mai piano fydd ei ateb o. |
| WILI JOHN yn dod i mewn ar wib, gan ddal ei ddwy fraich allan. Mae'n rhoi tro rownd y llwyfan gan wneud sŵn fel eroplên. |
|
| Huw |
Hei, llai o dwrw, boi bach. Beth wyt ti'n feddwl wyt ti—dyrnwr? |
| Wili John |
Naci, eroplên. |
| Huw |
Y? |
| Wili John |
Eroplên—jet yn mynd i India. (Cychwyn unwaith eto.) |
| Catrin |
Dyna ddigon, Wili John. Allan mae eisio chware. Mae dy Dad eisio siarad efo ti. |
| Wili John |
Be sy Nhad? |
| Huw |
Be sy be? |
| Catrin |
O bobol annwl, sôn am Blodwen mewn breuddwyd! Wyt ti wedi anghofio'n barod? |
| Huw |
O ia. Yli, Wili John, pa bryd wyt ti'n cael dy ben blwydd? |
| Wili John |
Mis nesa. |
| Huw |
Be fuasa ti'n lecio gael yn bresant? |
| Wili John |
Gwn dŵr. |
| Catrin |
Twt lol, Wili John, paid â siarad yn wirion. Miwsig, Wili John, miwsig—rwan be fuasat ti'n lecio? |
| Wili John |
Mouth Organ. |
| Catrin |
Mouth Organ, wir. Be sy ar yr hogyn! Fuaset ti'n lecio cael piano? |
| Wili John |
Piano go iawn? O buaswn Mam! |
| Huw |
Wel efalla y cei di un os byddi di'n hogyn da. |
| Wili John |
Pa bryd? |
| Huw |
Wn i ddim eto nes y ca'i weld dyn y banc. Ble rwyt ti'n mynd, Catrin? |
| CATRIN yn rhoi côl amdani a hel ar ei phen. |
|
| Catrin |
Mae gen i eisio picio i'r pentre am funud i wneud tipyn o negas. Fydda i ddim yn hir gobeithio. |
| Wili John |
Ga i ddwad, Mam? |
| Catrin |
Cei am wn i. Aros, rhaid i mi roi cadach ar dy wyneb di. (Mynd i nôl cadach, ac yn sychu wyneb Wir Jomn.) Saf yn llonydd da chdi, rwyt ti run fath â chynonyn! Rwan y tu ôl i'r clustia yma... Ple rwyt ti'n hel y fath faw dwad? Reit, estyn ei gap o Huw—dyna fo ar y soffa. |
| HUW yn rhoi cap am ben WILI JOHN. |
|
| Huw |
Pa bryd fyddi di'n ôl tybed? |
| Catrin |
Wel fydda i byth yn hir iawn, rwyt ti'n gwybod hynny. Ag yli, mae yna deisen yn y popty yn y cefn—mi fydd yn barod ymhen rhyw chwarter awr. Gofala ei thynnu hi allan os na fydda i wedi dwad yn ôl. |
| Huw |
Reit. |
| Catrin |
Cofia di rwan—chwarter awr—ne mi fydd yma andros o row. |
| Huw |
O paid â phoeni. Mi arhosa i yma yn lle mynd i'r gweithdy. |
| Catrin |
Tyrd Wili John. |
| CATRIN a WILI JOHN yn mynd drwy'r drws. Huw yn gafael mewn esgid ac yn eistedd i lawr ar y soffa. Dechreu mwmian canu'n ddistaw. Yna ymhen ychydig daw cnoc ar y drws, a daw Dic Bersi i mewn. Mae'r siwt sydd amdano wedi gweld dyddiau gwell, ond mae'n drwsiadus ddigon. Cadach sydd am ei wddf yn lle colar. Mae'n dal ei gap yn ei law. |
|
| Huw |
O chdi sydd yna Dic Betsi? |
| Dic |
Ia, Clocsiwr, fi sydd yma. Ple mae Catrin? |
| Huw |
Newydd fynd allan. Be sydd arnat ti eisio? |
| Dic |
O dim byd neilltuol. Digwydd pasio dyna'r cwbwl. Wyt ti'n brysur? |
| Huw |
Rhy brysur o lawer i ddal pen rheswm efo chdi a dy siort. (Huw yn codi a mynd i eistedd wrth y lân.) |
| Dic |
Dim llawer o hwyl arnat ti, Clocsiwr? |
| Huw |
Nag oes, tra byddi di o gwmpas. |
| Dic |
Duwcs annwyl, paid â cholli dy limpyn, rhen frawd. Rhaid i ni drio bod yn gymdogol wyddost ti, ne chawn ni byth drefn ar yr hen fyd yma. |
| Huw |
Hy! |
| Dic |
Be? |
| Huw |
Hy! medda fi. |
| Dic |
O... Dwad wrtha i Clocsiwr, fuo rhen Enoc yma heddiw? |
| Huw |
Naddo. Pam? |
| Dic |
Wel doedd o ddim yn y tŷ pan oeddwn i'n pasio rwan. Meddwl ei fod o wedi galw yma am funud. Wedi mynd am dro i'r pentre mae o, reit siwr. Fydd o'n dwad yma yn o amal rwan? |
| Huw |
Bydd, debyg iawn. Mae o'n gwybod ple i gael croeso. Mi fydd yma'n amlach cyn bo hir hefyd. |
| Dic |
Beth wyt ti'n feddwl? |
| Huw |
Hidia di befo. Mi gei di weld yn ddigon buan co! |
| Dic |
Be ydy'r diddordeb sydyn yma yn yr hen ŵr, sgwn i? |
| Huw |
Sydyn by-be? Mae o wedi cael drws agored yma bob amser. Diddordeb, ddwedaist ti? Na, cariad brawdol, Dic Betsi. Ond wrth gwrs wyddost ti ddim be ydy hwnnw. "Nymbar wan" ydy hi efo chdi bob amser. |
| Dic |
Na, rwyt ti'n gwneud camgymeriad, rhen frawd. Ond fydda i byth yn gwneud sioe o bob cymwynas fel llawer un. |
| Huw |
Wnest ti rioed gymwynas os yr oedd hynny'n golygu gwario dima. Mi ydw i'n dy nabod ti'n reit dda, co! |
| Dic |
Wyt ti wir! Mae'n amser i ti gael agoriad llygaid, Clocsiwr. Wyddost ti pam yr ydw i eisio gweld Uncle Enoc? |
| Huw |
Dydy o ddim o bwys gen i... wel, pam? |
| Dic |
I ofyn iddo fo ddwad acw i fyw efo fi. |
| DIC BETSI yn eistedd i lawr ar y dde. Clocsiwr yn codi ar ei draed mewn syndod. |
|
| Huw |
Be! Wel, myn brain i! Sut y medri di edrach ar ei ôl os gwni? |
| Dic |
Wel, pam? Digon o fwyd, Clocsiwr. |
| Huw |
Ha! |
| Dic |
A phob chware teg. |
| Huw |
Digon o fwyd wir! Rwyt ti'n byw ar wellt dy wely fel y mae hi. |
| Dic |
Paid â cholli dy limpyn, Clocsiwr. Eistedd i lawr. Dim eisio mynd yn gâs, duwcs annwyl! |
| Huw |
Pwy sy'n colli ei limpyn? |
| Dic |
Mae golwg felly arnat ti beth bynnag. |
| Huw |
Ond yr hen ŵr yn mynd atat ti—! |
| Dic |
Ie debyg iawn. Mi fydd wrth ei fodd. Rhen greadur, does ganddo fo fawr i fynd ar ei ora. |
| Huw |
Dyna ydy dy obaith di beth bynnag, y llabwst calon-galed. |
| Dic |
Diar annwyl, dim o'r fath beth, Clocsiwr. |
| Huw |
O fedri di ddim fy nhwyllo i, Dic Betsi. Ar ôl arian rhen Enoc rwyt ti. Ond waeth i ti fynd i chwibanu ddim─yma mae o'n dwad. |
| Dic |
Yma? |
| Huw |
Ia, yma. Mae Catrin wedi bod yn pwyso arna i ei gymryd o i mewn ers misoedd. Yn tosturio ei weld o'n byw yn yr hen dŷ yna ar ei ben ei hun. |
| Dic |
Mae'n anodd gen i goelio hyna. |
| Huw |
Ydy, debyg iawn. Does yna ddim tosturi yn dy natur di. |
| Dic |
Wyt ti wedi gofyn iddo fo? |
| Huw |
Naddo eto. Ond mi fydda i'n mynd ato fo heno am dro— Aros! |
| Clywir sŵn draw. Yna y drws yn agor ac ENOC yn dod i mewn. Hen gôt llongwr fawr amdano, a hen gap pîg-gloyw ar ei ben. Cadach mawr coch am ei wddf. Fel llawer i hen forwr, mae'n gwisgo barf, a hwnnw wedi troi yn wyn. Mae ganddo ffon yn ei law. |
|
| Enoc |
Ahoy there, Clocsiwr! |
| Huw |
Uncle Enoc, chi sydd yna? |
| Enoc |
Ia debyg iawn. Pwy wyt ti'n feddwl ydw i, y landlybar? Napoleon? |
| Huw |
Dowch i mewn, rhen ddyn. |
| Enoc |
Paid â phoeni, mi ydw i'n dwad. |
| Dic |
Helo dewyrth. |
| Enoc |
O chdi sydd yna aie! Dic Betsi, Dic dau-wynebog, Dic ga'-i-fenthyg, Dic Slei, Dic Sebonllyd, Dic be-ga'-i-am-ddim. |
| Huw |
Ia, go dda myn brain i! |
| Enoc |
Paid ti ag agor dy bîg. Dwyt titha fawr gwell, Huw Clocsiwr, Huw ben-chwiban, Huw dim-uwch-baw-sowdwl, Huw dim-dima. |
| Huw |
Rwan, rwan, rhen ŵr, peidiwch â chynhyrfu. Rhoswch, mi helpa i chi efo'r gôt yna. |
| HUW yn mynd at ENOC i dynnu ei gôt. Dic yn neidio i fyny gyda'r un bwriad. |
|
| Huw |
(Swta.) Dim eisio i ti fusnesu, Dic Betsi. |
| Enoc |
(Yn eu gwthio i ffwrdd, yn wyllt.) Hanner munud y ffyliaid—ydach chi eisio tynnu fy nghôt i'n gria? Mi fedra i wneud yn iawn fy hun, diolch yn fawr. |
| Huw |
Rwan dewyrth, ydach chi am eistedd i lawr? |
| Enoc |
Ydw, debyg iawn. Wyt ti'n disgwyl i mi hongian o'r to? Ple mae'r ddynas yma? (Eistedd ar y dde.) |
| Huw |
Catrin? Allan yn y siop... |
| Enoc |
Da iawn. Mi fydd yna lai o glebran o gymaint a hynny. Be ydy'r mater arnat ti yn llygadrythu, y? |
| Dic |
Wel, eich gweld chi wedi teneuo, dewyrth, a... |
| Enoc |
Ers faint wyt ti'n poeni am fy iechyd i? |
| Dic |
Wel does arna i ddim eisio'ch gweld chi'n mynd yn wael, dewyrth. Ac os oes yna rywbeth fedra i wneud— (DIC yn tynnu cadair oddi wrth y bwrdd ac yn eistedd arni.) |
| Huw |
Wel sut mae'r iechyd erbyn hyn, rhen ŵr? |
| Enoc |
Sobor. |
| Huw |
Tewch â dweud! Mae'n ddrwg gen i glywed. |
| Enoc |
Paid â dweud celwydd. Rwyt ti wrth dy fodd. Ond dyna'r gwir i ti, mae fy iechyd i'n ddifrifol. |
| Dic |
Mae yna lawer o gwyno o gwmpas rwan. |
| Enoc |
Oes, ond wyddost ti pam? |
| Dic |
Wel na, dydw i ddim yn meddwl. |
| Enoc |
Am fod bwyd wedi colli ei nerth—dyna i ti pam. Does yna ddim lliw na blas ar gwsberis na riwbob na rwdins na letis na dim yn ddiweddar yma. |
| Huw |
'Rydach chi'n iawn, dewyrth, myn brain i. |
| Enoc |
Be arall sydd i'w ddisgwyl a phobol yn chware efo'r atoms felldith yna? |
| Dic |
Digon gwir, rhen ŵr, digon gwir. |
| Enoc |
Gwir bob gair i ti. Does gen ddyn ddim hawl i fusnesu efo'r petha yna. Mae o'n groes i natur. |
| Huw |
Siwr o fod... |
| Enoc |
A dyna'r bara rydan ni'n fwyta heddiw. Llwch lli, a dim arall. A dydy hyn yn ddim ond dechra—mi fydd ein bwyd ni i gyd wedi ei wenwyno cyn bo hir. |
| Huw |
Ydach chi'n cael dipyn o gig, rhen ddyn? |
| Enoc |
Ydw—cig ceffyl. A rhyw sothach mewn tynia. Roeddwn i'n agor un y diwrnod o'r blaen. A dyna'r drewi mwya cythreulig yn dwad allan ohono fo. Yn ddigon i godi gwallt dy ben di. Dim rhyfedd mod i ac eraill yn colli iechyd. |
| Huw |
Dydy o ddim yn lles i chi aros yn yr hen dŷ yna chwaith, dewyrth. |
| Enoc |
Nag ydy, mi wn i hynny. Ond fydda i ddim yna'n hir. Rydw i'n mynd i fyw i'r "Sailor's Rest". |
| Dic |
Y? Be ydy hwnnw, rhen ŵr? |
| Enoc |
Lle i hen begnos fel fi dreulio diwedd oes, Dic Betsi. Yn ddigon pell oddi wrth ladron fel chi'ch dau. |
| Huw |
Dim o gwbwl, dewyrth, cyn belled ag yr ydw i yn y cwestiwn beth bynnag. Does gen i ddim ond eich lles chi mewn golwg. |
| Enoc |
Dim ond f'arian i wyt ti'n feddwl, Clocsiwr. |
| Huw |
Choelia i fawr. A finna'n mynd i ofyn i chi ddwad i fyw yma efo ni! |
| Enoc |
Y? Be ydy hyn? |
[Rhagor o destun i'w ychwanegu] |