| Cymer y ddrama le yng nghegin MALACHI WILLIAMS. Gwelir lle tân ar y dde, a thwb yn hanner llawn o ddwr brwnt ar yr aelwyd. Ffetan ar y llawr o flaen y twb, rhyngddo a'r tân, a box sebon yn y golwg gerllaw; drws yn arwain i'r scullery tu cefn ar y dde, ffenestr yn y cefn, a drws-y-bach i'r chwith iddi; drws yn arwain i'r "rwm-genol" yn y pared chwith. Eistedd MALACHI, gwr dros drigain oed, garw a blewog, mewn llodrau "dwetydd" a chrys gwlanen, ar sciw yn y cefn, gan blygu i glymu careiau ei esgidiau. Uniona yn sydyn gan rwbio ei gefn. |
|
| Malachi |
Mari, sychsoch chi ddim o nghefan-i yn hannar sych! |
| Mari |
(Yn y "rwm-genol".) Chi a'ch hen gefan! Dewch, mwstrwch-hi, ne ewch chi ddim i'r pwyllgor heno. |
| Malachi |
(Yn tynnu yn rhy egniol gan dorri y garai.) Go, darro! |
| Mari |
Nawr, Malachi, beth wetsoch-chi! |
| Malachi |
(Yn syllu yn ofidus ar y darn yn ei law.) Beth wetas-i, yn wir! |
| Mari |
Fe ddylsa fod cwiddyl arno-chi, dyn o'ch oetran chi, i reci felna. |
| Malachi |
Fe ddylsa fod cwiddyl arno-chitha i ddod â shwd Iassis a hyn i'r ty. (Yn gwneud cwlwm âr y garai.) Welas-i shwt beth ariod, os bydd ast arno-i i fynd i rwla, wy-i mor wirad o dorri lassan ne golli bwtwn, a mod i'n ddyn. |
| Mari |
Otych, otych, 'r'ych-chi mor wyllt. Torri lassis a cholli bwtwna wy-i yn ych cofio chi. Wn-i ar y ddaear ble ma'ch front chi. |
| Malachi |
Front! Pwy isha front sy heno? Dewch â'r grafat goch 'na yma. |
| Mari |
Na chewch—crafat goch yn wir—a phob dyn decha arall yn gwishgo colar gwyn. Ble dotsoch-chi'r front 'na nos Sul? |
| Malachi |
Dyna wyr. Ma rhyw hen wynt rhyfadd wedi mynd yndo chi oddiar ath Lisa Jane i'r college. Beth fydd raid i fi nithir nesa wn-i gwishgo cuffs i fynd i'r seiat falla? (Yn torri carai eto.) Wel, tawn i'n trico! Mari, os dim lassan letar yn y ty 'ma rwla? |
| Mari |
Lassan letar yn ych sgitsha dwetydd, ys clwas-i shwt gownt! Tasa chi'n cal ych ffordd, fe wishgsach fel navvy. Ma 'na ddwsan o lassis duon yn nror y ford. |
| JACOB EVANS, gwr tua'r un oed a MALACHI, yn agor "drws-y-back" ac yn gwthio ei ben i mewn. |
|
| Jacob |
Malachi, machgan annwl-i, 'dych-chi ddim yn meddwl dod i'r pwyllgor heno? Dewch, ma-hi'n mhell wedi'r amsar yn barod. |
| Mari |
Dewch miwn, Jacob, dewch miwn, fe fydd Malachi yn barod nawr miwn hannar munad, (yn wawdlyd) ar ol i fi lasso 'i scitsha fa. |
| Daw JACOB i mewn dan chwerthin. |
|
| Malachi |
(Yn syllu ar esgidiau JACOB.) Mari, lassis lletar sy gita Jacob. |
| Daw MARI â'r golwg gan gario cot, gwasgod, front a het MALACHI. |
|
| Mari |
D'ôs gen-i ddim lassan letar yn y ty nawr. Cerwch o'r ffordd. |
| MARI yn gosod ei ddillad ar gadair, gan ei wthio o'r neilltu, ac yna yn chwilio yn nror y ford; MALACHI yn eistedd ar y sciw; MARI yn dod o hyd i garai ddu ac yn plygu o flaen MALACHI gan blethu y garai yn ei esgid.) |
|
| Mari |
Jacob, oti'ch gwraig chi yn gorffod lasso'ch scitsha chi fel hyn? |
| Jacob |
(Yn eistedd mewn cadair freichiau wrth y tân.) Oti, fe 'llwch fentro; fe gelswn-i fynd heb scitsha cyn y plygsa Sarah o mlan i felna. |
| Mari |
Ma Malachi wastod ar ol, cwympo i gysgu lwchi ar ol cal bwyd, yn lle mynd i wmolch ar unwaith, a dyma fi a'r hen gecin yn sang-di-fang, hen dwbin brwnt ar yr aelwyd. |
| Jacob |
Pitwch a wilia yn fach am y twbin, Mari; llestar o barch yw hwnna cofiwch. Ma 'na lawar i hen goliar yn wara'r delyn yn fendigetic yng ngogoniant heno, olchws 'i grôn du filodd o witha miwn twbin fel hwnna. |
| Mari |
(Yn gorffen clymu yr esgid.) Dyna. (Yn codi.) Nawr, y front, nesa. |
| MARI yn cydio yn y front. MALACHI yn griddfan ac yn edrych ar JACOB. |
|
| Malachi |
Mwfflar sy am wddwg Jacob! |
| Mari |
Ma brest Jacob yn wan. (Yn ymgymeryd â gosod y front am wddf MALACHI; yntau yn crondagu.) Sefwch yn llonydd, y dyn; beth sy arno-chi! |
| Malachi |
O'r arswd, ddaw hi ddim, ma-hi lawar rhy fach! |
| Mari |
Rhy fach, dyma'r front fwya ôdd yn y shop—17½. Well i chi gal colar ceffyl. Dyna (wedi llwyddo ar ol tipyn o drafferth i osod y front), 'r ych chi'n dishgwl rwpath yn depyg i Gristion nawr. |
| Malachi |
Fe fysa'n well gen i ddishgwl yn depyg i rwpath arall, wath felny wy'i'n teimlo. |
| Jacob |
(Yn codi.) Ma'n well i ni fynd. |
| Mari |
Dewch nawr, Malachi, (yn dal i fyny ei got a'i wasgod iddo gyda'i gilydd) mwstrwch, 'r ych-chi'n symud fel anglodd. |
| MALACHI, ar ol gosod ei fraich chwith yn y llawes yn aros yn sydyn â'i freichiau ar led, fel bwgan brain. |
|
| Malachi |
(Yn ofidus.) Jacob, glwsoch-chi a'n mynd? |
| Jacob |
Clwad beth? |
| Mari |
Beth sy'n bod nawr? Y nefoedd annwl, bwtwn arall eto! |
| Malachi |
(Yn alarus, ar ol gosod ei law dde tu cefn, ac yn dangos bwtwm ar gledr ei law.) Jacob Evans, 'r wy-i 'n gallu godda profedigitha mawr bywyd yn weddol iawn, ond ma rwpath fel hyn yn strain ofnadw ar y ticyn crefydd sy gen i. |
| Mari |
O'r mowradd, ôn-i 'n son am golar ceffyl, fe ddylsach wishgo arnas cyfan, a nid shwt o ddillad. |
| Malachi |
Dewch a'm strapan i 'ma. |
| Mari |
Na chewch; fydda-i ddim wincad yn gwinio bwtwn arall. |
| Jacob |
Pwy isha bwtwn arall sy? Dewch fel 'r ych-chi nawr. Fe naiff un bwtwn y tro am heno. |
| Malachi |
Gnaiff a! Dyna i gyd ych-chi'n wpod. (Yn tynnu ei fraich o'r llawes, ac yn troi ei gefn ar JACOB.) 'D ych-chi ddim wedi gweld y galasis ffashiwn newydd 'ma? O bobpath dwl welas i ariod, sylwch ar y wheel fach yna, ma-hi fel sheave ingin windo. Os collwch chi un bwtwn ma'r un man i chi golli dou. |
| Jacob |
Wel, dotwch y ddwy ddolan ar yr un bwtwn, dyna beth nelswn i. |
| Malachi |
Iefa? Ma gita chi ffydd fawr yn Rhagluniath. |
| Jacob |
Gwetwch chi beth fynnwch-chi, par o galasis pert yn-nhw. |
| Mari |
(Yn gwnio'r botwm.) Presant pen-blwydd helws Lisa Jane iddo-fa o Aberystwyth. |
| Malachi |
Wfft shwt bresant weta-i. |
| Jacob |
Falla nag ych-chi ddim wedi dod i ddeall y wheels bach 'na eto. Synnwn i damad nawr nad rai felna ma proffeswrs y coleg yn wishgo. |
| Ergyd ar "ddrws-y-back." Ymddengys MATTHEW BIFAN, gwr o'r pump a deugain i'r hanner cant, cymharol drwsiadus, masnachwr llwyddiannus. |
|
| Matthew |
Shwt ych-chi 'ma heno? |
| Mari |
(Yn gŵnio yn brysur.) Dewch miwn, Matthew, fydd Malachi ddim hannar munad cyn dod. |
| MATTHEW ym dod mewn. Obadiah yn ei ddilyn. |
|
| Mari |
O, 'r ych-chi Obadiah 'na hefyd. Dewch miwn, dewch miwn. |
| Un o "Bohemians"—anghydffurfiaeth ydyw OBADIAH, o dan ddeugain oed; am gyfrif ei hun yn "Llenor"; ei wallt braidd yn hir, a'i ddillad hytrach yn afler. |
|
| Matthew |
'D yw Mrs. Evans, Ty-capal, ddim wedi cynnu tamad o dân yn y vestry, na gola chwaith, ag on ni'n meddwl, os nag os gwaniath gita chi, y celsa-ni gynnal y pwyllgor yma. |
| Malachi |
Itha right, cymerwch gatar. Ishteddwch Obadiah, dewch ymlan. |
| Mari |
O ble galla-nhw ddod ymlan, a'r hen dwbin brwnt ar yr aelwyd. |
| Jacob |
Pitwch chi gofitio dim am y twbin, Mari, fe ddota-i bobpath yn daclus i chi. Obadiah, cymerwch afal yn hwn gita fi. (JACOB ac OBADIAH yn dwyn allan y twb ar y dde.) Matthew, dewch chitha a'r ffetan a'r box sepon 'na mas. (MATTHEW yn ufuddhau ac yn canlyn.) |
| Mari |
(Dan chwerthin.) Llaw futur yw Jacob, ontefa? Dyna, os collwch chi'r bwtwn yna eto, fe'i gwinia fa â chordyn y tro nesa. |
| Y tri yn dod i mewn o'r "scullery." |
|
| Mari |
Ishteddwch lawr am funad, fe gynna-i dân yn y rwm genol nawr. |
| Malachi |
Ia, ia, fe fyddwn yn fwy cysurus manny. |
| Matthew |
Pwy ishai chi gynnu tân yn y rwm genol sy? Fe fyddwn ni yn itha cysurus man hyn. |
| Jacob |
Wel byddwn, yn enw pob synnwyr. (Ym tanio ei bibell.) A pheth arall, 'dyw dyn ddim yn licio poeri yn y rwm genol. |
| Mari |
Allwch-chi ddim bod yn y gecin, ne fydd gen i ddim un lle i fynd. Ble 'r af fi? |
| Jacob |
'D ôs dim isha i chi fynd i unman. 'Rwy-i yn dymuno cynnyg yn ffurfiol fod Mrs. Williams yn aelod o'r pwyllgor yma i bartoi program ar gyfar eisteddfod fawreddog capal Pisgah. |
| Obadiah |
Clywch, clywch; 'r wy'n dymuno eilio'r cynyciad. Quite right (yn troi at MATTHEW), quite in order, co-opted member, chi'n gweld Mr. Bifan. |
| Malachi |
Os yn-ni yn mynd i aros yn y gecin, a Mari yn yn plith ni, 'd ôs dim isha i chi chynnyg hi yn aelod o'r pwyllgor,—dyna fi yn roi rypudd teg i chi nawr. |
| Jacob |
Wedi gynnyg a'i eilio, pob un sy dros y cynyciad? (Codi dwylaw unfrydol.) |
| Obadiah |
Y peth nesa sy gita ni i nithir yw dewish cadeirydd. R wy'n dymuno cynnyg Jacob Evans. |
| Jacob |
Ma gen-i welliant: 'r wy-i yn cynnyg fod gwr-y-ty, Malachi Williams, yn cymeryd y gatar. |
| Matthew |
'R wy'n eilio'r cynyciad. |
| Jacob |
Pob un o'r un farn?— (Codi dwylaw unfrydol.) Nawr dyma'r man gora i chi ishta. (Yn gosod cadair freichiau iddo tua chanol y barth.) Fe af finna man hyn. |
| Cymer pob aelod o'r Pwyllgor ei le yn awr, rhywbeth tebyg i hyn. Eistedd MALACHI yn y canol, MARI ar ei law chwith, ac OBADIAH ar ei dde. Myga JACOB yn egniol ger y tân, tra 'yr erys MATTHEW ar yr ochr chwith, nid ymhell oddiwrth MARI. Wedi i MALACHI gymeryd y gadair, teyrnasa distawrwydd llethol am beth amser. Y mae y cadeirydd yn edrych ac yn teimlo yn anghysurus iawn. Try o'r diwedd at JACOB. |
|
| Malachi |
(Yn rhyw hanner sisial.) Os raid i fi wed rwpath nawr? |
| Jacob |
Wel, os, gair bach yn fyr fel rhagarweiniad i'r gwaith. |
| Malachi |
Hannar munad ta! (Yn diosg y front, i'w fawr ollyngdod, ac yn ei thaflu dan y ford; yna, ar ol cryn betruster, yn codi.) Frotyr a chwiorydd,... |
| Mari |
(Yn crechwen.) Ma Malachi yn mynd i gynnal gwasanath. |
| Malachi |
(Yn ddigofus.) Os ych-chi, Mari, yn mynd i wherthin ar ym mhen i, weta-i ddim gair arall. |
| Matthew |
Galwch hi i gownt, Malachi, galwch hi i gownt; chi yw'r cadeirydd. Ordor Mrs. Williams! |
| Jacob |
Ordor Mari! |
| Malachi |
(Yn troi ati.) Dyna fe! glywsoch chi! Ma'n raid i chi acto'n weddus miwn pwyllgor. |
| Mari |
Gadewch ych hen foddar, da chi, a cherwch mlaen â'r gwaith. |
| Malachi |
'R yn-ni wedi cwrdd... 'r yn-ni wedi cwrdd yma heno... ond yn-ni? |
| Mari |
Otyn, otyn. |
| MALACHI yn eistedd yn ei gadair yn ffromllyd, gan edrych oddiamgylch yn erfyniol am gydymdeimlad. |
|
| Malachi |
Jacob, Matthew, dyna ddangos i chi faint o wara teg wy-i 'n gal yn y ty ma. |
| Mari |
Malachi, ngariad annwl-i, ôn-i'n meddwl dim drwg, trio'ch helpu chi ôn i. |
| Matthew |
Ia, ia, Malachi, trio'ch helpu chi ôdd hi. Dewch nawr, pitwch a pwti. Dyw Mrs. Williams ddim wedi arfadd bod mewn pwyllgor, ond ar ol iddi ddod yn fwy cyfarwydd, fe all fod o help mawr i ni. (Yn troi at MARI). Chi'n gweld, Mrs. Williams, os byddwch chi yn cydweld â'r hyn ma'r sharatwr yn wêd, raid i chi waeddu "Clywch, clywch"—ma hynny yn g'londid mawr iddo-fa. |
| Mari |
(Yn ddiniwed iawn.) O, 'r wy'n gweld. |
| Matthew |
Dewch mlan, Malachi, dechreuwch eto. |
| Malachi |
(Yn codi.) Wel, 'r ych chi gyd yn gwpod nag wy-i ddim llawar o sharatwr. |
| Mari |
Clywch, clywch! |
| Malachi |
Dyna chi 'to! |
| Matthew |
Ond ych helpu chi ma-hi; cerwch mlan, wr. |
| Malachi |
Fel gwetas i, 'wy-i ddim llawar o sharatwr, ond ma ngalon-i yn y gwaith. 'R wy wedi bod gita chrefydd nawr ers dros ddeugain mlynadd... |
| Mari |
Pwyllgor 'steddfod ne seiat-brofiad sy 'ma, gwetwch? |
| Obadiah |
Chair, chair. |
| Matthew |
Ordor, ordor. |
| Jacob |
Ordor, Mari. |
| Malachi |
(Yn gadael MARI yn ddisylw.) A... a... 'rwy wedi talu'r shop yn gyson pob pythewnos drw'r blynydda... a... a... a os pariff y tywydd fel hyn, fe ddylsan gal steddfod hyfryd. |
| Y Gwyr |
Clywch, clywch. (Curo dwylaw.) |
| Malachi |
Ond... ond, i fynd ymlan... ia... a... i fynd ymlan... ia... (yn troi yn sydyn at JACOB), Jacob Evans, 'r ych chi'n gwpod beth i wêd yn well na fi, a chitha'n cyoeddi bob Sul─dewch nawr, gair bach yn fyr. |
| MALACHI yn eistedd. JACOB yn codi yn araf a phwysig. |
|
| Jacob |
Gyfeillion, ar ol sylwata tarawiadol y cadeirydd 'dos gen i fawr i wêd. Fel ych chi gyd yn gwpod, fe benderfynws eclws Pisgah, fishodd ynol, i gynnal 'steddfod dydd Calan nesa. |
| Mari |
Naddo, phenderfynws yr eclws ddim shwt beth. |
| Matthew |
Wel, os na phenderfynws yr eclws, fe fuws sharad ymhlith y brotyr. |
| Mari |
Do, dair wthnos i bora Sul dwetha yn y cwrdd brotyr buws son gynta am 'steddfod, ontefa Malachi? |
| Malachi |
(Yn anghysurus.) Beth ych-chi'n gofyn i fi! |
| Jacob |
Ta pun, wedi i gapal Salam, perthynol i enwad parchus arall— |
| Obadiah |
Parchus yn wir! |
| Mari |
Ma nhw lawn mor barchus a ni. |
| Malachi |
Ordor, Mari. |
| Jacob |
Wedi i gapal Salam glwad beth ôn-ni'n feddwl nithir, am ryw reswm ne gilydd, fe benderfynson fynd yn grôs i ni. |
| Mari |
Dyna gelwdd. |
| Obadiah |
Chair, chair. |
| Matthew |
Ordor, ordor. |
| Jacob |
(Yn gynhyrfus.) Malachi... Mr. Cadeirydd, glwsoch-chi? Os nag yw Mari yn tynnu 'i gira nol ar unwaith dyma fi yn ymddiswyddo o'r pwyllgor, a mwy na hynny, fe af fi a'i hachos hi o flaen y seiat,—ma gen i ddicon o witneson. |
| Malachi |
(Yn codi.) Nawr, Mari, tynnwch ych geira nol, gwnewch apology ar unwaith. |
| Mari |
O'n wir, a phwy ych-chi'n wilia, Malachi? Pology a finna'n gwpod gwell! |
| Obadiah |
Ond chi'n gweld, Mrs. Williams, hyd yn nod os byddwch chi'n gwpod nag yw dyn ddim yn gwêd y gwir, ôs gita chi ddim hawl i wêd, pan fyddwch chi miwn pwyllgor, i fod a'n gwêd celwdd. |
| Mari |
O─h wel, dyna waniath nawr. Wyddwn i ddim o hynny. O'r gora, er mwyn mynd ymlan, 'r wy'n folon tynnu'r gair 'celwdd' yn ol, ond... ôdd Jacob ddim yn gwêd y gwir. |
| Matthew |
Cerwch mlan Jacob. |
| Jacob |
(Yn ffyrnig.) Do, fe benderfynson fynd yn grôs i ni, fe benderfynson gynnal 'steddfod yn Salam ar yr un dwarnod a ninna. |
| Obadiah a Matthew |
C'wilydd, c'wilydd! |
| Malachi |
Ia, c'wilydd mawr hefyd. |
| Jacob |
Nawr, 'dwy-i ddim am wêd dim byd yn gas, "Parhaed brawdgarwch" weta i. |
| Y Brodyr |
Ia, ia. |
| Jacob |
Ond 'r'yn-ni gyd yn gwpod shwt dacla sy yn eclws Salam. |
| Y Brodyr |
Clywch, clywch! |
| Mari |
'D yn-nhw damad gwath na thacla eclws Pisgah, ond falla 'u bod nhw dicyn yn fwy cute. |
| Jacob |
'D yn-ni ddim yn mynd i ffraeo â aelota Salam. |
| Y Brodyr |
Nagyn, nagyn. |
| Jacob |
Ma'n well i ni gymryd popath yn dawal, miwn ysbryd cariad. |
| Y Brodyr |
Oti, oti; itha right. |
| Jacob |
Ond 'r un pryd, 'dos dim isha i ni ildo iddyn nhw! |
| Y Brodyr |
Nagos. |
| Jacob |
'Dos dim isha i ni fynd o dan 'u trad nhw! |
| Y Brodyr |
Nagos, nagos. |
| Jacob |
C'uwch cwd a ffetan, myn brain-i! |
| Y Brodyr |
Clywch, clywch. |
| Jacob |
'Ryn-ni wedi cwrdd ma heno i nithir program. Fe gaiff y program fynd at y printar fory, fe fydd yn barod idd 'i ddosbarthu dydd Sul, ac os bydd aelota Salam o'r wynab i gynnal 'steddfod 'r un dwarnod a ni, ar ol i ni ddod a'n program mas o'u blan nhw, wel—'dwy-i ddim am weld un o honyn nhw byth, yn y byd yma na'r byd a ddaw. |
| Y Brodyr |
Clywch, clywch! (Curo dwylaw.) |
| Obadiah |
Mr. Cadeirydd, 'r wy-i'n cwnnu ar boint of ordor. |
| Malachi |
(Yn hurt.) Ah? |
| Obadiah |
'R wy'n cwnnu ar boint of ordor. |
| Malachi |
Obadiah, 'r ych-chi gwpod nag os dim llawar o Sisnag gen-i; gobitho nag ych-chi ddim yn trio'n shimplo-i. |
| Jacob |
Nagyw, nagyw, point of ordor bachan, point of ordor—wastod miwn pwyllgor, |
| Malachi |
(Yn fawreddog.) 'R wy-i wedi bod ar gannodd o bwyllgora— |
| Mari |
O—h! |
| Malachi |
Wel, fe alla wêd ma nid dyma'r tro cynta i fi fod ar bwyllgor, ond chlywas i ariod son am boint of ordor miwn pwyllgor Cwmrag o'r blan. Ond cerwch ymlan i ni gal clwad beth sy gita chi. |
| Obadiah |
Dyna beth sy gen i: pwy isha i ni gal 'steddfod sy, pwy les ma'r hen 'steddfota bach ma'n nithir? |
| Jacob |
'Steddfod fach! |
| Obadiah |
Ia, 'steddfod fach. Ma'r 'steddfod yn mynd mas o'r ffashwn nawr. 'R wy-i 'n cynnyg yn bod ni yn cal drama. |
| Malachi |
Beth! Wara hen blai yn y capal! |
| Matthew |
Ma gen-i welliant. 'R wy-i'n cynnyg yn bod ni'n cal consart. |
| Jacob |
Consart! talu arian mawr i ferched hannar nôth i ganu yn nhy Dduw! |
| Malachi |
'D os dim drama na chonsart i fod. Fi yw'r cadeirydd, a wetyn, tewch son. Heblaw hynny, ma cwrdd y brotyr wedi penderfynu cal 'steddfod. Os na chynaliwn ni 'steddfod nawr fe fydd aelota Salam yn meddwl 'u bod nhw wedi cal y gora arno-ni. |
| Mari |
(Yn annerch y gadair yn ffurfiol iawn.) Mr. Cadeirydd, point of ordor. |
| Malachi |
O, beth wyddoch chi am beth felny? |
| Mari |
Ma gen-i gystal hawl a neb arall i wêd gair, nagos-a? |
| Jacob, Matthew, Obadiah |
Os, ôs. |
| Mari |
Wel, ma Jacob Evans wedi gwêd fod aelota Salam wedi mynd yn grôs i ni yn Pisgah. |
| Jacob |
Pwy isha i chi 'mhela â'r hen grachan yna nawr sy? Fel gwetas-i, "Parhaed brawdgarwch." |
| Mari |
Ia, ia, "Parhaed brawdgarwch," dim ond i chi gal ych ffordd. |
| Malachi |
Dyna i gyd sy gita-chi i wed? |
| Mari |
Nace, dyma beth sy gen i: os ôs un wedi croesi'r nall, ni yn Pisgah sy wedi mynd yn grôs i aelota Salam. |
| Y Brodyr |
(Yn codi fel un.) Beth! |
| Mari |
(Yn hamddenol.) 'Dos dim isha i chi waeddi, 'dos dim tamad o'ch hofan chi arno-i, dim un o chi. Y gwir yn erbyn y byd, myn brain-i, Jacob. |
| JACOB, MATTHEW ac OBADIAH yn eistedd. |
|
| Malachi |
(Yn annerch y tri gwr.) Dyna chi! arno-chi ma'r bai. Fe roias i rypudd teg i chi; fe wyddwn-i o'r gora y gnelsa Mari gawl o'r cwbwl. |
| Mari |
Otw; 'r wy-i'n mynd i nithir cawl, a ma raid i chi ifad-a, bob un o chi. Fe naiff les i chi lyncu tipyn o wirionadd. (Yn bendant.) Fuws dim son am 'steddfod yng nghapal Pisgah cyn tair wthnos i bora dydd Sul dwetha—all un o chi watu hynna? (Neb yn yngan gair.) Wel, ôdd capal Salam wedi penderfynu dros bump wthnos yn ol. |
| Matthew |
O ble 'r ych-chi yn gallu gwêd 'na? |
| Mari |
'D yw-a ddim ond peth glwas-i â'm clusta 'm hunan, Matthew. On-i yn shop y Coparetif, fish i nos Satwn dwetha, a fe glwas Ifan Twm Shon yn gwêd wrth Shân Ty-Cornal fod y brotyr yn eclws Salam yn meddwl cal 'steddfod dydd Calan nesa, a wetyn, o ble gallwch chi wêd 'u bod nhw wedi mynd yn grôs i chi? |
| Jacob |
Falla 'u bod nhw wedi meddwl, ond ôn-nhw ddim wedi penderfynu dim. Os gita chi ddim hawl i wêd yn bod ni wei mynd yn grôs iddyn nhw. |
| Mari |
'D wy-i ddim am wed shwt beth. Falla ma wedi dicwdd yn lletwith ma petha, falla nace-fa hefyd. (Gan edrych yn gul tuagat JACOB.) Ta pun, dyna'r gwirionadd. |
| Matthew |
'D yn-ni ariod wedi cal unrhyw gymwynas oddiwrth aelota Salam. |
| Malachi |
Nag-yn, a nawr, gan 'i bod hi wedi mynd yn waetha waetha, 'd wy-i ddim yn gweld fod isha i ni bito cal 'steddfod. |
| Jacob |
Nagw inna chwaith. |
| Mari |
O'r gora, a dyma finna yn roi rypudd i chi. Cerwch chi mlan â'r program, ond os gnewch chi ffwliad o chi 'ch hunen, arno-chi bydd y bai. |
| Matthew |
'R yn-ni yn fwy tebyg o nithir ffwliad o aelota Salam o beth dychrynllyd. |
| Jacob |
Mlan â'r program, mlan â'r program. |
| Malachi |
Ia, ia; dyma ni wedi bod bron hannar awr man hyn, a 'd yn-ni ddim tamad nes mlan, dim ond o'ch hachos chi, Mari. Dos dim isha mynd i'r shop arno-chi, ne rwpath? |
| Mari |
Nagos, 'r wy-i'n itha cysurus man hyn. A fel gwetws Matthew, falla galla-i fod o help mawr i chi. |
| Malachi |
Wel, beth gymerwn ni gynta? Y prif-ddarn? Dewch Matthew, chi yw'r dechreuwr canu, beth yw'ch barn chi? |
| Obadiah |
Mr. Cadeirydd, r'wy-i'n cwnnu lan ar boint of ordor. |
| Malachi |
Wel 'tawn i'n marw, rhyw gratur penstiff ych chi Obadiah! Beth sy'n bod nawr? |
| Obadiah |
Pwy isha sy i ni roi'r lle blaena i'r hen ganu 'ma? |
| Matthew |
(Yn codi yn gynhyrfus.) Ho! 'r hen ganu, iefa? 'R ych chi, Obadiah, wedi mynd yn getyn o slebyn oddiar enillsoch chi'r wobor 'na yn y Penny Readings. |
| Obadiah |
(Gyda gwên ddirmyg.) Jelosi, Matthew, jelosi. 'R wy-i'n cynnyg yn bod ni yn dechra gita'r ochr lenyddol. |
| Mari |
(Yn ddireidus.) 'R wy inna yn eilio'r cynyciad. |
| Malachi |
Na, na, fe gymerwn y prif-ddarn gynta. Os yma ryw gynyciad? |
| Jacob |
'D wy-i ddim llawar o gerddor, ond ma na ddernyn bach pert iawn a geira bendigetic iddo-fa y licswn i weld ar y program. |
| Malachi |
Beth yw hwnnw? |
| Jacob |
"Blodeuyn bach wyf fi mewn gardd." |
| Mari |
Chi ithoch â'r gair oddiar flan y nhafod-i Jacob. 'R wy-i'n dwli 'n lân ar y pishin bach yna. Chi'n cofio côr Panteg yn cystadlu? |
| Jacob |
Cofio, wel am otw. |
| Mari |
Fe geson-ni lawar i rali fach prynny, ondofa Jacob? Deryn doniol och-chi'n arfadd bod yn grotyn. |
| Jacob |
A thwisan ofnatw och chitha, Mari. |
| Matthew |
Ordor, ordor. |
| Mari |
Der, der, fel ma'r hen fyd 'ma; ôn-i'n meddwl dim am gysgod Malachi prynny. Chi'n cofio'r noswaith 'ny ithoch chi a fi— |
| Malachi |
Ho'n wir, dyma hanas blasus i ddoti o mlan i, ontefa? |
| Jacob |
Malachi bach, plant ôn-ni. |
| Mari |
(Yn chwerthin.) Plant ia, beth ôn-ni? Rhyw un ar bymtheg ôn-i, a 'd och-chitha, Jacob, ddim yn ddeunaw. A chi'n cofio'r tro arall 'ny, y noswaith lyb 'ny ar y ffordd 'n ol o 'steddfod Merthyr ôch chi a fi yn cysgoti o dan y dderwen? |
| Jacob |
(Yn mwynhau'r atgof.) A finna'n sychu'ch gwynab chi â nishad bocad! |
| Obadiah |
Mr. Cadeirydd, otyn-ni wedi dod yma heno i glwad hanes caru Jacob Evans? |
| Malachi |
Mari, chi ddechreuws yr hen ddwli-ma. |
| Mari |
Ond plant ôn-ni, Malachi bach, plant ôn-ni. O gadewch i ni gal "Blodeuyn bach wyf fi mewn gardd." 'R wy-i'n dymuno cynnyg y dernyn yna. |
| Jacob |
'R wy inna yn 'i eilio fa. Fe ddaw'r hen amsar'n ol mor felys. |
| Malachi |
Daw-a'n wir! Cymerwch chi bwyll Jacob. Llai o'r hen amsar melys 'na, os gwelwch chi'n dda. Matthew, chi yw'r dyn yn y dryswch 'ma. Dewch nawr. |
| Cyfyd MATTHEW yn bwyllog gan siarad yn fawreddog ac awdurdodol. |
|
| Matthew |
Y peth cynta sy gita ni gofio pan yn dewish y prif-ddarn yw bod y byd-cerddorol yn symud ymlan. Pob parch i'r "Blodeuyn bach" a phetha o'r fath, ond os yn-ni am ddangos yn bod ni yn y front gita cherddoriaeth, raid i ni ddewish dernyn classical. |
| Obadiah |
(Yn wawdlyd.) Ha, ha! |
| Matthew |
Os ych-chi, Obadiah, yn cretu y gallwch chi guddio'ch hanwybotath wrth wherthin, 'd ych-chi'n twyllo neb. Ma isha rwpath mwy na phitchfork, cofiwch, i nithir cerddor. |
| OBADIAH yn codi yn wyllt. |
|
| Malachi |
Dyna glatchan yn 'i lle, Matthew. Ishteddwch lawr, Obadiah, a dysgwch wrando'n barchus pan bodyn o wybotath yn gwêd gair. |
| Jacob |
Shwt ddernyn yw dernyn—beth och-chi yn 'i alw fa, Matthew? |
| Matthew |
Classical, dernyn classical. |
| Jacob |
Ia, dyna fe, shwt beth yw-a? |
| Obadiah |
Dyna pam ôn-i'n cwnnu. Fe licswn-i glwad Mr. Bifan yn esbonio'r gair classical. |
| Matthew |
Wel, nawr ta, i fi gal sponio. Ffordd galla-i ddangos i chi nawr, dernyn classical—dernyn—na, ddaw hi ddim felna chwaith. Dernyn—miwn ffordd o wilia—dernyn—chi'n gweld, ma-hi fel hyn yn gwmws os nag ych chi'n gyfarwdd iawn â cherddoriath, yn enwetig yr hen nodiant, 'd ôs dim shwt beth a'ch doti chi i ddeall beth yw classical. |
| Obadiah |
(Yn fuddugoliaethus.) Ha, ha! |
| Mari |
Ma na lawar ffordd o ladd ci heblaw i groci-fa, ond ôs a, Matthew. |
| Jacob |
Allwch chi ddim roi engraifft i ni, pwy ddernyn ôdd ar ych meddwl chi? |
| Matthew |
Wel, dyna'r dernyn ôdd ar ym meddwl i, "Worthy is the Lamb." |
| Malachi |
O, Sisnag, iefa? |
| Matthew |
Ia, Sisnag yw-a. Atnod o'r Scrythur yw'r geira. |
| Malachi |
Iefa'n wir. Shwt ma'r Ysgrythur yn canu yn Sisnag, Matthew? |
| Matthew |
Wel, ma'n raid cyfadda, 'dyw-hi ddim 'r un peth. |
| Malachi |
Dyna-fe lwchi, Cwmrag yw iaith crefydd, ontefa? |
| Jacob |
Ia,ia,—ia. (Yn ddwys iawn.) |
| Mari |
Wel, 'dwy inna ddim yn gyfarwydd iawn â cherddoriath (gan droi at MATTHEW), yn enwetig 'r hen nodiant, ond ma 'na ddernyn ar ym meddwl i, wn-i ddim os yw-a'n glassical ne bito, "Y don o flan y gwyntodd." |
| Malachi |
(Yn nwyfus.) Mari, chi'n cofio 'steddfod Aberdar! |
| Mari |
Cofio, ddala-i mod-i! |
| Malachi |
(Yn annerch JACOB a MATTHEW bob yn ail.) Dyna le gwelais-i Mari gynta; yn canu gita altos Côr y Cwm. 'R wy'n 'i gweld hi nawr, ffroc lâs, shacad goch, het felan a phlufyn gwyrdd—ôdd hi fel twmplan fach, ôdd! Fuas-i fawr o dro cyn dala 'i llycad hi, a fe ddath rwpath drosto-i bob tamad, do; "Dyna ngwraig i," myntwn-i, "dyna ngwraig i." |
| Mari |
Chi'n cofio'r dwarnod, Jacob? Gita chi yr itho-i i'r 'steddfod. |
| Malachi |
Ia, ia, ond, ha! ha!—gita fi yr ithoch chi sha thre. |
| Jacob |
(Yn sychlyd.) Mr. Cadeirydd, otyn-ni wedi dod yma heno i glwad hanas caru Malachi Williams? |
| Malachi |
Dyna chi, Mari, arnoch chi ma'r bai, chi ddechreuws, cofiwch—ond fe licswn i gal "Y don o flan y gwyntodd " yn 'stedfod Pisgah. |
| Mari |
Licswn inna hefyd, fe ddaw'r hen amsar 'nol mor felys. |
| Malachi |
Daw-a, daw; Matthew, ma'r "Don o flan y gwyntodd " yn glassical, on'd yw hi? |
| Jacob |
Classical, nag yw! |
| Malachi |
Ma-hi'n ddicon mwy classical na'r "Blotyn bach." Dewch nawr, Matthew, gwetwch ych barn yn onast. |
| Matthew |
(Yn ddifrifol.) 'D os dim cerddoriath glassical i gal yn Gwmrag. |
| Obadiah |
Ho! dyna Gymro, dyna Gymro; son am anwybotath! |
| Mari |
Classical ne bito, 'r wy-i am gal y dernyn yna. |
| Matthew |
Ma'n ddrwg gen-i fynd yn ych herbyn chi, ond fel cerddor ma'n rhaid i fi fod yn gydwybotol. 'R wy-i'n cynnyg "Worthy is the Lamb." |
| Malachi |
Os yma rywun yn eilio'r cynyciad? |
| Obadiah |
(Yn ffyrnig.) Nagos! |
| Matthew |
Mannars, Obadiah, mannars os gwelwch chi'n dda. |
| Malachi |
Ryw gynyciad arall? |
| Matthew |
(Yn codi.) Os nagw-i yn cal ym ffordd gita'r gerddoriath, dyma fi'n mynd sha thre. |
| Obadiah |
Clywch, clywch. |
| Jacob |
Ishteddwch i lawr, Matthew, a pitwch a bod shwt fabi. 'R wy'-i'n cynnyg "Blodeuyn bach wyf fi mewn gardd." |
| Malachi |
Os yma rywun yn ddicon dwl i eilio hwnna? |
| Mari |
Os; 'r wy-i yn 'i eilio-fa. |
| Malachi |
Mari! |
| Jacob |
'Nawr, Mr. Cadeirydd, whara teg, lan âg ê, lan âg ê. |
| Malachi |
(Rhwng ei ddannedd.) Pob un sy dros y "Blotyn bach," i ddod a'r hen amsar melys nol? |
| JACOB a MARI yn codi dwylaw. |
|
| Malachi |
Pob un sy'n grôs? |
| MALACHI, MATTHEW, ac OBADIAH yn codi dwylaw. Gwena MALACHI yn foddhaus iawn. |
|
| Malachi |
Nawr ta, Jacob, ble 'r ych-chi nawr, eh? (Yn troi at MARI.) Dewch chi, merch-i! |
| Mari |
(Yn siriol.) Mr. Cadeirydd, 'r wy-i'n dymuno cynnyg "Y don o flan y gwyntodd." |
| Malachi |
Wel, 'tawn-i heb gyffro o'r fan! |
| Mari |
Eiliwch-a, Malachi, eiliwch-a. |
| Malachi |
(Yn sarrug.) Eiliwch-a 'ch hunan. |
| Obadiah |
Fe eilia-i'r cynyciad. |
| Malachi |
(Yn troi ato.) O'n wir; ym mhwy 'steddfod buoch chi, Obadiah? |
| Mari |
Lan âg ê, lan âg ê. |
| Malachi |
(Yn anfoddlon.) Pob un sy dros "Y don o flan y gwyntodd"? |
| MARI ac OBADIAH yn codi dwylaw. |
|
| Malachi |
Pob un sy'n grôs? |
| MATTHEW, JACOB a MALACHI yn erbyn y cynhygiad. Malachi yn gwenu. |
|
| Obadiah |
O'n i'n eilio'r cynyciad er mwyn dangos y dryswch sy'n dilyn o gymeryd yr hen ganu 'ma gynta. 'R wy-i'n cretu y dylsa-ni fynd ymlan at yr ochor lenyddol. |
| MATTHEW ar ei draed. |
|
| Malachi |
Itha right. Ishteddwch i lawr, Matthew, fe ddewn ni'n ol at y canu eto. |
| MATTHEW yn eistedd dan rwgnach. |
|
| Obadiah |
(Yn chwyddo.) 'R wy-i'n cynnyg yn ffurfiol yn bod ni'n cymeryd at y farddoniath a'r ryddiath. |
| Mari |
'R wy-i'n eilio'r cynyciad. |
| Malachi |
Barddoniath a pheth? |
| Obadiah |
Barddoniath a ryddiath. |
| Malachi |
(Yn hurt.) Ryddiath? (Yn ddifrifol.) Fe fyddwn-ni'n cynnal y 'steddfod, Obadiah, miwn ty cysegredig. (Yn troi at JACOB.) Os gita chi ryw syniad beth ma-fa'n gisho'i wêd? |
| Jacob |
Ryddiath, bachan, ryddiath—traethawd ne lythyr caru. |
| Malachi |
O—h, wel, pam na wetiff y dyn 'i feddwl yn blan. O'r gora, fe ddechreuwn gita'r llythyr caru. Faint o wobor gynycwn-ni? |
| Mari |
Otych-chi'n cofio'r llythyron caru o'ch chi'n arfadd hela ato-i, Malachi? |
| Matthew |
Ordor, ordor. |
| Mari |
Der, der, dyna garwr ôdd Malachi, a'r llythyron ta, 'rwy-i'n cretu y gallaswn-i atrodd rai o honyn nhw nawr air am air. |
| Malachi |
(Yn bybyr.) Ma ryw wendid ryfadd wedi dod drosto chi yn ych henaint, nagos-a? |
| Mari |
Os falla'n wir, nawr wy-i yn 'i gal-a, lwchi, fe'i cesoch chitha fa yn ifanc iawn. |
| Jacob |
Dewch mlan, Malachi, ne man hyn y byddwn-ni. Barddoniath a ryddiath. |
| Obadiah |
Cyn mynd ymlan, 'r wy-i am ddoti un amod lawr, a dyma fe: yr oll o'r cyfansoddiata miwn barddoniath a ryddiath i'w hysgrifennu yn ol yr orgraff newydd. |
| Matthew |
Ma-fa'n wilia'n gwmws fe tsa fa wedi llyncu dicshnari. |
| Obadiah |
Dyma gyfla bendigetic i ni ddangos yn bod ni'n ddynon gwybotus a diwyllietic. Otw, 'r wy-i'n cynnyg fod yr oll o'r cyfansoddiata miwn barddoniath a ryddiath i'w hysgrifennu yn ol yr orgraff newydd. |
| Mari |
Beth gynllwn yw orgraff? |
| Matthew |
Orgraff—O, ffordd smala o spelian y Gwmrag. |
| Mari |
Wel, ma'n raid gen-i ta orgraff ôdd gita Malachi yn 'i lythyron caru. |
| Matthew |
Chair, chair. |
| Jacob |
Ordor, ordor. |
| Malachi |
Gadewch i bob un spelian fel ma-fa'n dewish, yn enw'r bendith, spelian fel dysgws-a yn yr Ysgol Sul, spelian 'r un ffordd a'r Beibl. |
| Obadiah |
'Dyw orgraff y Beibl ddim hannar right. |
| JACOB, MATTHEW a MALACHI yn neidio i fyny. |
|
| Malachi |
(Gyda dwyster.) Obadiah, ma'n flin gen-i'ch clwad chi yn wilia felna, bachan ifanc gobithol fel chi, sy â'i lycad ar y sêt fawr. |
| Jacob |
Dyna fe, lwchi, 'dos dim daioni yn dod o ddarllan y New Theology 'na. |
| OBADIAH yn codi eto. |
|
| Malachi |
(Yn dyner ond penderfynol.) Nawr Obadiah, ishteddwch lawr, ne dyn a wyr beth wetwch chi nesa. Os triwch chi fod yn gymedrol, fe driwn ninna anghofio'r hyn wetsoch chi. Cofiwch chi, tsa aelota Pisgah yn dod i wpod am hyn, fe fysa hi yn galed iawn arnoch-chi. |
| OBADIAH yn parhau ar ei draed; JACOB yn codi. |
|
| Jacob |
Er mwyn mynd mlan, 'r wy i'n dymuno cynnyg gwobor o gini am y Bryddest ora. |
| OBADIAH yn eistedd. |
|
| Matthew |
Dyna ryw synnwyr nawr. |
| Malachi |
Ar bwy destun, Jacob? |
| Jacob |
"Noah yn mynd miwn i'r Arch." |
| Malachi |
Testun hyfryd. |
| Mari |
Ma gen-i welliant at y testun yna. |
| Malachi |
Wel? |
| Mari |
"Noah yn dod mas o'r arch." |
| Jacob |
(Yn cynhyrfu.) Gobitho, Mari, nag ych-chi ddim yn wherthin ar ym mhen i. |
| Obadiah |
Beth arall allwch-chi erfyn? Os cewch chi'ch ffordd, fe newch y 'steddfod yn destun sport i'r byd. Dwli pen hewl, bob tamad. |
| Jacob |
O, felna iefa? |
| Obadiah |
Ia, Jacob, felna. 'Dych-chi ddim yn diall ysbryd yr ôs. Ys gwetws dyn enwog ychydig bach yn ol, fe gas Cymru afal ar 'i henad yn y ddeunawfad ganrif, fe ddath o hyd idd'i meddwl yn y bedwaradd ganrif ar bymtheg, a nawr yn yr ugeinfad ganrif ma-hi'n sylweddoli fod gita-hi gorff. Gadewch i ni ddewis testun fydd yn trafod petha agosa a mwya cynefin bywyd, testun realistic. Na, 'dychchi ddim yn diall ysbryd yr ôs. |
| Malachi |
(Mewn anobaith.) Os yma rywun yn diall Obadiah? |
| Matthew |
'R wy-i'n cretu mod i yn 'i ddiall-a wath ma'r hen grotyn 'na sy gen i yn clepran petha tepyg amball waith. A nawr, er mwyn i ni ddangos yn bod ni yn ddynon gwybotus a diwyllietic, yn diall ysbryd yr ôs—er mwyn i ni gal testun realistic, ac er mwyn pleso Obadiah, 'rwy-i'n cynnyg gwobor o gini am yr awdl ora ar "Dwlc Mochyn." |
| Terfysg yn y pwyllgor. Obadiah yn codi ar ei draed yn wyllt. |
|
| Obadiah |
Tsa chi'n wrboneddig, a thicyn o synnwyr cyffretin yn ych pen chi, fe ddiallsach ar unwaith mai nid dyna on-i'n feddwl. |
| MATTHEW yn chwerthin yn wawdlyd. |
|
| Malachi |
(Yn fygythiol.) Nawr, nawr, Obadiah, ôs dim ffraeo i fod yn y ty 'ma. Ishteddwch lawr. |
| Jacob |
Ia, ia, "Parhaed brawdgarwch." |
| Mari |
Wel, wel, a dyma shwt beth yw pwyllgor o ddynon. Druan a chi! |
| Malachi |
Ag ar bwy ma'r bai. Fe fysan-ni'r dynon wedi nithir gwaith onibai amdano chi. |
| Mari |
'R un hen gân o hyd: y wraig hon a roddaist i mi. |
| Obadiah |
(Yn parhau ar ei draed.) Mr. Cadeirydd, 'r wy-i'n gofyn i Mr. Bifan i nithir apology i fi. |
| Malachi |
'R wy-inna yn gofyn i chitha i ishta lawr. 'Rych chi lawn cynddrwg a Mari. |
| Matthew |
Ma fa lawar gwath. |
| Malachi |
(Yn troi at JACOB a MATTHEW.) Odd hawl gita ni i ddewis Mari yn aelod o'r pwyllgor 'ma? |
| MARI yn plethu ei breichiau ac yn gwenu. |
|
| Jacob a Matthew |
Odd, ôdd—ôdd. |
| Malachi |
O'r gora, os odd hawl gita ni idd 'i nithir hi'n aelod, ma hawl gita ni idd 'i diaeloti hi. |
| Jacob |
Ma reswm yn 'yna hefyd. |
| Malachi |
A os ôs hawl gita ni i ddiaeloti Mari ma hawl gita ni i ddiaeloti Obadiah. |
| Matthew |
Clywch, clywch. |
| Malachi |
'D yw Mari a Obadiah yn ddim byd ond rhwystyr, a wetyn, ma'n well i ni idd 'i diaeloti nhw. Fyddwn ni'n tri ddim wincad yn partoi program: fe gewch chi, Matthew, ych ffordd gita'r gerddoriath, fe gaiff Jacob drefnu'r farddoniath a'r—a'r peth arall 'na, a fe ofala inna am yr amrywiath. |
| Mari |
Pwyllgor o ddynon, wel, wel! A dyma beth sy'n dod o gal 'steddfod miwn spite yn erbyn capal arall. |
| Matthew |
Nid 'steddfod spite fydd hi. Ma gita ni gystlad hawl a nhw i gynnal 'steddfod ar ddydd Calan. |
| Mari |
Fuoch chi'n gofyn i aelota Salam i gynnal 'u 'steddfod ar ryw ddwarnod arall? |
| Malachi |
Y ni yn mynd i ofyn iddyn nhw! Otyn nhw wedi dod i ofyn i ni? |
| Jacob |
Mlan â'r program, mlan â'r program, er mwyn i ni gal 'i ddosparthu fa dydd Sul nesa; a fel gwetas-i, os bydd aelota Salam yn ddicon digwiddyl i gynnal 'steddfod wetyn, wel, wfft idd 'u crefydd nhw, weta-i. |
| Mari |
Beth wetsa-chi nawr, tsa aelota Salam yn dod â'u program mas cyn dydd Sul? |
| Malachi |
Dim fear, ma nhw lawar rhy gysglyd. |
| Mari |
(Yn codi ac yn siarad yn araf a thawel.) Malachi, fe ddath papur yma i chi cyn i chi ddod nol o'r gwaith, ond fe anghofias 'i ddangos-a i chi. Ma 'r un man i chi gal i weld-a nawr. Desc (Y gwyr yn edrych ar ei gilydd yn anesmwyth. Mari yn tynnu allan raglen fawr o ddror y ford ac yn ei dadlennu o flaen eu llygaid. Gwelir yn eglur mai poster capel Salem ydyw yn cyhoeddi eisteddfod ar ddydd Calan. CAPEL SALEM EISTEDDFOD FAWREDDOG DYDD CALAN Saif y gwyr yn syfrdan am ychydig gan syllu ar y rhaglen. Dyma fe, lwchi: ac os bydd aelota Pisgah yn ddicon digwyddil i gynnal 'steddfod nawr, wel,— |
| Obadiah |
(Yn ofidus.) Jacob! |
| Jacob |
(Yn alarus.) Matthew! |
| Matthew |
(Yn wylofus.) Malachi! |
| Malachi |
(Mewn dagrau.) Obadiah! |
| Par Mari i ddal y papur i fyny o'u blaen gan wenu arnynt. LLEN |