| Golygfa 4 Daw Dionysos a Nicias i'r golwg ar eu ffordd i'r afon Stycs. |
|
| Dionysos |
Seibiant, Nicias. Eistedd yma am funud. |
| Eisteddant ar rostrwm isel yn weddol agos i ffrynt y llwyfan. |
|
| Nicias |
Beth am Cerberws? Ydan ni'n weddol agos i'w diriogaeth o rwan? |
| Dionysos |
Rydyn ni yn ei "diriogaeth" o fel rwyt ti'n dweud. Dyna pam mae'n rhaid inni benderfynu ar dacteg. |
| Nicias |
Deudwch wrtha i, Syr, tae o'n digwydd cael gafael arna ì, be fydda fo'n 'i wneud imi? |
| Dionysos |
Gwell peidio â meddwl am hynny. Rhaid inni ganolbwyntio rwan ar sut i'w sgoi o eto. Rydan ni'n siwr o'i gyfarfod o. Felly gwranda'n astud. Pan glywn ni o'n dwad, dos di o'r golwg y tu ôl i hwnna. (Mae'n pwyntio at rostrwm arall.) Wedyn mi geisia i ddal ei sylw am ychydig mewn sgwrs. Dyna dy gyfle di i sleifio i'r cyfeiriad acw ar flaena dy draed. Rhaid iti fod yn ddistaw fel llygoden. Mae o'n llygadog fel barcut fel y gwyddost ti. Os gwêl o di, gwadna hi am dy hoedl at y Stycs. |
| Nicias |
Ond beth am Charon? |
| Dionysos |
Popeth wedi'i drefnu. Weli di mono fo o gwbwl. Ond mi fydd cwch wedi cael ei adael yn barod iti yno. Neidia iddo fo, a fedr Cerberws wneud dim oll iti. |
| Nicias |
Wedyn? |
| Dionysos |
Wedyn, pwnia'r cwch dros y Stycs i'r ochor arall, i'th fyd a'th ddimensiwn di dy hun. Popeth yn glir? |
| Nicias |
Ydy. Mi wna i unrhyw beth i gael mynd yn ôl i'r hen Athen annwyl efo'i holl ffaeledda! |
| Dionysos |
Gan obeithio na fydd y rheiny ddim yn ei thynnu i'r llwch! |
| Nicias |
Ia, mae hynna y tu hwnt i greadur dibwys fel fi, Syr. |
| Dionysos |
Does yna run creadur dibwys, Nicias. Mae dyfodol Athen yn nwylo miloedd o'th debyg — y mwyafrif cib-ddall mud, difater. |
| Nicias |
(Yn awyddus i newid testun sy'n ddiflas iddo.) Wyddoch chi be sy'n fy mhoeni fi rwan yn fwy na dim? Be sydd wedi digwydd i Iris druan. Rhaid ein bod ni yma ers hydoedd bellach. |
| Dionysos |
Dydy Amser ddim yn bod yma, Nicias. |
| Nicias |
Sut felly? Dydw i ddim yn deall —! |
| Dionysos |
Yn nhermau tragwyddoldeb beth yw modfedd, neu funud, neu filltir neu ganrif? Dydyn nhw ddim yn bod. |
| Nicias |
Hanner munud rwan, mae rheswm yn dweud ─ |
| Dionysos |
All dy reswm di wneud dim oll ond mesur a phwyso a chymharu, Nicias. Mae hynny'n angenrheidiol, wrth gwrs, o fewn terfynau bodolaeth faterol. Ond paid â meddwl y gall rheswm egluro popeth. Does yna ddim rheswm, fel y cyfryw, i dosturi na hunan-aberth na dyhead anniwall enaid dyn am brydferthwch a chelfyddyd. |
| Nicias |
(Mae ar goll ers meitin.) Ar eich traws chi, Syr ─ maddeuwch imi ddweud hyn ─ ond mi fydda i'n teimlo mod i, greadur o ddyn, ar brydia yn dwad yn bur agos i'ch stâd chi, y duwia! Peth mawr i' ddweud, rwy'n gwybod, ond mae o'n wir. |
| Dionysos |
O? Ar ba achlysur? |
| Nicias |
Rydach chi yn y gwely yn nistawrwydd y bore bach. Troi'n gysglyd at y wraig. Anwes dioglyd yn mynd yn goflaid ffyrnig. Wedyn rhyferthwy tymestl corff ac enaid o dan y blancedi. A minna, fel duw, yn marchogaeth yn fuddugoliaethus. Ac yn creu!... A rwan — gyda pharch, Syr — wrth sôn am Amser ac ati, fedra i feddwl am ddim ond am groeso cynnes bronnau Iris, a chryndod parod ei llwynau. |
| Dionysos |
Rwyt ti bron â gwneud imi genfigennu wrth dy gnawdoliaeth frau! |
| Clywir dwndwr draw. |
|
| Nicias |
Cerberws! |
| Dionysos |
(Pwyntio at rostrwm cyfagos.) Brysia — y tu ôl i hwnna. Gwylia fi'n fanwl, a phan roi'r arwydd iti, hegla hi ar flaena dy draed. A phaid â cymryd dy wynt, bron, nes y doi di at y Stycs. |
| Nicias |
Reit, Syr. (Mae'n troi i fynd) |
| Dionysos |
O, a Nicias? |
| Nicias |
Ia? |
| Dionysos |
Pob lwc iti... a diolch. Dos, brysia! |
| Rhed Nicias ac ymguddio y tu ôl i'r rostrwm. Daw Cerberws i'r golwg. Mae Dionysos yn mynd i'w gyfarfod. |
|
| Dionysos |
Hoi Cerberws! Hanner munud os gweli'n dda. |
| Cerberws |
(Edrych ar ei oriawr.) Wel rwy i'n brysur ofnadwy, Dionysos. Official duties. Dim amser i ddal pen rheswm na malu awyr. |
| Dionysos |
Wna i ddim dy gadw di'n hir. Ond mae arna i eisio dy help di os oes modd. Mater pwysig tu hwnt. |
| Cerberws |
Edrych yma Dionysos, rwyt ti wedi achosi digon o drafferth a helbul imi'n barod. Ti a'r tipyn gwas yna oedd gen' ti o'r Byd Arall. Mi leciwn i gael gafael arno fo! |
| Dionysos |
Hwnnw oedd gen' i dan sylw. Welaist ti o yn rhywle? |
| Cerberws |
Dim golwg, y bwbach beiddgar! Rhaid ei fod o wedi sleifio heibio y tu ôl imi pan oeddwn i'n sgwrsio efo ti wrth y Porth. Y llabwst anghwrtais! Ond aros imi gael fy nwylo arno fo. Mi fydd yn difaru hyd at ei flewyn olaf! |
| Dionysos |
Mi ydw i'n meddwl mai anelu at y Stycs mae o, y munud yma! |
| Cerberws |
Dim o gwbwl. Rhy amlwg. Dyna mae o'n 'i ddisgwyl inni gredu. O na, mae gen i syniad go lew ble mae o. O oes! |
| Dionysos |
O? |
| Cerberws |
Y lle mwya annhebygol inni fynd i chwilio amdano fo. |
| Dionysos |
A hwnnw? |
| Cerberws |
Yn ymyl Tartarws. Ar fy ffordd yno roeddwn i rwan. Ddoi di efo fi? |
| Dionysos |
 chroeso... Gad inni fynd. Mae gen i bob cyd-ymdeimlad â thi, Cerberws. Mae'r creadur yna'n beryg bywyd. |
| Try Cerberws ei gefn a rhydd Dionysos yr arwydd i Nicias ddianc, a gwelir hwnnw'n mynd ar flaenau ei draed. Yn anffodus mae'n baglu a syrthio ar ei hyd ar lawr. Try Cerberws a'i weld. |
|
| Cerberws |
Dyna fo'r llaprwth powld! Hei, ti yna, aros! |
| Neidia Nicias ar ei draed a dechrau rhedeg. |
|
| Cerberws |
Wyt ti'n clywed, y cnaf digywilydd! Yr adyn haerllug! Tyrd yma imi gael gafael ar dy wegil di! |
| Rhed Cerberws ar ei ôl dan chwythu ei bib. Wrth iddynt groesi'n ôl a blaen ar draws y llwyfan, fflachier y goleuadau. Miwsig cyflym. Wedi iddynt redeg droeon ar draws y llwyfan fel hyn, a neidio ambell waith i fyny ac i lawr y rostra, gostynger y goleuadau i dywyllwch. Mae sŵn llais a phib Cerberws yn pellhau; felly hefyd y miwsig, ond pery o hyd yn y cefndir. Ar ôl ychydig eiliadau, cryfhaer y goleuadau, gyda llewych gwyrdd, a dealler mai'r afon Stycs yw'r llwyfan yn awr. Clywir eco pell o bib Cerberws, drwy'r miwsig; yna daw Nicias i'r golwg gan bwnio'r cwch yn ffyrnig ymlaen. O'r diwedd mae'n cyrraedd y lan — a'r byd hwn! Neidia allan a disgyn yn flinedig a swrth ar yr union rostrwm lle y cysgai ar ddechrau'r ddrama. Mewn dim mae mewn trwmgwsg. Gwelir y cwch yn mynd yn ôl ac o'r golwg ohono'i hun. Mae'r goleuadau'n melynu, a chlywir yr un miwsig ag a gafwyd ar y dechrau yn ogystal â chrawcian y Llyffantod. Ar ôl ennyd neu ddau, daw Iris a Harmonia i'r golwg. Maer miwsig yn distewi. |
|
| Iris |
Mae o'n dal i gysgu! |
| Harmonia |
Fel mochyn mewn twlc. |
| Iris |
Rhaid ei fod o wedi blino. |
| Harmonia |
Heb wneud dim? |
| Iris |
Does yna ddim mwy blinedig na segura. |
| Harmonia |
Hy! |
| Iris |
Yn erbyn eich ewyllys o'n i'n ei feddwl. |
| Harmonia |
Hy! |
| Mae Iris yn mynd at Nicias a rhoi ei llaw ar ei ysgwydd. |
|
| Iris |
Nic! |
| Nicias |
(Deffro.) Iris! (Neidio i fyny.) Iris, 'nghariad annwyl i! (Mae'n ei chofleidio.) O Iris, Iris! |
| Harmonia |
Mae o'n sâl! |
| Nicias |
Does gen ti ddim syniad mor falch ydw i! Dy weld unwaith eto! O Iris! (Ei chofleidio unwaith eto.) |
| Harmonia |
Mae o'n sâl iawn! |
| Iris |
Be sy'n bod arnat ti? |
| Nicias |
Wyt ti ddim yn sylweddoli? Rwy i wedi bod ar siwrna ofnadwy. Yng nghrombil Hades ei hun! Ar drothwy dychrynllyd Tartarws du! |
| Iris |
Be! |
| Nicias |
Mae Cerberws wedi bod ar fy ngwartha gan sgyrnygu dannedd. A Charon wedi fy mygwth ar ddyfroedd enbyd y Stycs! |
| Iris |
Am beth wyt ti'n siarad? |
| Nicias |
O, mae o'n hanes fydd yn codi gwallt dy ben di, Iris annwyl! Does arna i ddim eisio d'adael di eto, byth. (Wrth Harmonia) Na chitha, 'rhen wraig garedig! Rydach chi'n cyfarth digon, ond rywle yn yr hen frest gwynfannus yna, mae yna galon fel pwced! |
| Harmonia |
Mi ydw i'n gwybod rwan ei fod o'n drysu! |
| Iris |
Wel, dywed yr hanes hynod yna i gyd. |
| Nicias |
(Tynnu'r botel o'i boced.) Aros am funud imi gael dracht o hwn. I iro tipyn ar fy nghorn-gwddw a chynhesu 'nghalon i. (Cymer ddracht hir o'r botel.) Ben-di-ged-ig! |
| Iris |
Wel? |
| Nicias |
'Wel', be? |
| Iris |
Beth am y siwrna erchyll yna gest ti? |
| Nicias |
(Yn syn.) Siwrna? Pa siwrna? Am be rwyt ti'n siarad? |
| Harmonia |
Rwyt ti newydd fod yn preblian rhywbeth am siwrna erchrydus yn Hades a... a... be-wyt-ti'n-alw... Tartarws. |
| Iris |
Ac am Cerberws a Charon ac Afon Stycs. A does yna ddim dwy awr er pan aethon ni oddma a'th adael di yma yn yfed gwin. Rhaid ei fod o wedi mynd i dy ben di. |
| Harmonia |
Breuddwyd meddwyn os wyt ti'n gofyn i mi. |
| Nicias |
Does yna neb yn gofyn ichi, yr hen glep-melin be-ydach-chi'n alw... gecrus! |
| Harmonia |
Digon hawdd gweld ei fod o'n dwad ato'i hun, Iris. Dwed y newyddion da wrtho fo! |
| Iris |
O ia, Nic, wyddost ti'r hen wraig drws-nesa-ond-tri? |
| Nicias |
Gwn. Bydwraig wedi ymddeol. |
| Iris |
Dyna ti. Wel, rydan ni newydd fod yn siarad efo hi. A wyddost ti be mae hi'n i ddweud...? |
| Nicias |
Ust! Glywch chi rywbeth? |
| Clywir crawcian y Llyffantod a sibrwd fel lleisiau ar yr awel yn dweud geiriau olaf y gwrol-rai yn Hades. |
|
| Lleisiau |
(Sibrwd drwy'r corn-siarad.) "Mae tynged Athen yn ei dwylo hi ei hun." |
| Clywir y geiriau hyn deirgwaith. |
|
| Iris |
Chlywa i ddim ond crawcian y llyffantod. |
| Nicias |
Ro'n i'n meddwl 'mod i'n clywed rhywbeth arall hefyd. |
| Iris |
Dim ond sŵn yr awel yn yr hesg. |
| Harmonia |
Paid â dweud dy fod ti'n dechra clywed petha rwan! Yr arwydd cynta meddan nhw! |
| Iris |
Gad imi orffen dweud wrthyt ti. |
| Nicias |
Dweud be? |
| Iris |
Wel, be ddwedodd yr hen fydwraig. |
| Nicias |
Mi ydw i'n glustia i gyd! |
| Iris |
Mae hi'n meddwl 'mod i am gael efeilliaid! |
| Nicias |
Nefoedd yr adar! |
| Iris |
A mae hi'n gwybod be ydy be, on'd ydy mam? |
| Harmonia |
Byth yn methu. |
| Iris |
Blynyddoedd o brofiad. |
| Harmonia |
Neb craffach. |
| Iris |
Gwell na doctor, meddan nhw, on'de mam? |
| Harmonia |
Ia, ganwaith. Wedi dwad â byddinoedd o fabis i'r hen fyd yma. |
| Nicias |
Ond sut ar y ddaear fedar hi wybod? |
| Iris |
Rhoi ei chlust ar fy mol i wnaeth hi. A dyna hi'n dweud, "Un ai rwyt ti am gael efeilliaid, merch chi, ne mae gan dy fabi ddwy galon". Dyna ddwedodd hi, on'de mam? |
| Harmonia |
Yr union eiria. Rhaid iti wynebu ffeithia, 'machgen i. Os ydy'r hen fydwraig yn dweud, felly y bydd hi. |
| Nicias |
Efeilliaid! A finna allan o waith! |
| Iris |
Arnat ti roedd y bai — mynd ar streic. |
| Harmonia |
Rhy hwyr codi pais ar ôl be-wyt-ti'n-alw, fel y bydden nhw'n dweud... Dwed y newydd da arall hwnnw wrtho fo, Iris. |
| Nicias |
Un gwell na'r dwetha, gobeithio!... Wel? |
| Iris |
Mae yna siawns y cei di waith — dros dro beth bynnag. |
| Nicias |
Beth ydy o — fel 'tae gen i unrhyw ddewis! |
| Iris |
Mae yna ryw ddyn cefnog newydd ddwad i'r ddinas yma. O Gorinth ne rywle. Trafaeliwr ne fasnachwr gwin, mi ydw i'n meddwl. |
| Nicias |
Ia? |
| Iris |
Mae o eisio rhywun i fynd â fo o gwmpas Athen, i weld y llefydd diddorol a ballu. |
| Harmonia |
A chario'i fag o. (Yn ymhyfrydu.) Bag mawr trwm. Mi wneith les iti, rhag dy fod yn magu bol wrth ddiogi! Chwysu tipyn! |
| Nicias |
O wel, mi fedrwn i feddwl am betha gwaeth! Cyfle i ennill ceiniog ne ddwy. A chil-dwrn efalla, os ydy o'n ddyn cefnog... Oes yna ryw newydd arall? |
| Iris |
Dim ond bod mam am ddwad acw i aros efo ni rwan. I helpu tipyn arna i nes daw f'amser. |
| Nicias |
Dyna'r newydd gwaetha un! |
| Mae Harmonia yn chwerthin a throi i fynd oddi ar y llwyfan. |
|
| Iris |
Wyt ti'n dwad rwan, Nic? |
| Nicias |
Mewn eiliad. Waeth imi orffen y botel yma ddim. Cha i run arall am hir, mae'n siwr! Dos di efo dy fam. Mi ddo i ar eich ôl chi. |
| Iris |
Wel, paid â bod yn hir. Rwyt ti wedi clertian digon. |
| Exit Iris ar ôl et mam. Unwaith eto clywir crawcian y Llyffantod ac ar eu traws y sibrwd fel o'r blaen. |
|
| Lleisiau |
(Sibrwd drwy'r corn-siarad.) "Mae tynged Athen yn ei dwylo hi ei hun." |
| Gwrendy Nicias am ennyd neu ddau fel petai'n ceisio penderfynu pa sŵn i'w ddewis a'i dderbyn. Yna cymer ddracht o'r botel a'i thaflu ymaith. |
|
| Nicias |
Blydi llyffantod! |
| Try ar ei sawdl a mynd oddi ar y llwyfan. Mae'r crawcian a'r sibrwd yn toddi i'w gilydd fel y gostyngir y goleuadau'n raddol. Daw miwsig i fyny. Tywyllwch |