| Golygfa 2 Gwelir Nicias yn dal i eistedd yn fyfyrgar fel o'r blaen. Daw un o'r dynion a oedd yn chwarae cardiau ato. |
|
| Dyn 1 |
Hei! (Nid yw Nicias yn ateb) Hei, meddaf i. (Dim ateb) Pam na wnei di ateb, carmon? |
| Nicias |
Pa ateb sydd yna i " Hei"? |
| Dyn 1 |
O, clyfar rydw i'n gweld! Paid â thrio'r gêm yna efo fi, boi bach! |
| Nicias |
Pa gêm? |
| Dyn 1 |
Taflu dy bwysa o gwmpas ac ati.... Dal i ddisgwyl wyt ti? |
| Nicias |
Ia. |
| Dyn 1 |
I ble mae o wedi mynd? |
| Nicias |
Pwy? |
| Dyn 1 |
Dy giaffar di. Y dyn rwyt ti'n gweithio iddo fo. |
| Nicias |
Pwy ddwedodd mod i'n gweithio iddo fo? |
| Dyn 1 |
Wel, wyt ti ddim? |
| Nicias |
Mi ydw i'n cario'i fag o. |
| Dyn 1 |
Nid am ddim mi wranta! |
| Nicias |
Dydw i ddim wedi cael tâl hyd yma. |
| Dyn 1 |
(Rhydd bwniad bryfoclyd iddo) Clyfar eto!... Pam nad wyt ti yn y rhyfel? |
| Nicias |
Ga i ofyn yr un peth i ti? |
| Dyn 1 |
Mae gen i reswm da. Fi a'r hogia acw. Gwaith angenrheidiol carmon. Gwneud arfau. Fedar y sowldiwrs ddim lladd Sbartiaid heb i ni wneud digon o'r rheiny... Rwan, beth amdanat ti? |
| Nicias |
Hwyrach 'mod i wedi colli bawd fy nhroed. Ne fod fy mrest i'n wan. Ne fod gen i stumog wael. |
| Dyn 1 |
Ne dy fod ti'n gachgi wedi gweld ffordd i' sgoi hi! Dyna wyt ti, te? Bron iawn na waeddwn i ar yr hogia yma. Buan iawn y bydden nhw'n dy setlo di, mêt.... I ble ddwedaist ti roedd dy giaffar di wedi mynd? |
| Nicias |
Wnes i ddim dweud. (Mae'r llall yn gwneud symudiad bygythiol.) Ond os oes rhaid iti gael gwybod, wedi mynd i newid 'i ddillad mae o. |
| Dyn 1 |
I be? |
| Nicias |
Am 'i fod o'n mynd ar siwrna. |
| Dyn 1 |
Wyt ti'n mynd efo fo? |
| Nicias |
Mae o wedi gofyn imi. |
| Dyn 1 |
Wel? |
| Nicias |
Dwy' i ddim wedi penderfynu eto. |
| Dyn 1 |
Pam? |
| Nicias |
Wel, mae'n anodd. |
| Dyn 1 |
Beth wyt ti'n 'i feddwl? |
| Nicias |
Nid siwrna gyffredin ydy hi. |
| Dyn 1 |
I ble mae o'n mynd? |
| Nicias |
Choeli di ddim tawn i'n dweud wrtha ti. |
| Dyn 1 |
Tria fi. |
| Nicias |
I Hades. |
| Dyn 1 |
O, Hades! (Mae'n gafael yng ngholer Nicias.) Yli, mêt, mi ydw i wedi dweud wrtha ti o'r blaen, paid â thrio bod yn glyfar efo fi. Pan fydda i'n gofyn cwestiwn rhesymol, mi fydda i'n disgwyl ateb rhesymol. Reit? Rwan, i ble mae o wedi mynd? |
| Nicias |
Ro'n i'n gwybod na fyddet ti ddim yn coelio. Ond mi ydw i'n dweud y gwir. I Hades mae o'n mynd. |
| Dyn 1 |
(Ei ollwng) Myn diawl, rwyt ti ne fi, ne fo yn drysu! (Codi ei lais) Hei hogia! Dowch yma, brysiwch! |
| Mae'r gweddill o'r grŵp yn gadael eu chwarae cardiau, a dod atynt. |
|
| Dyn 2 |
Be sy'n bod? |
| Dyn 1 |
Mae hwn yn dweud bod 'i giaffar o'n mynd ar siwrna. I ble meddech chi? |
| Dyn 2 |
Wel, i ble? |
| Dyn 1 |
I Hades. |
| Dyn 2 |
(Sychlyd) Diddorol iawn. |
| Dyn 3 |
Wyt ti'n galw hynna'n jôc? Difetha'n gêm gardia ni i affliw o ddim. |
| Dyn 1 |
Ond dyna mae hwn yn 'i ddweud. A rhywfodd neu 'i gilydd rwy' i'n 'i goelio fo... Be ydy d'enw di? |
| Nicias |
Nicias. |
| Dyn 3 |
Be sydd yn y cas yna? |
| Nicias |
Dwy' i ddim yn gwybod. |
| Dyn 2 |
Ne wnei di ddim dweud! |
| Daw y ferch ifanc heibio. |
|
| Merch |
Be sy'n bod hogia? |
| Dyn 1 |
Weli di'r cymeriad doniol yma? Wyddost ti i ble mae o'n mynd, medda fo? |
| Merch |
Dim syniad. |
| Dyn 1 |
I Hades! |
| Merch |
Hades! (Wrth Nicias) I be yr ei di yno, cariad? Tyrd efo fi, a mi gei di awr yn y nefoedd! |
| Pawb yn chwerthin. Daw'r hen wraig fyddar heibio. |
|
| Dyn 3 |
Hei, rhen wraig, hoffech chi drip i Hades? |
| Hen Wraig |
(Nid yw wedi clywed) Dyn y Llywodraeth ydy o, deudwch? Digon hawdd iddo fo dorsythu a swagro o gwmpas fel congrinero! Mae o'n cael llond 'i fol o fwyd yn amlwg! Nid run fath â ni, yr hen bobol, sy'n gorfod byw ar wellt ein gwely bron. Pensiwn wir! Edrychwch arna i — mi fydda i mor dena â weiran-gaws gyda hyn. (Mynd) Mae'r hen wlad yma'n mynd â'i phen iddi. Dyna'r gwir i chi... âi phen iddi... |
| Dyn 1 |
Hogia, mi ydw i'n cynnig ein bod ni'n mynnu cael gweld be sydd yn y bag yna. |
| Dyn 2 |
Eilio! |
| Nicias |
Chewch chi ddim rhoi'ch bys arno fo! |
| Dyn 3 |
(Yn fygythiol) Wyt ti am drio'n nadu ni, y ceiliog dandi! |
| Wrth weld y lleill yn dechrau symud tuag ato yn fygythiol, saif Nicias ar ei draed i'w amddiffyn ei hun, a'r cas. Mae'n sgarmes mewn dim, a phery hyn am ennyd, nes yr ymddengys Dionysos. Y foment honno, mae ei ymosodwyr yn cilio'n ôl oddi wrth Nicias. Erbyn hyn, gwelir bod Dionysos wedi newid i ddillad ffurfiol, fel dyn busnes llewyrchus ar ei ffordd i'r swyddfa — siaced ddu, trowsus streip, het-galed ac ymbarel. |
|
| Dionysos |
(Yn dawel) Cael tipyn o hwyl? |
| Try'r bechgyn yn llechwraidd a mynd ymaith. |
|
| Dionysos |
Wel, Nicias, dyma fi wedi dwad yn f'ôl. Wyt ti wedi penderfynu? |
| Nicias |
Do, syr. Mi ydw i wedi bod yn ystyried y mater yn ofalus iawn hefyd. Ac ar ôl pwyso a mesur, rwy i'n ofni na fedra i ddim dwad. Fel y gwyddoch chi, mae gan ddyn ei ddyletswyddau teuluol a'i ofalon ac ati. A pheth arall, dydy Hades ddim yn lle i fagu gwaed ynddo fo, fel y byddwn ni'n dweud. Nid bod arna i ofn cofiwch — dim o'r fath beth. Ond dyna fel y mae petha. Mae'n bur ddrwg gen i. |
| Dionysos |
Mae'n bur ddrwg gen innau hefyd, Nicias. Wyt ti'n siwr nad oes arnat ti ddim ofn? Mi allaf dy sicrhau di — |
| Nicias |
Ofn? Fi? Na, mi ydw i newydd ddweud wrthych chi. (Yn gyfrinachol) Rhyngoch chi a fi a'r wal, Syr, onibai am Iris — |
| Dionysos |
Iris? |
| Nicias |
Y wraig. |
| Dionysos |
O! |
| Nicias |
Onibai amdani hi, mi fuaswn efo chi fel saeth. Ond mae hi'n bryderus iawn ynghylch fy iechyd. Cha i ddim symud oddi cartre ganddi byth. Wedi cael cynnig swyddi da o dro i dro, w'chi. Ond yn gorfod eu gwrthod. Does dim troi arni. Mi wyddoch fel mae'r merched yma. |
| Daw Iris i'r golwg |
|
| Dionysos |
Hon ydy hi? |
| Nicias |
Iris! |
| Iris |
Yma rwyt ti o hyd felly! Oes yna ddim siâp symud arnat ti? |
| Nicias |
Mi ydw i wedi symud i'r fan yma, beth wyt ti'n 'i siarad? |
| Iris |
Mi wyddost be rydw i'n 'i feddwl. Dim symudiad i chwilio am waith i ennill cyflog i fwydo dy blant di. |
| Dionysos |
Esgusodwch fi, rwy' i wedi cynnig gwaith i'ch gŵr. Ond chwarae teg iddo, mae ei ofal o gymaint amdanoch chi. Ac mor awyddus i osgoi pryder ichi — |
| Iris |
Pryder i mi? Sut felly? |
| Dionysos |
Wel roeddwn i am ei gyflogi fel gwas imi ar fy siwrna. Ond wrth gwrs os ydych chi'n gwrthwynebu — |
| Iris |
Mae'n dda gen i glywed, Syr! (Wrth Nicias) Rwyt ti'n lwcus. Mi ddylet fod yn ddiolchgar. |
| Nicias |
Ia, ond wyddost ti i ble mae o'n mynd? I Hades! |
| Iris |
Dim gwahaniaeth, ond iti ddwad yn d'ôl rywdro. A chyflog efo ti! |
| Nicias |
Does yna ddim sicrwydd y bydda i'n dwad yn ôl. |
| Dionysos |
O, oes, rwy'n gwarantu hynny. Yn berffaith ddiogel. |
| Iris |
Dyna fo felly! (Mynd) Mi ydw i'n mynd i brynu sgidia i'r hogyn hyna acw rwan. Rhaid eu cael nhw ar lab, nes y doi di yn ôl efo cyflog. Felly paid â bod yn rhy hir... Dydd da ichi, Syr. |
| Exit Iris |
|
| Dionysos |
Mae gen ti wraig dda yn honna, Nicias. Rwy'n siwr dy fod yn falch iddi dy berswadio i ddod efo fi!... Barod? Gora po gynta inni gychwyn... Tyrd ar f'ôl i. A chymer ofal o'r cas yna. |
| Exit Dionysos. Cwyd Nicias ei ysgwyddau wrth dderbyn yr anochel. Yna cymer y cas a dilyn Dionysos oddi ar y llwyfan. Gostynger y goleuadau. Pan ddônt i fyny drachefn nid oes neb ar y llwyfan ond ar ôl ennyd neu ddau, daw Dionysos a Nicias i'r golwg, yn edrych braidd yn flinedig, fel petaent wedi bod yn teithio am hir. Dealler eu bod wedi cyrraedd glan yr afon Stycs. |
|
| Nicias |
(Saif yn flinedig.) Llawer o ffordd eto, Syr? |
| Dionysos |
Dim llathen, Nicias. Rydan ni wedi cyrraedd. (Pwyntio gyda'i ymbarel.) Weli di? Hon ydy'r Afon Stycs. (Mae'n edrych i lawr arni.) |
| Nicias |
Afon Stycs? Andros o afon hefyd! Y dŵr yn ddu, ac yn llifo'n gyflym ac yn dawel. Mae o fel melfed gwibiog. Mae hi'n llydan hefyd. Wela i mo'r ochor draw iddi. |
| Dionysos |
Fe'i gweli hi, toc. |
| Nicias |
Sut felly? |
| Dionysos |
Ar ôl inni ei chroesi hi. |
| Nicias |
Dwy' i ddim yn deall. |
| Dionysos |
Twt, twt, paid â dweud nad wyt ti'n gwybod am chwedloniaeth dy genedl dy hun! Hon ydy'r Afon Stycs — reit? |
| Nicias |
Reit. |
| Dionysos |
Ac y mae Hades yr ochr arall, reit? |
| Nicias |
Reit. |
| Dionysos |
Felly, mae'n rhaid ei chroesi — reit? |
| Nicias |
Reit. |
| Dionysos |
Ond cyn y medrwn ni wneud hynny — |
| Nicias |
Mae'n rhaid inni alw ar Charon a'i gwch. |
| Dionysos |
Rwyt ti yn gwybod felly! |
| Nicias |
Ydw, ydw. Ond hyn oedd gen i Syr — chaf i ddim mynd drosodd yn y cwch. Dydw i ddim wedi — wel dydy'r cymwysterau angenrheidiol ddim gen i, fel tae. A fedra i ddim nofio. |
| Dionysos |
Gad ti hynna i mi. Rwy'n credu y medra i berswadio'r hen gyfaill i gau ei lygaid am y tro. Ei gael o yma fydd y broblem fwya. (Mae'n edrych ar yr amser.) Mae o'n bur gysact ynglŷn â'r amser. A mae hi wedi mynd braidd yn hwyr. Yr unig ffordd fydd gwneud galwad arbennig. Fydd yna ddim tymer rhy dda arno fo am inni wneud. Ond rhaid inni wynebu hynny... Wyt ti'n chwibannwr go lew? |
| Nicias |
Wedi chwibannu llawer ar ôl y gennod yn fy nydd, Syr! |
| Dionysos |
Wel chwibanna rwan er mwyn Athen. Un hir a dwy fer... rwan! |
| Nicias |
Reit. (Mae'n chwibannu'n ôl y cyfarwyddyd.) |
| Dionysos |
Eto! |
| Mae Nicias yn ufuddhau. |
|
| Dionysos |
Unwaith eto. Yn gryfach os medri di. Yn uwch! |
| Mae Nicias yn ymdrechu'n lew, yna clywir llais Charon o'r pellter.} |
|
| Charon |
(Draw) O'r gora, o'r gora! Be ydach chi'n 'i feddwl ydw i — ci defaid? |
| Dionysos |
Dyma fo'n dwad. |
| Daw Charon i'r golwg yn ei gwch — hwnnw'n symud, mae'n debyg, ar olwynion anweledig — a gwthir ef ymlaen drwy gymorth polyn. Mae gan Charon gap pig-gloyw, siersi-longwr las ac esgidiau bysgota. |
|
| Charon |
(A'i dymer yn fyr) Be gythgam sy'n bod arnoch chi? Ydach chi ddim yn sylweddoli bod gen i f'oriau gwaith? |
| Dionysos |
Amgylchiadau arbennig, Charon. |
| Charon |
(Ei adnabod.) O, chi sydd yna, Syr (Cyffwrdd pîg ei gap.) Mae'n ddrwg gen' i, doeddwn i ddim wedi'ch nabod. |
| Dionysos |
Popeth yn iawn. Prysur? |
| Charon |
Arhoswch am funud, i mi gael gwneud hwn yn saff. (Gwna ystum i awgrymu rhwymo'r cwch, ond nid yw'n dod allan ohono.) Dyna fo! Prysur, ddwedsoch chi? Welais i erioed dim tebyg. Rhwng yr helfa ar y ffyrdd a'r rhyfel, mi ydw i'n methu'n lân â dwad i ben. |
| Dionysos |
Felly wir! |
| Charon |
Amgylchiadau arbennig ddwedsoch chi? |
| Dionysos |
Argyfwng Charon. Creisis. Mae Athen yn mynd â'i phen iddi. |
| Charon |
O? Ia wel, dyna fo. Wna i ddim busnesu. (Pwyntio at Nicias) Pwy ydy hwn? |
| Dionysos |
Nicias. Mae o yn yr argyfwng efo fi. Cymorth fel tae. |
| Charon |
Felly! (Saib) Edrychwch yma, Syr, gadewch inni ddeall ein gilydd. Yn gyntaf, rydach chi am imi fynd â chi dros yr Afon. Mae hynna'n amlwg, ne fasach chi ddim wedi galw arna i. |
| Dionysos |
Cywir. |
| Charon |
Yn ail, mae hwn yn yr argyfwng efo chi? |
| Dionysos |
Cywir. |
| Charon |
Ac os nad ydw i'n camsynied, rydach chi am i mi fynd ag ynta drosodd hefyd? |
| Dionysos |
Cywir. |
| Charon |
Anghywir! |
| Dionysos |
Beth? |
| Charon |
Mae'n ddrwg gen i. |
| Dionysos |
Tybed? |
| Charon |
Amhosib, Syr. Mi wyddoch y Rheolau cystal â minnau. Fedra i mo'u hystumio nhw. |
| Dionysos |
Aros funud. |
| Charon |
Na, maddeuwch imi am ddweud ond ddylech chi ddim gofyn imi. Does dim ffafriaeth ar y Stycs fel y gwyddoch chi. Yn enwedig i un run fath â hwn. (Wrth Nicias.) Be ddwedaist ti oedd d'enw? |
| Nicias |
Nicias. Nic i'm ffrindia. |
| Charon |
Dydw i ddim yn un o'r rheiny. (Wrth Dionysos) Y gwir plaen ydy, Syr, dyw'r cymwysterau ddim ganddo fo — ar hyn o bryd, beth bynnag! Wrth gwrs petai modd newid ei statws o — neu ei stâd o yn hytrach — |
| Nicias |
(Ofnus) Be ydach chi'n 'i feddwl? |
| Dionysos |
Na, mae hynny'n amhosib. |
| Charon |
Pam? |
| Dionysos |
Am ei fod o'n dwad yn ôl. |
| Charon |
O, dowch, Syr, mae hynna'n mynd dros ben llestri! Dwad yn ôl wir! Tynnu 'nghoes i rydach chi rwan! |
| Dionysos |
Rwy' i o ddifri calon. Mae'n rhaid inni'n dau fynd drosodd, Charon. |
| Charon |
(Tynnu ei gap a chrafu ei ben.) Mae hon yn andros o broblem. Hynny ydy, chewch chi mo'i rwyfo fo drosodd. A wna inna ddim... (Mae'n cael syniad.) Yr unig ffordd felly ydy iddo fo rwyfo. Does yna ddim yn y Rheolau am hynny, oes yna? |
| Dionysos |
Dim o gwbwl. Rwyt ti wedi 'i gweld hi, Charon! |
| Charon |
Reit, dyna hynna wedi 'i setlo... Dowch chi'n gynta, Syr. (Mae Dionysos yn camu i mewn i'r cwch.) Steddwch yn y fan yma. (Dionysos yn eistedd.) Dyna chi. (Wrth Nicias.) Reit, tyrd ti, rwan... Beth ydy d'enw di, hefyd? |
| Nicias |
(Wrth gamu i'r cwch.) Nicias. (Mae'n cario'r cas yn ofalus gydag ef) |
| Charon |
Gafael yn y polyn yna. A chymer ofal. Os ei di dros yr ochor mi fydd wedi canu arnat ti! |
| Nicias |
Be, oes yna beryg? |
| Charon |
"Oes yna beryg?", medda'r creadur gwirion! Llai o beryg efalla, nag ar Lethe lonydd neu Acheron drist, neu Phlegethon fflamllyd ffrwd. O holl afonydd Hades, mae'n well gen' i'r Stycs. Ond peryg? Oes, peryg marwol i un fel ti! (Charon yn meimio datgysylltu'r cwch.) Iawn? |
| Dionysos |
lawn. |
| Mae Nicias yn cymryd y polyn a sefyll yn simsan yn y cwch. Eistedd Charon o flaen Dionysos. |
|
| Charon |
Tawn i yn eich lle chi, Syr, mi fyddwn i'n agor yr ymbarel yna. Does yna ddim llawer o siâp ar hwn. |
| Dionysos |
(Yn agor ei ymbarel.) Syniad da. Diolch iti, Charon. |
| Charon |
Reit, i ffwrdd â ni! |
| Mae Nicias yn meimio pwnio'r cwch ymlaen. Gostynger y goleuadau yn araf. |
|
| Dionysos |
Mae hi'n tywyllu'n fuan iawn, Charon! |
| Charon |
Tarth Stycs, w'chi. Yn dew iawn weithia. Mynd fel bol buwch. (Wrth Nicias.) Dal trwyn y cwch i'r un cyfeiriad beth bynnag. Siawns na phery'r tarth ddim yn hir. |
| Tywyller y llwyfan yn llwyr. Clywir eu lleisiau ohono. |
|
| Nicias |
Dwy' i'n gweld affliw o ddim! |
| Charon |
Hidia befo. Dal i bwnio ymlaen.... Ydach chi'n iawn, Syr? |
| Dionysos |
Ydw, diolch. |
| Nicias |
Mae'n oer drybeilig. Mi ydw i bron â fferu! |
| Charon |
Pwnia'n gyflymach a mi gynhesi! |
| Clywir sŵn Nicias yn tuchan wrth ymdrechu'n galed |
|
| Dionysos |
Mae hi'n dechra golueo ychydig draw acw rwy'n credu. |
| Charon |
Ydy, rydach chi'n iawn... (Wrth Nicias.) Gofal rwan, beth bynnag ydy d'enw di hefyd! |
| Daw goleuadau i fyny ychydig gyda llewyrch gwyrdd a gwelir cysgodion y llyffantod ar y rostra sydd y tro hwn yn cynrychioli creigiau a cherrig yng nghanol yr Afon Stycs. Clywir miwsig "Llyffantaidd" yn y cefndir, ynghŷd â chrawcian. |
|
| Nicias |
Be ydi'r sŵn yna, d'wedwch? |
| Charon |
(Yn sydyn.) Aros! Rydan ni ynghanol yr Afon, rwan. Yn y fan yma mae'r llyffantod. Amynedd! Chawn ni ddim mynd ymlaen ganddyn nhw am dipyn. |
| Cryfhaer y goleuadau a'r miwsig. A gwelir y llyffantod yn dawnsio. Ar ddiwedd y ddawns, mae Nicias ar fin ail-ddechrau pwnio'r cwch ymlaen |
|
| Charon |
Paid! |
| Nicias |
Ond maen nhw wedi gorffen dawnsio! |
| Charon |
Dydyn nhw ddim wedi dechra ar eu Corws. Clywch! |
| Côr y Llyffantod |
C-r-rawca! C-r-rawca! C-r-rawca! Mor hyfryd yw anthem y Broga! A dyma ni'n glyd, Yn hapus ein byd, Peidiwch, da chi, â'i ddifetha. Pa ddiben pryderu Am helbul yfory, A mwydro eich pennau  dyrys broblemau? Rhyfygu penwynni Yw mynych ymboeni A gwahodd y rhychau Ar draws eich talcennau. Os ydych am heddwch, A hyfryd lonyddwch, Fe'u cewch os dewiswch Ddi-hîd ddifaterwch. C-r-rawca! C-r-rawca! C-r-rawca! Mor hyfryd yw anthem y Broga! A dyma ni'n glyd Yn hapus ein byd, Peidiwch, da chi, â'i ddifetha. Ystyriwch am funud Mor fregus yw bywyd, Mor fyr ac adeiniog Mor gwta a gwibiog. Gan hynny, doethineb Yn sicr yw'r wireb: Mwynhewch yn frwdfrydig Y wledd ddiflanedig. Os bydd unrhyw ddanod Am hyn, neu anghydfod, Ein dull ni, Lyffantod, Yw boddi'r Gydwybod! C-r-rawca! C-r-rawca! C-r-rawca! Mor hyfryd yw anthem y Broga! A dyma ni'n glyd Yn hapus ein byd, Peidiwch, da chi, â'i ddifetha. Ein gofal ni beunydd — Ein hunig ddyletswydd — Yw gweld bod ein ffosydd A'n llynnoedd yn llonydd; Dim rhaid bod yn effro — Ond gochel rhag cyffro — Cawn gwsg mewn seguryd A nefol esmwythyd. Mor ddibwys i Lyffant Yw iaith a diwylliant, A chenedlaetholdeb Yn ddim ond ffolineb! C-r-rawca! C-r-rawca! C-r-rawca! Mor hyfryd yw anthem y Broga! A dyma ni'n glyd Yn hapus ein byd Peidiwch, da chi, â'i ddifetha. Ym mhob oes ceir ffyliaid Ac amryw benboethiaid, Sy'n teimlo rhyw ysfa I wella'r sefyllfa! Mae rhai'n ddigon eiddgar I fyned i garchar; Ac eraill yn barod I ddiodde merthyrdod! Rôl meddwl yn sobor Am hyn, dyma'n cyngor: Os baich yw Egwyddor, Peth doeth yw ei hepgor! C-r-rawca! C-r-rawca! C-r-rawca! Mor hyfryd yw anthem y Broga! A dyma ni'n glyd, Yn hapus ein byd, Peidiwch, da chi, â'i ddifetha. |
| Ar ôl y corawd hwn, gostynger y goleuadau ychydig, tra bo'r llyffantod yn dawnsio o'r golwg |
|
| Nicias |
Mae hi'n dechrau twyllu eto! |
| Charon |
Y tarth sy'n dwad yn ôl. Hidia di befo, pwnia ymlaen. |
| Mae Nicias yn meimio pwnio gyda'r polyn. Miwsig i fyny ychydig, yna cryfhaer y goleuadau unwaith eto, y tro hwn gyda llewyrch melyn |
|
| Charon |
Gofal rwan, rydan ni bron wedi cyrraedd. Paid â gwneud niwed i'r cwch ar boen dy fywyd... Dyma ni!... Reit, rho'r polyn i mi. |
| Rhydd Nicias y polyn i Charon, a gesyd hwnnw ef yn ofalus yn y cwch. Yna mae'n neidio i'r lan, a meimio rhwymo'r cwch yn ddiogel |
|
| Charon |
Rwan, y cas yna, gynta. (Mae Nicias yn rhoi'r cas iddo.) Reit neidia di rwan. (Mae Nicias yn neidio i'r lan.) Chi, rwan, Syr. Dowch, gafaelwch yn fy llaw i. (Mae Dionysos yn ufuddhau ac yn camu ar y lan.) |
| Dionysos |
Diolch iti, Charon... Gair bach yn dy glust. |
| Gwelir Dionysos yn sibrwd yng nghlust Charon. Ar y cyntaf, mae hwnnw'n ysgwyd ei ben yn bendant fel petai'n anghytuno'n llwyr â chais Dionysos. Yna, dan berswâd, ymddengys, toc, ychydig yn fwy bodlon. |
|
| Charon |
Ia, wel, os ydach chi'n dweud, Syr. Mi gewch chi wneud y trefniada. Ond fydd yna ddim bai arna i, cofiwch! |
| Dionysos |
Na fydd siwr. |
| Charon |
Reit... O, gyda llaw — |
| Dionysos |
Ia? |
| Charon |
Dim ond eich atgoffa chi. |
| Dionysos |
O beth? |
| Charon |
Chewch chi ddim symud cam o'r fan yna heb ganiatâd Cerberws. |
| Dionysos |
Doeddwn i ddim wedi anghofio, Charon. |
| Charon |
O'r gora. Rhaid imi fynd a'ch gadael chi, rwan. Dim diwedd ar waith, w'chi. (Wrth Nicias.) Aros am funud imi gael edrach arnat ti unwaith eto. (Mae'n craffu'n fanwl ar Nicias.) Reit, rwy'n credu y bydda i'n dy gofio di — pan ddaw d'amser! Beth ydy d'enw di hefyd? |
| Nicias |
Nicias, ond Nic i — |
| Charon |
(Troi a mynd i'r cwch.) Dyna ni felly. (Mae'n gafael yn y polyn a gwthio'r cwch ymlaen.) |
| Dionysos |
Hwyl iti, Charon. A diolch! |
| Charon |
(Mynd.) Croeso. (Mae cwch Charon yn mynd o'r golwg.) |
| Dionysos |
Wel, dyma ni. Ydy'r cas yna'n ddiogel? |
| Nicias |
Ydy... (Saib) Syr? |
| Dionysos |
Ia? |
| Nicias |
Roedd o'n sôn am Cerberws. |
| Dionysos |
Ceidwad Porth Hades. Rhaid inni ei ddisgwyl yma. Fydd o ddim yn hir. Ond cystal inni eistedd nes y daw o. |
| Mae Dionysos yn eistedd ar rostrwm isel ond saif Nicias yn ofnus ar ei draed. |
|
| Dionysos |
Ofn? |
| Nicias |
Mae 'nghalon i yn fy mhen ôl i. |
| Dionysos |
Paid â chywilyddio, dydw inna fawr gwell. |
| Nicias |
Ond rydach chi'n wahanol i mi! |
| Dionysos |
Wn i ddim faint o sylw a rydd o i hynny! Tyrd â'r cas yna i mi. |
| Rhydd Nicias y cas iddo, ac ar ôl ei agor mae Dionysos yn tynnu dwy botel allan. Rhydd un i Nicias. |
|
| Nicias |
I mi? I'w yfed? |
| Dionysos |
Mi wnaiff les iti. Rhoi tipyn o ddewrder inni'n dau. Eistedd. |
| Eistedd Nicias. Mae Dionysos yn agor ei botel a chymryd dracht ohoni, ond saif Nicias fel petai'n ansicr beth i'w wneud. |
|
| Dionysos |
Be sy'n bod? Y gwin gorau yn y byd, mi alla i dy sicrhau di o hynny. |
| Nicias |
(Yn agor ei botel) Nid dyna ydy o, Syr. Ond nid bob dydd mae dyn yn cael profiad fel hyn. |
| Dionysos |
Beth wyt ti'n 'i feddwl? |
| Nicias |
Yfed potel o win efo, wel un fel chi. Ac yn Hades o bob man. |
| Dionysos |
Porth Hades ydy hwn, Nicias. Mae Hades 'i hun draw i'r cyfeiriad yna. (Pwyntia gyda'i ymbarel.) A chyn y byddwn ni'n cyrraedd Pencadlys Plwton — |
| Nicias |
Pwy? |
| Dionysos |
(Yn amyneddgar.) Plwton, pennaeth Hades. |
| Nicias |
O ia, wrth gwrs, Plwton, ia. |
| Dionysos |
Fel roeddwn i'n dweud, cyn y byddwn ni'n cyrraedd yno, mae'n rhaid inni fynd heibio i gyrion Tartarws. |
| Nicias |
Tartarws? |
| Dionysos |
Ia, mi ddweda i am y lle ofnadwy hwnnw wrthyt ti eto. |
| Nicias |
O'r gora. (Cymer ddracht o'r gwin.) Mae hwn yn dda, hefyd! Blas mwy arno fo! |
| Dionysos |
Ond paid â chymryd mwy. Mae yna gic fel mul ynddo fo... Teimlo'n well? |
| Nicias |
Ydw, dipyn bach. Ond mae ofn Cerberws yn dal i barlysu f'aelodau i. Ydy o mor ddychrynllyd ag y maen nhw'n 'i ddweud? |
| Dionysos |
Be'n hollol wyt ti wedi 'i glywed? |
| Nicias |
Ei fod o'n anferth o fawr. Efo tri o benna. Llais fel taran a llygaid yn melltennu tân. Fod ganddo fo gynffon draig. A mwclis o nadrodd gwenwynig am 'i wddw. |
| Dionysos |
Wn i ddim beth am dri phen, na chynffon draig a'r nadrodd. Ond llais fel taran yn sicr. A llygaid yn melltennu tân. |
| Nicias |
Mi ydach chi wedi 'i gyfarfod o o'r blaen, decini? |
| Dionysos |
Do. |
| Nicias |
Ydy o mor ofnadwy ag y maen nhw'n 'i haeru? |
| Dionysos |
Ydy. Gwaeth os rhywbeth. |
| Nicias |
Arswyd y byd! |
| Dionysos |
Ond rwy'n credu y medrwn ni ddelio ag o. Dim ond inni gadw'n pennau. Na, paid ag yfed dim mwy. A chofia, pan ddaw o, paid ti â dweud dim nes bydd rhaid iti. Wyt ti'n deall? |
| Nicias |
Ydw. Reit. (Edrych o'i amgylch.) Welais i erioed le mor unig. Mor anial. Mor wag. Mor ddi-ystyr. Mae yma rywfaint o wellt melyn crin. Mae o wedi marw — ac eto'n tyfu! Peth dychrynllyd i ddyn rhesymol ydy rhywbeth di-sens. Mi fasa tragwyddoldeb o hyn yn rhy ofnadwy i feddwl amdano hyd yn oed... Rwy'n gobeithio y ca' i fynd odd'ma rywdro, Syr? |
| Dionysos |
Mi gei di fynd. Rwy'n addo hynny iti. O leia, mi wnaf fy ngorau i sicrhau hynny. |
| Nicias |
Peidiwch â cham-ddeall, ond dydw i ddim yn edrach ymlaen i ddwad yma eto — hyd yn oed pan ddaw f'amser. |
| Dionysos |
Siawns na fydd o'n ymddangos yn wahanol iti bryd hynny, wyddost ti... Ust! |
| Clywir sŵn fel drwm draw. |
|
| Nicias |
Yr arswyd! |
| Dionysos |
Gofal rwan. A chofia beth ddwedais i — dim gair nes bydd rhaid iti! |
| Mae'r sŵn yn cynyddu a daw Cerberws i'r golwg. Plisman yw ar gefn beic. Ar ôl rhoi'r beic o'r neilltu a thynnu'r clipiau oddi ar odrau ei drowsus, daw atynt yn awdurdodol. Try Nicias ei ben y ffordd arall. |
|
| Cerberws |
Wel, beth ydy peth fel hyn? |
| Dionysos |
Cyfarchion, Cerberws. |
| Cerberws |
(Ei adnabod.) Dionysos! Rhyfedd iawn dy weld di yma! |
| Dionysos |
Ymweliad arbennig. |
| Cerberws |
Felly? Wel, mi gawn y manylion i gyd yn y man. (Gwthia'i helm yn ôl a sychu'r chwys oddi ar ei dalcen.) Poeth. Chwys diferol. Prysur w'chi. Trio'i dal hi ymhobman ar unwaith. |
| Dionysos |
Diferyn o win i oeri dipyn? |
| Cerberws |
Fi? Yfed ar ddyletswydd? Hollol groes i'r Rheolau. Ddylwn i ddim. (Saib) Ond gan mai ti sy'n 'i gynnig o, wel, mi gymera i ryw lymaid. (Cymer y botel gan Dionysos.) Llawer o gic ynddo fo? |
| Dionysos |
(Yn ddiniwed.) Gwan fel dŵr. |
| Cerberws |
(Cymer ddracht.) Ond dipyn mwy blasus! (Rhy'r botel i lawr wrth ei ochr, ond bydd yn cymryd dracht ohoni o bryd i'w gilydd yn ystod y sgwrs a ganlyn.) O, ymweliad arbennig, ddwedaist ti? |
| Dionysos |
Ia. |
| Cerberws |
Rhaid cael y ffurflen briodol felly. Aros di! (Mynd i'w boced a dod â ffurflen allan.) Ia, dyma hi. "Special Visits. To be filled in triplicate". Rwan, enw? |
| Dionysos |
Ond rwyt ti'n 'i wybod yn barod! |
| Cerberws |
Nid dyna'r pwynt. Rhaid imi ofyn yn ffurfiol i ti. A rhaid i titha, yr un mor ffurfiol, roi'r ateb. |
| Dionysos |
Ond pam? |
| Cerberws |
Nid fy lle i ydy gofyn pam. Dyna'r Rheol. Rwan, unwaith eto — enw? |
| Dionysos |
(Yn boenus o amyneddgar.) Dionysos. |
| Cerberws |
"Occupation and/or Profession." Be rown ni fel galwedigaeth? |
| Dionysos |
O, wel, Aelod o'r Sefydliad Nefol, am wn i. |
| Cerberws |
(Sgrifennu.) Categori? Dionysos Trydydd. (Braidd yn ddirmygus.) "Godling". Dironysos Beth? "Godling" — duwcyn bach yn nhafodiaeth Athen. Un o'r mân-dduwiau, i fod yn fanwl, fel tae. |
| Dionysos |
O, rwy'n gweld. |
| Cerberws |
"Reason for and motive or purpose of visit"? |
| Dionysos |
Ymweld â Phlwton. |
| Cerberws |
"Nature of business or matter to be discussed"? |
| Dionysos |
Achub Athen. |
| Cerberws |
Beth! Achub Athen? Chlywais i erioed y fath beth! |
| Dionysos |
Dyna'r ateb i'r cwestiwn. Rho fo i lawr. (Cerberws yn sgrifennu.) |
| Cerberws |
"Approximate duration of visit"? |
| Dionysos |
Amhenodol. |
| Cerberws |
Thâl hynny ddim. Hynny ydy, rhaid iti fod yn fwy penodol nag amhenodol, mewn ffordd o siarad. Mewn geiria eraill rhaid iti roi rhyw syniad i mi... Wel? |
| Dionysos |
Cyfnod gweddol fyr, ynte. |
| Cerberws |
(Cadw'r ffurflen.) Reit, dyna'r cyfan am wn i. Mi fedra i lenwi'r gweddill fy hun, rhag gwastraffu amser... Rwan, beth am dy gydymaith? (Troi at Nicias.) |
| Dionysos |
(Yn frysiog.) Ia, mi ddylwn i egluro, Cerberws — |
| Cerberws |
Hanner munud! (Mae'n mynd at Nicias a chraffu'n fanwl ar ei wyneb.) Beth ydy peth fel hyn? |
| Dionysos |
Os goddefi imi egluro — |
| Cerberws |
Rwy'n synnu atat ti, Dionysos. "Blatant breach of the Regulations and Contravention of the Law". Dyna be ydy hyn! |
| Dionysos |
Ond fel dywedais i eisoes, mae yna amgylchiadau arbennig. |
| Cerberws |
Nid i mi. Waeth heb na hel dail. Mae'r peth yn drosedd anfaddeuol. (Mae ei dafod yn dechrau tewhau ychydig o dan ddylanwad y gwin.) Yn ôl "Regulation 7 Sub-Section 2B" mae hwn yn "Prohibited Immigrant". |
| Dionysos |
Mi fydda i'n warantydd drosto fo. |
| Cerberws |
Amhosib! |
| Dionysos |
Dim os ystumi di rywfaint bach ar y Gyfraith. |
| Cerberws |
Ystumio'r Gyfraith? I mi mae'r Gyfraith yn gysegredig, pob llythyren ohoni. Ewch i unman heb Gyfraith. Wnewch chi affliw o ddim heb Gyfraith. A gwas y Gyfraith ydw i. Nid y fi sy'n gwneud y Gyfraith. Ond fy nyletswydd i ydy gofalu bod y Gyfraith yn cael ei chadw. Pob Cyfraith. Nid fy lle i ydy gofyn prun ai Cyfraith Dda ynte Cyfraith Ddrwg ydy hi. Mater i eraill ydy dehongli'r Gyfraith. Fel y dwedais i, gweinyddu'r Gyfraith yn unig ydy fy ngorchwyl i. Ac felly cheith hwn, pwy bynnag ydy o, ddim mynd cam ymlaen. Hyd yn oed yn dy gwmni di. Hynny ydy, nes daw 'i amser o fel pawb arall. Mi gaf olwg ar ei gymwysterau o bryd hynny. (Mae'r gwin yn cael mwy o effaith arno, ac eistedd yn ôl iw ganmol ei hun.) Does yna neb erioed o deip hwn (cyfeirio at Nicias) wedi mynd heibio i mi, wyddost ti. Dim un copa gwalltog! |
| Dionysos |
Dim un? |
| Cerberws |
Dim un. Record go dda, 'te? |
| Dionysos |
Ond roeddwn i'n meddwl —! |
| Cerberws |
O mi wn i be rwyt ti'n mynd i ddweud. Bod yna un wedi mynd. Mae hynny oes y cogau yn ôl. A dim ond trwy dwyll y llwyddodd o, deall di! Felly dydw i ddim yn ei gyfri o... Am hwnnw roeddet ti'n meddwl, ynte? Y canwr-pop gwallt hir hwnnw, beth bynnag oedd ei enw fo. |
| Dionysos |
Orffiws. |
| Cerberws |
la, rhywbeth felly. A wyddost ti be, fedra i ddim diodde 'i deip o byth er hynny. Codi 'ngwrychyn i bob amser. Meddwl am ddim ond am ferchaid a chyffuriau, a sothach o'r fath. |
| Dionysos |
Tybed? |
| Cerberws |
Dim amheuaeth! Beth oedd o'n i wneud yn Hades, meddet ti? Cymowta ar ôl y ferch honno, dyna iti be. |
| Dionysos |
Ewridice. |
| Cerberws |
Beth? |
| Dionysos |
Ewridice — dyna oedd ei henw hi. |
| Cerberws |
Ia, mae o'i lawr gen i yn rhywle. Doeddwn i ddim yn 'i ddisgwyl o. Fe ddaeth o yma, chwap, fel huddyg i botes. A mi ddweda i sut y twyllodd o fi. (Mae'n dechrau meddwi.) Ro'n i'n gofyn cwestiynau iddo fo. Yn union fel ro'wn i'n dy holi di rwan. Ac yn sydyn, dyna fo'n gofyn imi gâi o fwyta brechdanau a oedd ganddo fo mewn papur. "Dim gwrthwynebiad", medda fi, "yn ôl y Rheolau", medda fi.... Ydy'r gwin yma braidd yn gry dwedwch?... Ple roeddwn i hefyd? |
| Dionysos |
Pecyn brechdanau. |
| Cerberws |
O ia, brechdanau. Wel yn sydyn, dyma fo'n tynnu teisen allan. "Dyma ichi gacen werth chweil", medda fo. "Yn llawn o gyrans gora Corinth", medda fo. "Ac wedi ei thylino gan nwydus lodesau, llygatddu lluniaidd", medda fo... Merched eto, sylwch!... "A'u crasu, medda fo wedyn, 'a'u crasu ar gerrig cysegredig, euraid-Ynys Samos... Gymerwch chi damaid?", medda fo wedyn. Wel ar ôl y fath ganmol, sut oedd modd imi wrthod? Hynny ydy, heb ymddangos... (mae Cerberws yn ymladd yn erbyn cwsg)... heb ymddangos yn be-ydach-chi'n-'i-alw... be-ydach-chi'n-'i-alw...! |
| Dionysos |
Anghwrtais. |
| Cerberws |
Dyna fo'r gair... Anghwrtais... "Tamaid bach", medda fo. "Lleia erioed", medda fi. "Dim ond mymryn i brofi dan fy naint", medda fi wedyn. "Dydw i ddim i fod i fwyta ar ddyletswydd." "Dyma chi", medda ynta wedyn, a rhoi andros o sleisen imi... Wel, i lawr â hi. Blasus tu hwnt! Erioed wedi profi gwell... Ond nid cyrans Corinth yn unig oedd yn y gacen honno. O na! Roedd y cnaf strywgar wedi rhoi rhyw gyffur felltith ynddi... (Mae cwsg yn ei orchfygu.) Cyffuria... Finna, wedyn yn dechra teimlo... dechra teimlo'n gysglyd... hynny ydy... ia... cysglyd... cysglyd... c... y... s... g... l... y... d...! |
| Mae pen Cerberws yn disgyn ac yntau'n cysgu â'i geg yn llydan agored. |
|
| Dionysos |
Dyna ni, rwy'n credu, Nicias! (Siaradant yn isel.) |
| Nicias |
Ia... Fedra i ddim peidio ag amau, Syr. |
| Dionysos |
Amau? |
| Nicias |
Eich bod chi'n gwybod y bydda fo'n mynd i gysgu! |
| Dionysos |
Bobol annwyl, rwyt ti'n hynod o ddrwg-dybus! |
| Nicias |
Oes yna beryg iddo fo ddeffro? |
| Dionysos |
Dim os byddwn ni'n ofalus. Tyrd ar flaenau dy draed rwan... Mae gennym siwrna go faith o'n blaenau eto. Oofia am y cas, beth bynnag. |
| Nicias |
Reit. |
| Maent yn mynd heibio i Cerberws ar flaenau eu traed. |
|
| Dionysos |
Y ffordd yma. Ac ar boen dy fywyd paid â cholli golwg arna i. |
| Nicias |
Dim peryg o hynny, Syr! |
| Dionysos |
Ymlaen â ni felly. |
| Exit Dionysos a Nicias. Mae Cerberws yn dal i chwyrnu cysgu. Tywyller y llwyfan neu cauer y llenni |