| GOLYGFA II. Yr un lle. Ystafell Freninol yn y fan. Y BRENIN, Y FRENINES, HAMLET, POLONIUS, LAERTES, VOLTIMAND,. CORNELIUS, Arglwyddi, a Gweinyddion, yn dyfod i fewn. |
|
| Brenin |
Er dylai eto farw Hamlet ein Hanwylaf frawd, fod yn ei cof yn îr, A bod yn weddus iawn i ninau ddwyn Ein tristwch ni a thristwch mawr ein gwlad Yn gydgasgledig mewn un ael o wae; Er hyn i gyd, â natur brwydrodd pwyll, Fel y gwnawn ddoeth dristâu am dano ef, Yn nghyd a chofio am ein lles ein hun. Am hyny gynt ein chwaer, yn awr ein hoff Frenines, a chydgyfranogydd o'r Filwraidd a rhyfelgar deyrnas hon, A gymerasom, megys gyda rhyw Lawenydd tra hanerog,—gydag un Chwerthinus lygad, ac un llygad gwlyb; A llon ddigrifwch yn yr arwyl, ac A galar-gân yn y briodas, gan Gydbwyso'u mwyniant gyda'r alaeth oll,— Yn wraig; ac yn hyn oll nì wnaethom ni Yn groes i'ch mawr ddoethineb, yr hwn aeth Yn rhwydd o blaid y pethau hynod hyn. Ac am hynyna oll, ein diolch mawr. Yn awr y canlyn, fel y gŵyr pob un, Fod Fortinbras ieuengaidd gyda rhyw Syniadau gwagsaw am ein breiniol werth; Neu ynte 'n tybied fod eìn teyrnas ni Bron ag ymddatod, neu mewn cywair drwg, O achos marw ein hanwylaf frawd,— A chan freuddwydio am y fantais fêdd, Ni pheidiodd â llythyrau ein blino ni, Gan erfyn arnom ro'i i fyny yr Holl diroedd hyny gollwyd gan ei dad, Trwy bob rhwym cyfraith i law'n dewraf frawd; Hynyna am dano ef. Am danom ni, Ac am ein cyfarfyddiad y pryd hwn, Hyn ydyw 'r pwnc: yggrifenasom ni. Yn awr, at Norway, ewythr Fortinbras,— 'R hwn trwy anallu a gorweiddiog 'stâd, Nis clyw ond prin beth yw bwriadau 'i nai,— Fel gallom rwystro ei rodiad pellach ef; Yn gymaint a bod yr holl drethi, a'r Holl restrau, a'r llawn gyfraniadau 'n cael Eu codi oll oddiar ei ddeiliaid ef:— Ac yma gyrwn chwi, Cornelius dda, A chwithau, Voltimand, i gludo ein Hanerchiad hwn at Norway hen, heb ro'i I chwi bersonol genad i wneud dim Negesaeth gyda 'r brenin, pellach nag A ganiateir gan yr erthyglau hyn: Rhwydd hynt i chwi; a'ch brys ganmolo eich Ffyddlondeb i'ch dyledswydd, yn y tro. |
| Cornelius, Voltimand |
Yn hyn, fel pobpeth, ein dyledswydd wnawn. |
| Brenin |
Ni anmeuwn ddim; o galon rho'wn ffarwel. |
| VOLTIMAND a CORNELIUS yn ymadael. |
|
| Brenin |
Yn awr, Laertes, beth yw 'ch newydd chwi? Soniasoch am ddymuniad; pa beth yw, Laertes? Ni chei ymresymu gyda pen Y Daniad byth, ac wed'yn golli 'th lais: Pa beth, Laertes, a ddymunet gael; Nas gwnawn ei gynyg, cyn it' ofyn dim? Nid yw perthynas calon gyda 'r pen, Na'r llaw 'n fwy ufudd i y safn, Nag ydyw gorsedd Denmarc i dy dad. Pa beth, Laertes, fynit ti ei cael? |
| Laertes |
Fy arglwydd mawr, eich cenad ffafriol chwi, I ddychwel eto yn fy ol i Ffrainc; O'r hon i Denmarc daethum i o'm bodd I roi gwarogaeth i'ch coroniad chwi; Ond wedi ei roi, rhaid i mi addef fod Fy meddwl a'm dymuniad eto 'n troi I Ffrainc, ac eu cyflwyno wnaf yn awr I'ch cenad graslawn a'ch maddeuant chwi. |
| Brenin |
Ond a oes genych ganiatâd eich tad? Beth dd'wed Polonius? |
| Polonius |
Oes, fy arglwydd; gwnaeth Ddirwasgu cenad o fy ngenau i Trwy grefu caled; ac, o'r diwedd, rho'is Ar ei ewyllys ef, fy sêl fy hun; Anfoddog fu 'r cydsyniad, ond yn awr, Atolwg wyf, rho'wch genad iddo i fyn'd. |
| Brenin |
Laertes, dewis d' awr; dy amser da, A'th gyfleusderau goren wrth dy fryd — Yn awr, fy nghefnder Hamlet,— |
| Hamlet |
(Wrtho ei hun.) Ychydig mwy na châr, a llai na mab. [1] |
| Brenin |
Paham y mae 'r cymylau eto yn Ymhongian drosot ti? |
| Hamlet |
Nid felly mae, Fy Arglwydd, ond wyf ormod yn yr haul. [2] |
| Brenhines |
Da Hamlet, dyro heibio 'th fantell nos, A thro ar Denmarc, lygad megys ffrynd. Na fydd â'th aeliau yn orchuddiol byth, Yn ceisio 'th dad urddasol yn y llwch; Ti wyddost mai cyffredin ydyw hyn; Pob un sydd fyw raid farw, a myn'd trwy Gylch natur hyd i'r tragwyddolfyd mawr. |
| Hamlet |
Ië, 'mam, cyffredin yw. |
| Brenhines. |
Os felly mae, Pa'm mae'n ymddangos mor ddyeithrol it? |
| Hamlet |
Ymddangos, 'mam! na, mae 'n rhy wir i mi. Pa beth yw ymddangosiad, nis gwn ddim. Ah! nid fy mantell ddu, sy' fel yr inc Yn unig ydyw, fy naionus fam, Y galarwisgoedd arferedig, na Hir anadliadau wedi eu gwasgu o fewn— Nagê, na chwaith yr afon ffrydlawn sy'n Dylifo o'r llygaid—na, ac nid ychwaith, Yr ymddangosiad tristlawn ar y rudd, Yn nghyd a phob ffurf, modd, a dull a geir O dristwch, a'm dynodant i yn iawn: Ymddangos mae 'r rhai hyn, mae'n wir can's maent Yn bethau y gall dyn eu ffugio hwy: Ond mwy nag ymddangosiad sydd o'm mewn; Nid ydyw y rhai hyn, ond treciau a Gwisgiadau tristwch. |
| Brenin |
Mae yn felus iawn, A chanmoladwy yn dy natur di, Hamlet, I roi y parch galarus hwn i'th dad; Ond rhaid dy fod yn gwybod; wele 'th dad A gollodd dad; a chollodd hwnw dad; A'r un oedd fyw, yn gorfod, am ryw hyd, Ymroi i alar fel y gweddai fab: Ond mae parâu mewn annyddanwch yn Gyndynrwydd tra annuwiol; gofid yw Sydd yn annynol; ac arddangos wna Ewyllys sydd anufudd iawn i'r Nef; A chalon heb gael nefol nerth i'w rhan A meddwl diamynedd; deall gwyrol, Heb gael dysgyblaeth iawn: canys am Yr hyn y gwyddom a raid ddygwydd, ac Sydd mor gyffredin, ag yw unrhyw beth I synwyr dyn, paham, gan hyny, y rho'wn Mewn gwrthwynebrwydd croes, anniddig, hyn At ein calonau? Ffei, mae hyn yn fai Yn erbyn Nef, yn fai yn erbyn yr? Un marw, yn fai yn erbyn natur, ac I reswm, gwrthun yw; i'r hwn y mae Marwolaeth tadau yn gyffredin beth. A'r hwn sy 'n dweud o'r cyntaf un erioed, I'r hwn fu farw heddyw, Hyn sydd raid. Atolwg fab, gan hyny bwrw di Y galar afraid hwn i'r ddaear laith, A meddwl bellach ein bod ni fel tad: Cân's sylwed byd, ti yw 'r agosaf un I'n gorsedd, ac nid gronyn llai o serch Nag a ddangosa 'r tad anwylaf at Ei fab, ddangoswn ninau atat ti. Yn wir, mae'th fwriad di o fyn'd yn ôl I Wittenberg, i'r ysgol, yn dra chroes I'n dymuniadau; ac atolwg 'rym Ar i ti aros yma, yn holl wên A chysur ein golygon, penaf gŵr, O fewn ein llys, ein câr a'n hanwyl fab. |
| Brenhines |
Gweddïau'th fam, na âd eu colli, Hamlet; Atolwg 'rwyf, O! aros gyda ni, Ac na ddos eto'n ôl ìi Wittenberg. |
| Hamlet |
Gwnaf ufuddâu fy ngoreu i chwi, 'mam. |
| Brenin |
Wel, mae hyn yn ateb serchog iawn a theg; Bydd fel nyni yn Denmarc.—Meistres, de'wch; Mae y cydsyniad mwynaidd, parod hwn, Gan Hamlet, yn mawrloni 'm calon i: Oherwydd hwn, ni chaiff un iechyd da A yfa Denmarc heddyw, fod heb ei Gyhoeddi i'r cymylau gyda thwrf Magnelau; yna twrf y brenin a Adseinia'r nef drachefn, nes bydd yn ail- TIboefaru daear-daran. Dew'ch i ffordd. |
| Y BRENIN, y FRENINES, Arglwyddi, etc., POLONIUS a LAERTES yn ymadael. |
|
| Hamlet |
O na wnai 'r cnawd rhy galed, caled hwn Ymdoddi, dadmer, ac ymffurfio 'n wlith! Neu, na pheidiasai y Tragwyddol Fôd Yn erbyn hunan-laddiad, roi ei ddeddf! O Dduw! O Dduw! mor flin, mor egraidd, mor Ddi-flas, ac mor ddielw, ydyw 'r holl Wag ddefnydd ellir wneud o bethau 'r byd! Ffei arno! ffei! gardd hollol wyllt yw'r hon A rêd i hâd, drygsawrus bethau, ac O natur groes, sydd yn ei llenwi oll. O ofid! fod i bethau dd'od i hyn! Dau fis yn farw! na nid yw'n ddau fìs! A'r fath ardderchog frenin ydoedd ef! Hyperion [3] oedd, a hwn yn ellyll gwael. Efe oedd mor gariadus wrth fy mam, Fel na oddefai i awelon nef Byth ddisgyn ar ei gwyneb yn rhy lym. O nef a daear! a raid im' gofio hyn? Hyhi a bwysai ar ei fynwes ef, Fel pe buasai blys yn tyfu wrth Ymborthi; ac er hyny, o fewn mis— Na fydded i mi feddwl yn ei gylch:— O! Anwadalwch; d' enw di yw—merch! Bur fis! cyn baeddu yr esgidiau teg A'r rhai canlynodd gorff fy anwyl dad, Fel Niobê, yn ddagrau trosti oll,— Ac wele hi, ïe, hyhi,—O nef! Fe wnaethai bwystfil heb ddim rheswm oll, Alaru 'n hŵy,—priododd fy ewythr, Sef brawd fy nhad; ond dim mwy tebyg i Fy nhad, nag ydwyf fì i Hercules: O fewn un mis: a chyn ì helltni ei Rhagrithiol ddagrau, roi i'r cochni fyn'd O'i llygaid clwyfus, fe briododd hi! O frys drygionus, yn ymruthro i Gynfasau llosgach, â'r fath ddirfawr ffrwst. Nid yw, ac nis gall, dd'od i ddiwedd da,— Tor fy nghalon; tewi raid i mi. |
| HORATIO, BERNARDO, a MARCELLUS, yn dyfod i fewn. |
|
| Horatio |
Henffych i'ch Arglwyddiaeth. |
| Hamlet |
Tra llawen wyf Dy weled di yn iach: Horatio, Neu 'rwyf yn colli arnaf fi fy hun. |
| Horatio |
Yr un, wyf fì Fy arglwydd, ac am byth eich ufudd was. |
| Hamlet |
Syr, a fy nghyfaill da: newidio wnaf Yr enw yna gyda thi. Ond beth A'ch dygodd chwi yn awr o Wittenberg, Horatio?—Marcellus? |
| Marcellus |
F' arglwydd da, — |
| Hamlet |
Wyf hynod falch o'ch gwel'd; prydnawn da, syr. Ond beth, a ddaeth a chwi o Wittenberg? |
| Horatio |
Rhyw duedd grwydrol oedd, fy arglwydd da. |
| Hamlet |
Ni wrand'wn ar eich gelyn yn dweud hyn; Ac ni chewch chwithau dreisio ar fy nghlust, Na'm dwyn i gredu un cyhuddiad fo'n Milwrio yn eich erbyn chwi eich hun: Gwn nad rhyw grwydriaid segur ydych chwi. Ond beth yw 'ch neges yma'n Elsinore? Wel, dysgwn chwi i yfed yn bur drwin Cyn myn'd i ffordd. |
| Horatio |
Fy arglwydd, daethum i wel'd claddu 'ch tad. |
| Hamlet |
Atolwg iti, gydefrydydd, paid A'm gwatwar; meddwl 'rwyf mai d'od a wneist I wel'd priodi'm mam. |
| Horatio |
Aiê, fy arglwydd, yna rhaid ei bod Yn siŵr, yn dilyn gyda gradd o ffrwst. |
| Hamlet |
Ffrwst, ffrwst, [4] Horatio! y bwyd pobedig at Y claddedigaeth [5] lanwai mewn modd oer Y neithior-fyrddau. O na chawswn i Gyfarfod fy mhrif elyn yn y nef Yn gynt, Horatio! na chael gwel'd y dydd!— Fy nhad,—yr wyf yn tybio gwel'd fy nhad. |
| Horatio |
Yn mha le, f" arglwydd? |
| Hamlet |
Yn ngolygon fy Meddylfryd dwfn, Horatio. |
| Horatio |
Unwaith mi 'i gwelais— 'r oedd yn frenin da. |
| Hamlet |
Dyn oedd, Ag i ni ei gymeryd oll yn oll, Na welwn byth ei debyg yma mwy. |
| Horatio |
Fy arglwydd, yr wyf fi yn meddwl im' Ei weled neithiwr. |
| Hamlet |
Gweled, meddwch! pwy? |
| Horatio |
Fy arglwydd, gwel'd y brenin eich tad chwi. |
| Hamlet |
Y brenin fy nhad i! |
| Horatio |
Eich syndod cymedrolwch, rhoddwch glust Wrandawgar, nes im' ddweud yr oll i chwi O'r mawr ddieithrwch hwn, o'r hyn y mae'r Boneddwyr hyn yn llygaid dyst. |
| Hamlet |
Er cariad Duw! gadewch ei glywed oll. |
| Horatio |
Dwy nos ynghyd, y boneddigion hyn, Marcellus a Bernardo, tra yr o'ent Ar wyliadwriaeth, pan yn nhrymder, ac Yn nghanol nos, a welsant yr un peth. Rhyw wrthddrych fel eich tad, yn arfog oll, O'r pen i'r traed, a ddenai ger eu bron, Ac â difrifol rodiad, araf a Breninol, elai heibio iddynt hwy; O flaen eu llygaid dychrynedig a Synedig-ofnus, cerddai ef dair gwaith, O fewn i hŷd ei ddulffon; [6] hwythau yn Ymdoddi bron i geulfa gan eu hofn, Mud-safent, heb ymddyddan dim âg ef. Hyn yma i mi, oedd yn ddieithrol iawn, A mynegasant im'; a minau eis Y drydedd nos, i wylio gyda hwynt. Fel y dywedent am yr amser bu A ffurf y peth, pob gair a ddaeth yn wir. Yr yspryd ddaeth;—eich tad adwaenwn i, Ac nid mwy tebyg yw y dwylaw hyn. |
| Hamlet |
Ond yn mha le bu hyn? |
| Horatio |
Fy arglwydd, draw Ar yr esgynlawr, lle y gwyliem ni. |
| Hamlet |
Ond ai ni siaradasoch gydag ef? |
| Horatio |
Fy arglwydd, do; ond nid atebodd ddim; Ond unwaith, tybiais iddo godi ei ben, A pharotoi i symud, fel pe am Ymddyddan; ond pryd hwnw 'r ceiliog a Grochganodd; ar y sain ymgilio wnaeth Ar frys ì ffordd, a llwyr ddiflanodd hwnt O'n golwg ni. |
| Hamlet |
Mae hyn yn hynod iawn. |
| Horatio |
Fy anrhydeddus arglwydd, fel wy 'n fyw Mae 'n wir; a meddyliasom ei bod yn Ysgrifenedig yn ein dyled-swydd, I adael i chwi wybod hyn. |
| Hamlet |
Yn wir, yn wir, syrs, hyn a'm blina i, A fyddwch chwi yn gwylio'r noson hon? |
| Oll |
Fy arglwydd, byddwn. |
| Hamlet |
Yn arfog, meddwch chwi? |
| Oll |
Yn arfog, f' arglwydd, |
| Hamlet |
O'r top i'r gwaelod oll? |
| Oll |
Fy arglwydd, ïe, oll o'i ben i'w draed. |
| Hamlet |
Nis gwelsoch chwi, gan hyny, ei wyneb ef? |
| Horatio |
Fy arglwydd, do; ei het i fyny oedd. |
| Hamlet |
Beth! a oedd ef yn edrych gyda gwg? |
| Horatio |
Gwynebpryd mwy mewn gofid, nac mewn dig. |
| Hamlet |
Ai gwelw a'i coch? |
| Horatio |
Na, hynod welw oedd. |
| Hamlet |
Ac a sefydlai 'i lygaid arnoch chwi? |
| Horatio |
Gwnai yn ddidor. |
| Hamlet |
O! na fuaswn yno gyda chwi. |
| Horatio |
Synasai chwi yn fawr. |
| Hamlet |
Pur debyg, tra thebygol, a wnaeth ef Arosiad hir? |
| Horatio |
Tra y gallasai un A brys cymedrol gyfrif cant. |
| Marcellus, Bernardo |
Yn hŵy, yn hŵy. |
| Horatio |
Nid tra y gwelais i ef. |
| Hamlet |
Oedd ei farf Yn llwyd? Nac oedd? |
| Horatio |
Yr oedd, fel gwelais i Hi yn ei fywyd, yn arianaidd ddu. |
| Hamlet |
Myfi a wyliaf heno; gallai daw I rodio eto. |
| Horatio |
Mi ro'wn fy ngair y gwna. |
| Hamlet |
Os gwisga berson fy ardderchog dad, Siaradaf gydag ef, pe uffern ddofn Ymrythai a pheri i mi dewi a son. Atolwg 'rwyf, os gwnaethoch guddio hyd Yn awr yr ymddangosiad hwn, boed e Yn eich dystawrwydd eto 'n para yn nghudd; A pha beth bynag heno gymer le, Deallwch ef, ond na fynegwch ddim; Eich cymwynasau a wobrwyaf fì, Am hyny'n awr, yniach i chwi: ar yr Esgynlawr, rhwng un-ar-ddeg a haner nos, Ymwelaf â chwychwi. |
| Oll |
Ein dyled a Gyflwynwn i'ch hanrhydedd, yr awr hon. |
| Hamlet |
Eich cariad, fel myfi i chwi: yn iach. |
| HORATIO, MARCELLUS, a BERNARDO, yn ymadael. |
|
| Hamlet |
Ysbryd fy nhad dan arfau! Yn wir nid yw Pob peth yn dda. 'Rwy 'n anmheu rh ddrwg-waith: O na ddoi 'r nos! Hyd hyny, f' enaid, gwna Yn llonydd eistedd: daw gweithredoedd drwg I fyny 'n hyf, ger bron i lygaid dyn, Er i'r holl ddaear geisio 'u cuddio hwynt. |
| Yn ymadael. |