| Yr un, rai misoedd yn ddiweddarach. Bore teg arall. Saif y delyn wrth y droedfainc ger yr Orsedd. Solomon a Meffiboseth, y ddau mewn gwisgoedd tywysogaidd, ar fainc yr eirchiaid ar y dde i'r neuadd, yn chwarae gwyddbwyll. Solomon â'i gefn at Borth yr Ardd. |
|
| Solomon |
(Yn cytuno â sylw a wnaed gan Meffiboseth am Absalom.) O,... 'rwy'n ei hoffi, ond nid wy'n hoffi ei ddull O ddenu'r werin. |
| Meffiboseth |
Pam? Pa beth a wnaeth? |
| Solomon |
Cyfododd eisoes blasty iddo'i hun Sy'n well na'r plasty hwn. |
| Meffiboseth |
Gŵr celfydd yw, A noddwr i wŷr celfydd; ato y tyn Talentau newydd y genhedlaeth ifanc Yn reddfol, fel y darnau dur at dynfaen, — Penseiri, cerfwyr, a dodrefnwyr gwych, Rhoes Absalom siawns iddynt... — Ti sy i fynd. |
| Solomon |
(Yn cofio'n sydyn.) O, ie, (Fe symud un o'r darnau. Yn sbeitlyd:) Syniad gor-newydd oedd cael cerbyd rhyfel Ar gyfer mab y brenin,—ffasiwn estron— A deg a deugain o redegwyr buain I duthio trwy'r heolydd gyda'r meirch Yn lifrai Absalom... Pam na chaf innau Gerbyd tywysog? |
| Meffiboseth |
Gwêl,—mi symudaf i Fy marchog. (Yn symud y darn.) |
| Solomon |
Cofia, 'rwy'n hoff o'm brawd, Mae'n hwyliog ac yn llawen a charedig, Ac yn un da am stori o'i ddyddiau alltud; Ac mae o'n farchog campus. |
| Meffiboseth |
Campus! A'r Brenin Yn ymfalchïo'n llon fod ei etifedd Yn arwr cenedl. |
| Erbyn hyn daeth Absalom i mewn o'r ardd y tu ôl i Solomon, a saif i wylio'r chwarae heb i'r ddau fachgen sylwi arno. Yn ei law y mae chwip cerbydwr, ac y mae ei wisg yn orwych. |
|
| Solomon |
"Balchder o flawn cwymp"— Felly y dysgais i gan Nathan Broffwyd. Paham mae Absalom yn gyrru ei gerbyd Bob dydd i'r porth mor fore, a galw ato Bob gŵr sy'n eistedd yno ag iddo fater I'w ddwyn gerbron y Brenin? Gwrando'u cŵyn A chydymdeimlo â dynion o ffordd bell A fu'n hir ddisgwyl am wrandawiad,—"O! Na'm gwnaethid i yn farnwr dan y brenin,"— Hyn yw ei gân,—"buan y caech gyfiawnder." —Felly y mae'n lladrata eu calonnau  gwên a geiriau gwag. |
| Meffiboseth |
Gwarchod dy frenin! |
| Solomon |
Does ganddo byth na gair na gwên i'm mam. |
| Meffiboseth |
'Wyt ti am symud? |
| Solomon |
Dyna! (Yn symud darn.) |
| Meffiboseth |
Tsiec! Rhy wyllt Oedd dy symudiad. |
| Solomon |
Yna, mi symudaf hwn. (Yn symud.) |
| Meffiboseth; |
Os felly, edrych yma,—Rhag fy marchog Ni all dy frenin symud. Fe'th orchfygwyd! |
| Solomon |
(Yn cicio'r bwrdd a'r darnau trosodd ac yn codi mewn tymer hogynnaidd.) Os felly, i lawr â'r cwbwl gyda'i gilydd! Brenin a marchog, gwerin ac offeiriad! |
| Absalom |
(O'r tu ôl yn gafael yn ei ben yn chwareus, a'i wthio'n ôl ar fainc, a garwhau ei wallt.) Yn ara' deg, frawd bach, yn ara' deg! Y mae ailddechrau rywbryd ar bob chwarae, —Ar chwarae gwyddbwyll ac ar chwarae teyrnas. Mynwes yr ynfyd sy'n coleddu siom Y collwr sâl. (Yn ysgafn.) Mae'r werin dost ar lawr Ar ôl dy chwyldro sydyn; onid braint Tywysog yw eu codi? |
| Solomon |
(Yn edifeiriol ddigon, wrth eu casglu.) Bûm yn ffŵl,— Prepian, yn lle rhoi meddwl ar y chwarae! (Yn ofnus.) 'Faint glywaist-ti? |
| Meffiboseth |
'Faint glywodd f'arglwydd dwysog O'n siarad gwag? |
| Absalom |
(Tan wenu.) Llawn digon imi ddweud Wrth fy mrawd bach fel hyn. (Gan ei arwain i'r porth.) Gwêl, Solomon, (Clywir y meirch yn gweryru o weld eu perchen.) Fy ngherbyd ar y ífordd, wrth borth y brenin; Y grymus Metheg-Ama ydyw gyrrwr Y ddau farch du, porthiannus. Esgyn dithau A Meffiboseth iddo, ac fe'ch dwg Trwy borth y ddinas ac am dro i'r wlad. |
| Solomon |
(Yn awchus.) Ac yno a gaf i gymryd yr awenau? |
| Absalom |
Ti gei,—tan wers a gofal Metheg-Ama; (Gan deimlo gïau breichiau Solomon.) A'r dydd y dwedo wrthyf fod dy freichiau Yn ddigon cryf i drin dau geffyl nwyfus, Heb droi fy ngherbyd, mi rof anrheg iti— Cerbyd i ti dy hun â dau farch gwyn. |
| Solomon |
(Yn ei anwesu.) Fy mrawd haelionus!—Meffiboseth, tyrd! Brysia ar unwaith! Ple mae'r baglau? Brysia! |
| Absalom |
Gan bwyll!—O wers i wers mae dysgu gyrru Y cerbyd hwn,—fel cerbyd y wladwriaeth. (Gan roddi ei freichiau am ysgwyddau'r ddau dywysog bach.) Gall diffyg pwyll rhwng brodyr droi y ddau. |
| A'r tri thywysog yn ymdoddi fel hyn mewn chwerthin cyfeillgar, daw'r Brenin o'i ystafell gyda'i ddau Gynghorwr. Fe edrych yn llawen o'r esgynlawr ar y darlun hapus hwn. Ymgryma'r tywysogion ynghŷd iddo, ac Absalom o hyd â'i freichiau am ysgwyddau'r ddau arall. |
|
| Dafydd |
Dydd da, fy meibion. (Wrth ei Gynghorwyr.) Wele mor ddaionus A hyfryd ydyw trigo o frodyr ynghŷd. Mae fel yr ennaint gwerthfawr... Mi wnaf gân Ryw ddydd ar beraroglus rin brawdgarwch. |
| Absalom |
Dydd da i'n harglwydd a'n brenhinol dad. |
| Hŵsai |
Newyn yn Gilgal, a newyddion drwg O ddinas Hebron, ond mae'r olygfa hon Yn ddigon i orbwyso pob gorthrymder. |
| Absalom |
Newyddion drwg o Hebron, lle y'm ganed? |
| Ahitoffel |
Ie, o Hebron. 'Roedd ein harglwydd frenin Yn awr yn trafod Hebron gyda'i Gyngor. |
| Dafydd |
Dwedwch yr helynt wrth fy nhywysogion, A thraethent hwythau'u barn. |
| Ahitoffel |
Clywch, fy arglwyddi, O'r cychwyn ni bu Dinas Hebron fodlon Ar osod ein prifddinas yng Nghaersalem. |
| Absalom |
Nid rhyfedd chwaith! Fy Hebron hardd a hen, A'i chastell tyrog yng Nghadernid Jwda, A'i thraddodiadau 'n ôl at Abraham A Sara, sydd â'u hesgyrn yno'n huno'n Ogof Macpela; Hebron sydd â'r heniaith Yn groyw, gadarn, ar dafodau'i phlant, Nid megis bratiaith y Jebiwsiaid hyn O'n cwmpas yng Nghaersalem. |
| Dafydd |
Ond mewn cyrch Y trechais i Gaersalem y Jebiwsiaid, Trwy ddringo'r gwter i'w caer anorchfygol, Ai throi hi'n Ddinas Dafydd, gan ei harddu Ag adeiladau teilwng o Brifddinas. |
| Absalom |
Nid adeiladau sydd yn gwneud prifddinas; Nid urddas gair y brenin na'i gynghorwyr, Ond urddas llên ac iaith a hir wasanaeth. |
| Ahitoffel |
Mae Hebron wedi gwrthod treth y Brenin. |
| Hŵsai |
I'w gwario ar Gaersalem, meddant hwy! |
| Dafydd |
Beth yw dy gyngor? |
| Absalom |
(Wrth ei gyd-dywysogion.) Frodyr da, dywedwch Beth sydd yn uno cenedl tan brifddinas? |
| Solomon |
Beth sydd yn uno cenedl? Cyfraith union Brenin yn barnu ei bobol mewn doethineb. Hyn sydd yn uno cenedl. |
| Absalom |
Meffiboseth? |
| Meffiboseth |
Tegwch bro, a serch ei llwythau'n clymu Fel y winwydden am y tegwch hwn,— Ei choed, ei bryniau, ei hafonydd clir. Y tad yn dysgu i'w fab ar gân ei charu, A'r fam yn dysgu i'r ferch,—a'r gân a'r iaith A'r tegwch yn ymdoddi'n un dreftadaeth, Mor gyfrin, o genhedlaeth i genhedlaeth, Fe fyddai'n wiw gan ddyn gael marw drosti. |
| Daw Joab i mewn trwy borth yr ardd. Ymgryma i'r Brenin. |
|
| Absalom |
Beth sydd yn uno cenedl, F'arglwydd Joab? |
| Joab |
'Does dim sy'n haws i'w ateb,—Byddin gref. Nid cynnull sydyn haid ar alwad rhyfel Er atal goresgyniad,—haid â'u calon Yn toddi wrth sain cyrn, neu garlam meirch. Rhowch imi fyddin hur yn ein prifddinas, Gwŷr sydd bob dydd yn trin y cledd a'r bwa; Yn nofio, yn rhedeg, ac yn ymgodymu, Yn ufuddhau'n ddigwestiwn; gwŷr sy'n sefyll Fel clawdd o ddur o flaen taranau'r meirch, Neu unrhyw ddirgel arf fo gan y gelyn. Rhowch imi fyddin felly i gadw heddwch, A bydd ei harswyd ar ein holl gymdogion; Ac os bydd tref yn Israel hithau'n gyndyn, Fe syrth fy ergyd arni fel llaw barn. Does dim sy'n uno gwlad fel byddin gref. |
| Dafydd |
Beth sydd yn uno cenedl, Absalom? |
| Absalom |
Crefydd sy'n uno cenedl, f'arglwydd frenin. Un Duw, un allor, un teyrngarwch dwys, Yn asio llwyth wrth lwyth yn fflam un ffydd. Am hynny, f'arglwydd frenin, dyma 'nghyngor; Gwneler Caersalem yn brifddinas crefydd Israel a Jwda gan Orseddfainc Dafydd... Erys yr Arch o hyd mewn pabell foel, A ninnau'n byw mewn plasau o goed cedrwydd. Cyfoder yma Demel genedlaethol, Un enw gwell y sydd na "Dinas Dafydd," A'r enw hwnnw—"Dinas y Brenin Mawr." |
| O ddechrau ei sôn am Gaersalem fel Prifddinas Crefydd y mae'r lleill tan gyfaredd ei huodledd yn dechrau ei borthi'n frwd, ac yn torri allan. mewn cefnogaeth orfoleddus ar "Dinas y Brenin Mawr". O ddechrau ei gyfeiriadau at Deml, bu Solomon yn cymryd nodiadau ac yn cynllunio Teml ar ei dabled. |
|
| Dafydd |
"Dinas y Brenin Mawr!" Fy mab ardderchog! A chan na chodir hon mewn dydd na blwyddyn, Rhoed Duw hir oes i'm plant i'w sylweddoli. (Wrth Solomon wedi sylwi arno yn lenwi ei dabledi.) Pa beth wyt ti'n gynllunio? |
| Solomon |
Teml, fy nhad, (Gan ddangos y tabledi.) Y deml sydd i'w chodi ar fryn Moreia Wrth fwriad Absalom. (Wrth y lleill o'r cwmni.) A dyma'i llun. |
| Meffiboseth |
(Yn edmygu'r llun.) O rhowch i minnau'r fraint o gerfio'i chedrwydd Yn gnapïau addurn ac yn flodau lili. |
| Dafydd |
Gwyn fyd pob tad â meibion fel y rhain, Fel un, mewn planio ac mewn cydweithredu, Er mwyn gogoniant y Goruchaf Dduw. |
| Ahitoffel |
Hyn oll a gymer amser. Eithr heddiw Y gwrthyd Hebron anfon treth y Brenin I lys Caersalem. _ Beth a wnawn ni heddiw  thref wrthnysig? |
| Absalom |
Fy mrenhinol dad, Nes codi'r deml unol yng Nghaersalem Fe lŷn pob tref wrth ei huchelfa'i hun. A chan mai Hebron yw 'nhref enedigol, Atolwg, gollwng fi yfory, ac af At allor Hebron. Talaf yr adduned Fan honno i Dduw am gymod mwyn â'm tad; Ac felly yr enillwn yr Hebroniaid. |
| Ahitoffel |
Cyngor rhagorol—teilwng o Fab Dafydd. |
| Dafydd |
Llwydded yr Iôr d'ymweliad, Absalom, A'r un dydd mi offrymaf finnau f'offrwm. O flaen yr Arch ar allor Duw yng Nghaersalem. |
| Joab |
Ai digon fydd pythefnos i drefnu'r dydd? |
| Dafydd |
Digon. Rhoddaf i Sadoc yr offeiriad Godaid o arian fel y brysio i brynu Bustych ac ŵyn ddigonedd at yr aberth, A phorthi'r sanctaidd fflam â braster hyrddod. |
| Hŵsai |
A'r dydd yr edrych Duw i lawr o'r nefoedd A gweld dwy golofn fwg, o fawl dwy ddinas, Derbynied Ef yr ebyrth, a chymoded Yn ei dangnefedd Hebron a Chaersalem, Fel y cymododd Ef y tad a'r mab. |
| Dafydd |
Cyhoedder wedi'r aberth wledd a dawns Ag utgyrn arian i'r dinaswyr oll, Yn Hebron a Chaersalem. Boed y dydd Yn ddydd o lawen chwedl trwy'r holl wlad. |
| Ahitoffel |
Ai diogel mynd o'n Twysog Absalom Ei hun i Ddinas Hebron? Oni ddwedant "Gyrasom weision Dafydd adre'n waglaw Mewn dirmyg, pan ddoent yma i gasglu'r dreth. Mae'r Brenin yn ein hofni; ac yn awr Gyrrodd Ei fab i geisio ein perswadio; Hwn ydyw yr etifedd, lladdwn ef." |
| Joab |
Go brin, a chanddo hanner cant o wŷr Tan arfau'n rhedeg gyda'i gerbyd rhyfel! |
| Ahitoffel |
Gadfridog Joab, dwedaist fod byddin gref Yn uno cenedl ac yn gwarchod heddwch. Rho iddo bumcant arall o wŷr traed Yn osgordd ar ei daith i ddinas Hebron. |
| Joab |
Pum cant! Pum cant o wŷr? Pan wêl gwŷr Hebron. Fyddin fel honno ar ei ffordd, fe gaeant Eu pyrth i sefyll gwarchae, ac nid eir I mewn i'r ddinas ond trwy drais a gwaed. Pum cant! Yr wyt ti'n gofyn gosgordd brenin! |
| Absalom |
Rho imi ddeucant, Joab. |
| Joab |
Gwnaf, Dywysog, Deucant o wŷr dewisol tan lawn arfau, Detholaf hwy fy hun o blith y llu Yn osgordd deilwng o Dywysog Jwda. |
| Ahitoffel |
Trwy gennad f'arglwydd frenin, mi af finnau Gyda'r Tywysog. Yn ddiau, fe ddaw Cyngor Henuriaid Hebron allan i'w groesawu. Fe fydd eu geiriau fel y diliau mêl, A wermod yn eu calon o ran y dreth. (Gyda gwên gyfrwys.) Rhaid wrth hynafgwr i weld trwy hynafgwŷr A'u holl ystrywiau politicaidd, |
| Dafydd |
Dos, A bendith Dduw fo'n dilyn eich cenhadaeth. Fy mab, gwna'n fawr o air fy Mhrif Weinidog. Mae'n gweld ymhell; a phwyswn ar ei gyngor Fel gair y nef ei hun. |
| Ahitoffel |
Gadfridog Joab, A ddeui dithau i'n canlyn? |
| Joab |
(Wedi ystyried.) Na, fy lle Fydd gyda'r brenin ddydd yr aberth mawr. Eithr anfonaf fy rhedegwr Cŵsi I'ch canlyn; ac os ymosodir arnoch, Gyrrwch-o'n gennad fuan ataf fi I'r Llys. Nid oes yn Israel ei gyflymach. Fe red o Hebron yma o fewn teirawr. Dof finnau ag atgyfnerthion yr un dydd. (Â'i law ar ei gledd.) A gwae i'r neb fo'n bygwth mab y brenin. |
| Hŵsai |
Gyda fy mrenin yr arhosaf innau I'w helpu i drefnu'r aberth mawr a'r wledd. |
| Dafydd |
(Yn ysgafn.) A'r ddawns, fy Arglwydd Hŵsai! Os ydym hen, Cawn fflach y gwin trwy'n gwaed y dwthwn hwnnw, A fllach y ddawns trwy'n neuadd wedi'r wledd. |
| Joab |
Os esgusoda'r Brenin fi yn awr, Mi af yn syth i gynnull gosgordd deilwng O aer y goron, deucant o'n milwyr gorau, Cledd ar bob clun, a tharian ar bob bron,— A galwaf gyda Sadoc yr offeiriad I erfyn am ei weddi gyda'r antur. |
| Dafydd |
Ie, dos, gadfridog. |
| Ymgryma i'r Brenin ac ymedy trwy borth yr ardd. Dyna'r meirch yng ngherbyd Absalom yn gweryru eto o weled gŵr yn dod i lawr llwybr yr ardd. Gwrendy Solomon a Meffiboseth yn eiddgar, gan edrych drwy'r porth. |
|
| Solomon |
Fy mrawd Absalom, Mae'r meirch yn anesmwytho yn dy gerbyd, Ac un yn crafu'r ddaear, eisiau mynd. |
| Absalom |
(Â'i ddwylo ar ysgwyddau'i ddau gyd-dywysog.) Cyn dod o'n Brenin grasol i'w neuadd heddiw Addewais i'm cyd-dywysogion hyn Fenthyg fy ngherbyd i roi tro i'r wlad, A ganiatei-di hynny? |
| Dafydd |
Pwy yw'r gyrrwr? |
| Absalom |
Y grymus Metheg-Ama. |
| Dafydd |
Cerbydwr da! (Yn chwareus.) Ymaith, y gweilch, mwynhewch awelon gwlad. |
| Ymgryma'r ddau dywysog bach i'r Brenin gan wenu a phrysurant allan i'r cerbyd. |
|
| Absalom |
(Yn atal Solomon er ei frys.) Hwde!... Dyro fy chwip i Metheg-Ama. (Solomon yn clecian y chwip.) |
| Dafydd |
Asbri ieuenctid! Pan yw siawns pob dydd Yn dwyn gwin antur newydd, lond ei gwpan, Heb ddim o'r gwaddod chwerw sy yng nghwpan henaint. |
| Daw Abisâg i'r neuadd trwy Borth y Brenin. Ar ei braich chwith fe ddwg fantell y brenin, ac yn ei llaw dde gwpan arian yn llawn gwin llysieuog, meddygol. |
|
| Abisâg |
(Wedi ymgrymu.) Na sonied F'arglwydd frenin ddim am waddod. Wele, mi ddygais iddo gwpan arian Yn llawn gwin melys, peraroglus. Cesglais Y llysiau llesol, pêr, â'm llaw fy hun A'u trwytho yn y gwin er twymo'i ysbryd. Atolwg iddo yfed. |
| Dafydd |
(Yn cymryd y cwpan.) Eneth, dygaist Y peraroglus win i'm bywyd hefyd. Yfaf hyd atat. Taled yr Arglwydd iddi, Gynghorwyr, ei hymgeledd i hen ŵr. |
| Hŵsai |
Mae'i llaw ar delyn yn gwefreiddio'n llys, A'i hulio â blodau hyfryd yn feunyddiol. |
| Abisâg |
A fyn fy arglwydd fynd i rodio heddiw? Cyrchais dy fantell. |
| Dafydd |
Mynnaf, Abisâg. (Yn gwisgo'r fantell ganddi.) Neges sydd gennyf at Sadoc yr offeiriad. A ddoi-di gyda mi? Cei weld yr Arch. |
| Abisâg |
Yn llawen, f'arglwydd. |
| Dafydd |
Y Cynghorwr Hŵsai, Tyrd dithau gyda ni i drefnu'r Wyl. |
| Abisâg |
Pa Wyl yw honno? |
| Rhed Ahimâs, mab Sadoc yr offeiriad, i mewn trwy Borth yr Ardd yn bennoeth. Gŵr ifanc hawddgar 20 oed ydyw, yn gwisgo math o kilt wen rhedegwr. Mae ei gorff yn lluniaidd, athletig; —corff pencampwr sy'n ymgodymu â llanciau Joab ac yn ym- ryson yn eu rhedegfeydd. Fe ddisgyn ar ei lin o flaen y Brenin. |
|
| Ahimâs |
Henffych well i'r Brenin! Gras a gwrogaeth oddi wrth fy nhad Sadoc. |
| Dafydd |
Ein cyfarch i fab Sadoc yr Offeiriad! |
| Ahitoffel |
Paham y rhedaist? |
| Ahimâs |
Gweld Joab ar y ffordd A chlywed braint ein tŷ gan y Cadfridog. A phan aeth yntau rhagddo i dŷ fy nhad I lonni ei galon hen â'r fath newyddion, Fod Brenin Israel heddiw am anrhydeddu Ein cronglwyd ac ymweliad, rhedais yma O wir lawenydd i'th hebrwng ar ran Sadoc. Croeso, O Frenin mawr, i dŷ fy nhad. |
| Dafydd |
Tywalltwyd gras ar dy wefusau'n ifanc. Cyfod, a hebrwng ni at Was yr Arglwydd. |
| Abisâg |
A diolch am dyredeg... 'Fynni-di win? (Gan gynnig tywallt gwin o gostrel i gwpan.) |
| Ahimâs |
Dwfr, deg arglwyddes;—yr wyf tan ddisgyblaeth. |
| Ahitoffel |
Nid cwrtais yfed dwfr yn Llys y Brenin. |
| Abisâg |
Nid gwaeth a yfo i'r Brenin mewn dwfr oer Os yw ei fron heb frad. (Gan estyn ffiol.) A dyma ddwfr. |
| Cymer yniawr cwpanaid o ddwfr. Ymgryma ai y Brenin ac at Abisâg, ac yna yf. |
|
| Absalom |
Dy enw yw Ahimâs? |
| Ahimâs |
Ie, Dywysog. |
| Absalom |
Ac oni welais-i di gyda Llanciau Joab, Wrthi'n ymarfer ddoe ar ymgodymu A thaflu gwaywffon ac ymryson ras? |
| Ahimâs |
Do, f'arglwydd; un o Lanciau Joab wyf. |
| Absalom |
Ac oni welais-i di'n ymryson ras A Chŵsi ddu, gwas Joab? |
| Ahimâs |
Diau, f'arglwydd. Cŵsi yw'r rhedwr gorau yng Nghaersalem. |
| Absalom |
Threchaist-ti mono? |
| Ahimâs |
Naddo, syr, ddim eto. |
| Absalom |
"Ddim eto!" Beth yw ystyr hynny? |
| Ahimâs |
(Tan wenu.) 'Rwyf Ar gwrs ymarfer, ac ni phrofaf win Nes trechu'r campwr Cŵsi, caethwas Joab. |
| Absalom |
Purion uchelgais, ond 'threchi-di mono byth. Mae haul Ethiopia'n fflam yn ei gyhyrau. |
| Dafydd |
A dygnwch Iddew ym mwriad Ahimâs! Gwystlwn fy nghoron arno....Absalom, Mi ddaliaf iti her am gant o siclau Y trechir Cŵsi ganddo o fewn tri mis. |
| Absalom |
(Yn chwerthin.) Am gant o siclau arian?... Bodlon fi! O fewn tri mis? Rhagorol! Ond, fy nhad, Mae'r peth fel dwyn dy arian da. |
| Dafydd |
Cawn weld. 'Fethodd fy llygaid ddim eto am redegwr. Tystion ohonoch, bawb!... Ac Ahimâs, Gwêl mai tydi sy'n ennill, ac mi roddaf Y ddau can sicl oll yn wobr iti. |
| Abisâg |
A minnau'r eurdlws hwn sydd ar fy mron. |
| Ahimâs |
Yn ffydd fy mrenin fyth ni allaf fethu. (Gan ymgrymu ato.) |
| Abisâg |
(Yn dyner a swil.) A'm hymddiriedaeth innau, Ahimâs? |
| Ahimâs |
(Yn ymateb yn deimladwy gan ymgrymu iddi.) A'th ymddiriedaeth di, arglwyddes fwyn. |
| Dafydd |
O'r gorau, tywys ni i dŷ dy dad, Dowch, Abisâg a Hŵsai. |
| Cyfyd y Brenin o'i orsedd i ddiosg ei goron a'i gosod ar y bwrdd vw chwith. Rhydd Abisâs y fantell amdano gan godi'r cwfl dros ei ben. |
|
| Dafydd |
A threfnwch chwithau, Ahitoffel ac Absalom, eich apêl At bobol Hebron... Hyd yfory, ynteu! |
| Cerdda allan trwy borth yr ardd â'i law ar ysgwydd Abisâg. Hebryngir hwy o'r tu ôl gan Hŵsai ac Ahimâs. Ymgryma Absalom ac Ahitoffel yn isel i'r Brenin ar ei ymadawiad. |
|
| Absalom |
Duw gadwo'r Brenin. |
| Wedi i'r Brenin gilio, cyfyd Ahitoffel y brenin-gwyddbwyll yn ei law oddi ar y clawr. |
|
| Ahitoffel |
Ni ellir lladd y brenin. |
| Absalom |
(Yn frawychus.) Beth a ddywedaist-ti? |
| Ahitoffel |
Wrth chwarae gwyddbwyll Mae rheol od na ellir lladd y brenin, 'Waeth pa mor anobeithiol fyddo'r safle. |
| Absalom |
Ond gellir cau amdano a'i ddirymu. |
| Ahitoffel |
Siŵr iawn,—a dyna derfyn ar y chwarae... |
| Absalom |
Be' ddwedwn-ni wrth bobol Hebron 'fory? |
| Ahitoffel |
Ofer fydd dwedyd dim. |
| Absalom |
Ofer, fy arglwydd? |
| Ahitoffel |
Ofer, tra byddo Dafydd ar yr orsedd. Fe'u digiodd hwynt, ac ni faddeuant byth. |
| Absalom |
Trwy symud ei brifddinas i Gaersalem? |
| Ahitoffel |
Fe ddoent dros hynny... Yr hyn ni faddau gwlad I frenin yw priodi gyda'i butain. |
| Absalom |
Hen stori ddeunaw mlynedd! Dwyt ti 'rioed Yn dal yn ddigllon am yr anffawd hwnnw? |
| Ahitoffel |
Y wlad sy'n dal ei dig. Nid anghofiasant I frenin Israel yrru capten dewr I'w dranc tan arfau'r gelyn, am fod chwant Am wraig Ureias wedi ei wneud mor ffôl A gorwedd gyda hi, a'i gŵr yn y gad. |
| Absalom |
Gad i'r hen stori. Oni thalodd Dafydd Yn ddrud mewn penyd ac mewn edifeirwch? Tosturiodd Duw; maddeuodd Nathan Broffwyd! Pa synnwyr i ti ddal yn ddig o hyd? |
| Ahitoffel |
Fe'i priododd-hi,—a dyna gŵyn ei wlad. Dywysog, sôn yr ydym am wleidyddiaeth, Am agwedd Hebron, nid fy agwedd i. Pam na chymerodd hi yn ordderch iddo? Goddefent hynny... Yr hyn ni faddau gwlad I frenin byth ydyw priodi ei butain. |
| Absalom |
Beth sydd a wnelo hynny â threthi Hebron? |
| Ahitoffel |
Mwy nag a dybi-di... Pa bryd y gwelaist Bathseba olaf? |
| Absalom |
Welais-i mo'r Frenhines Ers dyddiau bellach. Prin yn wir y daw Ar draws fy llwybr i, os gall hi beidio. (Yn ysgafn.) Mae Solomon a minnau'n eithaf ffrindiau. |
| Ahitoffel |
Wyddost-ti ddim p'le mae-hi? |
| Absalom |
Na wn i. Clywais ei bod ar daith i weld ei thylwyth. |
| Ahitoffel |
O! mae hi'n gyfrwys; ond mae sbïwyr da'n Glustiau a llygaid gennyf trwy'r holl deyrnas. Ym Methlehem y mae-hi, yn gweithio cynllwyn Gyda Beneia i'th anfon di'n llysgennad I Tyrus bell, ac wedyn codi plaid I wneud i'r Brenin enwi Solomon Fel ei olynydd, a'i arwisgo felly. |
| Absalom |
'Feiddiai-hi byth. |
| Ahitoffel |
Fe feiddiai unrhyw beth Er mwyn ei mab, o'r dydd y daethost adref. |
| Absalom |
Beth yw dy gyngor? |
| Ahitoffel |
F'arglwydd Dywysog, Camp fawr y gwleidydd yw marchogaeth plaid. Pan gyrchwn Hebron 'fory â'n gosgordd gref, Yn lle'u gwastrodi, lediwn eu gwrthryfel; Ac Absalom fydd yn teyrnasu yn Hebron. |
| Absalom |
F'arglwydd Ahitoffel, bradwriaeth yw! |
| Ahitoffel |
Dywysog, 'rwy'n rhy hen i air fy nychryn, Fel bygwth bwcan ar ryw blantos ofnus. Os achub gwlad rhag rhwygiad yw bradwriaeth, A diogelu Dafydd, galw fi'n fradwr; Os gweld ymhellach na'n gelynion craff A tharo'r ergyd gyntaf yw bradwriaeth, Os rhoi mewn grym dy weledigaeth fawr Am uno'r llwythau oll trwy rin un deml Yw bod yn fradwr, yna bradwr wyf. Oherwydd safaf tros dy hawl hyd angau. (Esgyn i fyny at yr Orsedd.) |
| Absalom |
A phe cytunwn, byddai 'nhad yn ddiogel? |
| Ahitoffel |
Ni leddir brenin gan chwaraewyr gwyddbwyll. Digon fydd cau o'i gwmpas a'i ddirymu, Megis y dwedaist,—dal i'w alw'n frenin A'r wir lywodraeth ar dy ysgwydd di. (Cymer y goron i fyny oddi ar y bwrdd.) Edrych, Dywysog, edrych! Dyma'r goron A wisgwyd gynt gan frenin cyntaf Israel Yn nydd ei nerth, yna gan Ddafydd Fawr; A gaiff hi fynd yn drydydd, gennyt ti, I laslanc preplyd o dan fawd ei fam Am fod y gwir etifedd yn rhy lednais I ddal ar gyfle? |
| Absalom |
Na chaiff, yn enw Duw! Beth sydd yn rhaid ei wneud? |
| Ahitoffel |
(Wedi dychwelyd y goron i'w lle.) Pan awn i Hebron Yfory, a'r osgordd gadarn gyda ni, Fe'th gyfyd dy gyd-drefwyr di'n gyd-frenin. |
| Absalom |
Beth am Gaersalem? |
| Ahitoffel |
Gyda sydyn gyrch, Y dydd pan gedwir gŵyl yn Llys Caersalem I ganlyn dawns a gwin, disgynnwn arnynt, Nyni a thylwyth Hebron. Yn eu braw A'u syndod rhaid fydd derbyn ein telerau, A byddi'n frenin heb ddim tywallt gwaed. |
| Absalom |
(Gan esgyn ato i ymyl yr orseddfainc.) Abhitoffel, beth wyt-ti? Ai proffwyd doeth Yn gweld trwy'r llen, a'th air fel gair y nef? Ai adlais i uchelgais llosg fy mron? Ai cennad Satan, y gwrthryfelwr mawr A gododd blaid yn erbyn Gorsedd Nef A chael ei hyrddio i'r pwll? |
| Ahitoffel |
(Yn llefain.) A chodi yno Deyrnas arwrol, gref, a saif hyd heddiw! (Gan newid cywair a throi â gwên ai Absalom mewn addfwynder tawel.) Na, fy Nhywysog, nid wyf ond hen ŵr A welodd fflam ei freuddwyd mewn gŵr ifanc A'i ddilyn ef hyd dranc. (Gan ei orseddu'n dirion.) Bydded Gweledydd Yn eistedd bellach ar yr orsedd hon. (Penlinia Ahitoffel o'i flaen, a chymryd ei law.) A boed i minnau'r fraint yn gyntaf un O ddweud, "Byw byth fo'r Brenin Absalom!" (Cusana law'r Tywysog mewn gwrogaeth.) |
| LLEN |